Tramwaje w Kostrzynie nad Odrą

Tramwaje w Kostrzynie nad Odrą – system komunikacji tramwajowej istniejący w Kostrzynie nad Odrą w latach 1903–1945.

Tramwaje w Kostrzynie nad Odrą

tramwaj
Brama Berlińska w Kostrzynie – pozostałości dawnej mijanki
Państwo	III Rzesza
Lokalizacja	Küstrin
Operator	Städtische Straßenbahn Küstrin
Lata funkcjonowania	1913–1923 1925–1945
Infrastruktura
Schemat sieci tramwajowej[1]
Rozstaw szyn	1000 mm

Tramwaje w Kostrzynie nad Odrą Legenda eksploatowana / istniejąca   zlikwidowana / rozebrana lub planowana kolej metro lub kolej lekka stacja kolejowa/stacja metra przystanek stacja bez ruchu pasażerskiego ładownia, posterunek ruchu itp przystanek częściowo używany koniec linii odcinek odcinek w tunelu odcinek na estakadzie wiadukt most tunel pod wodą zmiana kilometrażu granica państwowa / inna mijanka przejazd kolejowo-drogowy przeprawa promowa     odcinek zelektryfikowany   Odervorflutbrücke Oder Alte Frankfurter Straße Bahnhof Altstadt Artillerie Kaserne Oderbrücke Oder Mittelschule Renneplatz Marktplatz Wallstraße Schwimmanstalt Warthe Stern Stern Weinbergstraße Moltkeplatz Rackelmannstraße Finanzamt Friedenskirche Bahnhofstraße Bahnhof Neustadt Schützenstraße Neumarkt Betriebshof Emailierwerk Boelkestraße Sportplatz Stadtwald

Brama Berlińska (przed rewitalizacją)

Pozostałości mocowania sieci trakcyjnej w Bramie Berlińskiej

Tramwaje konne

Duże odległości między dzielnicami skłoniły władze miasta do uruchomienia połączenia tramwajowego. W tamtych czasach Kostrzyn nad Odrą (Küstrin) nie posiadał jeszcze sieci elektrycznej, więc decyzja padła na tramwaj konny o szerokości toru 1000 mm. Wagony zostały odkupione od miasta Poczdam i dostosowane do kostrzyńskich torów. Z powodu wysokich kosztów i wąskich uliczek, wybudowano jednotorową trasę z trzema mijankami. Do oficjalnego otwarcia doszło 10 marca 1903. Linie tramwajowe prowadziły z dworca kolejowego Stare Miasto, przez Rynek, Gwiazdę (dzisiaj rondo) gdzie rozchodziły się w trzech kierunkach: koszar przy ul. Gorzowskiej, Lasu Miejskiego i dworca kolejowego Nowe Miasto. W 1913 miasto zostało zelektryfikowane, więc powstały plany uruchomienia tramwaju elektrycznego i przedłużenia linii tramwajowej. Jednak z powodu braku pieniędzy do realizacji nie doszło. Po zakończeniu I wojny światowej nastały czasy wielkiego kryzysu gospodarczego, wzrosła inflacja oraz rosły koszty utrzymania, co spowodowało, że w 1923 roku kursowanie tramwaju postanowiono zawiesić, a wagony sprzedano.

Tramwaje elektryczne

W 1924 miasto przeznaczyło pieniądze na elektryfikację tramwajów. Słupy trakcyjne zaczęto stawiać wzdłuż już istniejących torów tramwaju konnego. Prąd popłynął 30 kwietnia 1925, a oficjalne otwarcie nastąpiło 16 maja 1925 przed zajezdnią, która znajdowała się koło wieży ciśnień (dziś teren ulicy Osiedlowej koło wieży ciśnień). Miasto zakupiło cztery tramwaje od firmy Christoph & Unmack w Niska. Następnie w wyniku wzrostu przewozów dokupiło jeszcze dwa wagony. W 1928 dokupiono też dwie przyczepy, które były podobne wyglądem do wagonów silnikowych. Nie były one jednak często używane, dopiero po roku 1934 można było je częściej zobaczyć na ulicach miasta. W 1941 zostały przewiezione do Łodzi^[2], gdzie stacjonowały w zajezdni Chocianowice. Przetrwały wojnę i jeździły po Łodzi do lat pięćdziesiątych. Ostatni tramwaj (używany) firmy Waggon – fabrik Rastatt został zakupiony w 1943 od miasta Celle.

W 1933 postanowiono przedłużyć linię do Kietz, ale że większa część pieniędzy musiałaby być przeznaczona na nowe tramwaje, rada miasta postanowiła tymczasowo przedłużyć trasę tylko do mostu na kanale Odry. Z powodu dalszego braku pieniędzy, trasy nigdy nie przedłużono do Kietz i zamknięto ją w 1937, jednocześnie tworząc przystanek końcowy przy szkole średniej. Następnego dnia została otwarta linia autobusowa, pomiędzy Kietz a Rynkiem. 30 stycznia 1945 tramwaje zwieziono do zajezdni z powodu nadchodzącego frontu. Po wojnie ocalał tylko jeden tramwaj numer 5, który później został przewieziony do Gorzowa Wielkopolskiego. Jeździł tam w latach 1947–1955 prawdopodobnie pod numerem 2. Taki sam los spotkał tory tramwajowe – ostatnie tory prawdopodobnie zniknęły na początku lat 70. XX wieku a słupy trakcyjne w 1999 podczas remontu mostu na Warcie. Zachowało się jedynie kilka rozet służących do mocowania lin nośnych sieci trakcyjnej – na murach dworca kolejowego, Wieży Ciśnień i Bramy Berlińskiej. W 2007 podczas wykopów i układania podziemnej sieci kanalizacyjnej na Starym Mieście zdjęto oryginalne fragmenty bruku z ulicy łączącej Rynek z Bramą Berlińską, tym samym usuwając ostatni istniejący zarys toru tramwajowego.

