Toki (Ukraina)

Toki (ukr. Токи, Toky) – wieś w rejonie podwołoczyskim obwodu tarnopolskiego Ukrainy, w pobliżu źródeł Zbrucza.

Toki

Токи

Ruiny zamku w Tokach
Herb
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Rejon	podwołoczyski
Powierzchnia	5.509 km²
Populacja (2001) • liczba ludności	1194[1]
Nr kierunkowy	3543
Kod pocztowy	47823
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Toki
Położenie na mapie Ukrainy Toki
49°38′03″N 26°13′17″E

Zamek w Tokach. Schemat

Historia

Dawniej, do I rozbioru Polski w 1772 było to przedmieście położonego po obu brzegach Zbrucza, miasteczka Ożohowce (Ożygowce, Orzechowce), którego historia sięga XV wieku. W drugiej połowie XVI wieku nabyli je książęta Zbarascy. Pod koniec XVI wieku książę Janusz Zbaraski na cyplu wyspy zbudował tutaj zamek na planie trójkąta z trzema basztami na rogach, otoczony moczarami Zbrucza. Wyspę łączyły z lądem grobla i most zwodzony. W 1631 r. Ożohowce przeszły na własność książąt Wiśniowieckich, w czyim posiadaniu pozostawały do wygaśnięcia rodu w pierwszej połowie XVIII wieku. W 1649 r. baszta zamkowego mostu zwodzonego przekształcona została na kościół parafialny. Po śmierci ks. Michała Serwacego Wiśniowieckiego, ostatniego z Wiśniowieckich Ożohowce przechodziły drogą spadku na Ogińskich, potem Wielhorskich. W 1766 cały klucz ożohowiecki sprzedany został Ignacemu Cetnerowi, potem odkupił go Jan Antoni Czarnecki, pod koniec czyjego życia I rozbiór Polski odciął od Ożohowiec przedmieście Toki, które znalazły się w granicach zaboru austriackiego. Po Czarneckich Toki odziedziczyli Matkowscy, następnie były własnością hr. Włodzimierza Dzieduszyckiego, przyrodnika, założyciela Muzeum Dziedzuszyckich we Lwowie. W 1900 dobra Toki były własnością Dornbachów^[2].

W okresie II Rzeczypospolitej Toki leżały w powiecie zbaraskim województwa tarnopolskiego (od 1934 r. w gminie Koszlaki)^[3].

Stacjonowały tu jednostki graniczne Wojska Polskiego: we wrześniu 1921 w Tokach wystawiła placówkę 2 kompania 23 batalionu celnego, w październiku 1922 stacjonował sztab 3 kompanii 38 batalionu celnego, a po 1924 kompania graniczna KOP „Toki”^[4].

W latach 1939–1945 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 21 Polaków^[5].

Zabytki

• ruiny zamku zbudowanego w XVI w. przez Zbaraskich, później należącego m.in. do Wiśniowieckich, zachowały się w pobliżu wsi.

Urodzeni

• Jan Kazimierz Rubin (ur. 1909) – polski oficer
• Władysław Rubin (ur. 1917) – polski ksiądz katolicki, kardynał
• Jerzy Krechowicz (ur. 1937) – polski artysta malarz i grafik

Przypisy

1. Liczby ludności miejscowości obwodu tarnopolskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
2. Bohorodczany / Kamionka Strumiłowa / Rozłucz / Tjki / Złoczów. „Cracovia Leopolis”.
3. Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 571
4. Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 314. ISBN 83-88973-58-4.
5. HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 368, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.

Linki zewnętrzne

• Toki 2.) T., wś, pow. zbaraski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 361.
• Zamek w Tokach