Loading AI tools
powiązanie symboli czterech istot żyjących Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tetramorfa lub tetramorfos[1][2] – w sztuce średniowiecza powiązanie symboli czterech ewangelistów w jedną postać (z gr. tetramorphos: „o czterech kształtach”, od tetra- + -morphos[3])[4]. Symbolika wywodzi się z tradycji starożytnego Wschodu.
_-_Walters_W65943A+B.jpg)
Już w ikonografii sumeryjskiej można spotkać czteroczęściową grupę zwierząt, w skład której wchodził lew, orzeł oraz paw na grzbiecie wołu. Staroegipska Księga umarłych opisuje grupę trzech istot z głowami zwierząt i czwartej postaci z głową ludzką o długich uszach[5]. Także starożytni Babilończycy używali symboliki czterech istot żyjących, odnosząc je do czterech stron świata, pór roku: wiosna (byk), lato (lew), jesień (orzeł), zima (człowiek), a także znaków zodiaku (według gwiazdozbiorów). Z konstelacjami gwiazd byli także łączeni asyryjscy bogowie astralni: Marduk (skrzydlaty byk), Nergal (skrzydlaty lew), Nimruta (orzeł) oraz Nebo (człowiek). Istoty zwierzęce (byk, lew, orzeł) ucieleśniały przejawy siły fizycznej: byk ucieleśniał odporność i wytrwałość, lew potężną, nieujarzmioną siłę, a orzeł szybkość i wysokość lotu oraz ostrość wzroku. Postać ludzka symbolizowała istotę wyposażoną w duszę, inteligencję oraz wolę[6].
W Apokalipsie św. Jana jako czterej strażnicy Bożego tronu wskazane są cztery istoty: anioł (człowiek), lew, byk i orzeł. Mają po sześć skrzydeł, na których ulokowane są oczy, a każda z istot bez ustanku wychwala Boga[7]. Odpowiadają one cherubinom z wizji proroka opisanej w Księdze Ezechiela 1,10 podczas niewoli babilońskiej[5]. Od V w. tradycja chrześcijańska przyporządkowywała te cztery postaci jako strażników hołdujących zasiadającemu na tronie Chrystusowi, krzyżowi lub apokaliptycznemu barankowi, a za interpretacją Hieronima ze Strydonu (347–420) i Grzegorza Wielkiego (540–604) postaciom zostali przypisani poszczególni ewangeliści: św. Mateusz (człowiek/anioł), św. Marek (lew), św. Łukasz (byk/wół), św. Jan (orzeł), co miało podkreślać jedność czterech Ewangelii[7].
Ilustracje biblijne nie zawsze zachowują jednolity porządek. Hieronim ze Strydonu zasugerował następującą odniesienia symboli: człowiek jako symbol wcielenia Chrystusa, byk/wół – pasji, lew – zmartwychwstania, a orzeł – wniebowstąpienia Chrystusa[5][7].
Księgi trzymane przez cztery istoty symbolizują nie tylko Ewangelie, ale także samego Chrystusa pojmowanego jako Logos, Słowo Boże i światłość świata. W ikonografii cztery istoty mogą być obrazowane jako całe postacie lub jako półfigury. Istoty zwierzęce mogą być ukazywane jako postacie z ciałem człowieka i głową zwierzęcą. Postać orła, który jest prastarym symbolem słońca i światła, może być czasem otoczona promieniami, co ma nawiązywać do opisanej w Ewangelii Jana symboliki światłości Chrystusa. W średniowieczu wytworzył się bezpośredni związek między ewangelistami a symbolizującymi ich istotami, co skutkowało obrazowaniem ewangelistów w pozie przysłuchiwania się symbolizującej go istocie, jako źródłu inspiracji[7].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