Niedawno narodził się pomysł pozyskania tramwaju, najchętniej oryginalnego, który mógłby uzupełnić obraz rewitalizowanego obecnie Starego Miasta i znajdującej się tam Bramy Berlińskiej, przez którą przejeżdżały tramwaje łącząc oba brzegi miasta.

Linie tramwajowe w 1925

• Dworzec Stare Miasto – Detlefsenstrasse – Berlińska – Rynek – Sikorskiego – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Piastowska (powrót) – Niepodległości, Dworcowa – Dworzec Gł
• Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Sportowa – Las Miejski (koło dawnego Stadionu Miejskiego)
• Urząd Finansowy – Gorzowska – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda)

Linie tramwajowe w 1934 roku

Po wydłużeniu linii tramwajowej do Mostu na kanale Odry zamknięto odcinek do Dworca Strare Miasto

• Most na kanale Odry – Detlefsenstrasse – Berlińska – Rynek – Sikorskiego – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Piastowska (powrót) – Niepodległości, Dworcowa – Dworzec Gł
• Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Sportowa – Las Miejski (koło dawnego Stadionu Miejskiego)
• Urząd Finansowy – Gorzowska – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Rynek – Berlińska – Detlefsenstrasse – Most na kanale Odry
  • Linia tramwajowa w niedzielę
• Most na kanale Odry – Detlefsenstrasse – Berlińska – Rynek – Sikorskiego – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Niepodległości – Dworcowa – Dworzec Gł – Piastowska – Sikorskiego – Sportowa – Las Miejski (koło dawnego Stadionu Miejskiego)

Linie tramwajowe w 1937 roku

Po skróceniu linii tramwajowej, otworzono linię autobusową Rynek – Kietz

• Szkoła Średnia – – Berlińska – Rynek – Sikorskiego – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Piastowska (powrót) – Niepodległości, Dworcowa – Dworzec Gł
• Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Sportowa – Las Miejski (koło dawnego Stadionu Miejskiego)
• Urząd Finansowy – Gorzowska – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Sikorskiego – Rynek – Berlińska – Szkoła Średnia
  • Linia tramwajowa w niedzielę
• Szkoła Średnia – Berlińska – Rynek – Sikorskiego – Rondo Unii Europejskiej (Gwiazda) – Niepodległości – Dworcowa – Dworzec Gł – Piastowska – Sikorskiego – Sportowa – Las Miejski (koło dawnego Stadionu Miejskiego)

Przystanki tramwajowe

Przystanki	dzisiejsze miejsca
Alte Frankfurterstr.	przy Alte Frankfurterstr.	otwarty 1933 r., zamieniony 1 grudnia 1937 r. na przystanek autobusowy
Artilleriestrasse	przy Artillerestrsse	otwarty 1933 r., zamieniony 1 grudnia 1937 r. na przystanek autobusowy
Bahnhof Altstadt	obok Bahnhof Altstadt (Dworca Starego Miasta)	zawieszony w grudniu 1933 r.
Bahnhof Neustadt	obok Dworca Kolejowego i Dworca PKS
Bahnhofstrasse	przy ul. Dworcowej
Boelkestrasse	przy ul. Sportowej koło dawnego Hortexu	wcześniej nosił nazwę Emailliewerk
Emailliewerk	przy ul. Sportowej koło dawnego Hortexu	wyłączony w czerwcu 1930 r. Przywrócony pod nazwą Boelkestrasse 1935 r.
Finanzamt	obok 3 Maja
Friedenskirche	-
Mittelschule	koło mostu Odrzańskiego, granica
Oderbrücke	na moście odrzańskim	zamieniony 1 grudnia 1937 r. na przystanek autobusowy
Odervorflutbrücke	przy Odrze w Küstrin-Kietz	otwarty 1933 r., zamieniony 1 grudnia 1937 r. na przystanek autobusowy
Rennplatz	przy ul. Berlińskiej obok Plac Ćwiczeń	wyłączony pomiędzy 1940-1944 r.
Marktplatz	Rynek Stare Miasto
Moltkeplatz	niedaleko Park Lwa
Neumarkt	koło Placu Wojska Polskiego
Rackelmannstrasse	przy ul. Sikorsiego koło Kopernika
Schützenstrasse	za Piastem koło kina Warty	tylko w weekendy oraz podczas wyjazdów i zjazdów do zajezdni
Schwimmanstalt	-	tylko w sezony letnie
Sportplatz	-
Stadtwald	Między rondem Woodstock a Osiedlem Leśnym
Stern	Rondo Unii Europejskiej
Stülpnagelkaserne	dzisiejsza ul. Sportowa (os. Leśne – dawne koszary Stulpnagla)	wyłączony w 1944 r.
Wallstrasse	-	przeniesiony w 1932 r.koło Hoher Kavallier(dzisiaj koło hotelu Bastion)
Weinbergstrasse	przy ul. Gorzowskiej obok ul. Żeglarskiej

Przypisy

1. Błędne zaznaczono dworce kolejowe – nr 1 to Stare Miasto, nr 2 to Nowe Miasto.
2. Łódzkie Tramwaje i Autobusy.

Linki zewnętrzne

• Tramwaj w Kostrzynie (niem.)
• Kostrzyńskie tramwaje w Łodzi
• Tramwaje Kostrzyn. katedr.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-22)].
• Tramwaje w Kostrzynie nad Odrą, fotopolska.eu