Teofil Katra

Teofil Katra (ur. 23 listopada 1901 w Wieliczce, zm. 22 stycznia 1983 w Łodzi) – nauczyciel geografii w łódzkich gimnazjach i liceach, krajoznawca, opiekun młodzieży zajmującej się krajoznawstwem i turystyką.

Studia i praca zawodowa

Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie geografię, a po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w gimnazjum w Krakowie. W 1936 przeniósł się do Łodzi, gdzie uczył m.in. w Gimnazjum Zimowskiego^[1].

Podczas okupacji niemieckiej w Łodzi był jednym z głównych organizatorów tajnego nauczania w tym mieście. Na przełomie kwietnia i maja 1944 r. został aresztowany. Śledztwo przebył będąc osadzonym w więzieniu policyjnym przy ul. S. Sterlinga 16 w Łodzi, skąd 5 czerwca został wywieziony do więzienia przejściowego na Radogoszczu, a następnie 6 lipca do obozu koncentracyjnego Gross-Rosen na Dolnym Śląsku^[2][3].

Po powrocie z obozu do Łodzi znów rozpoczął pracę nauczycielską, uczył geografii m.in. w VIII Liceum Ogólnokształcącym im. A. Asnyka w Łodzi. Pracując w szkole zajmował się między innymi organizowaniem wycieczek. W 1952 zmienił pracę, a opiekę nad Szkolnym Kołem Geograficzno-Turystycznym przejął od niego Wacław Krawczyk. W latach 60. XX w. uczył geografii i astronomii w XIX Liceum Ogólnokształcącym im. Adama Mickiewicza w Łodzi^[4]. Współorganizował Szkolny Ośrodek Krajoznawczo-Turystyczny i współpracował z nim wiele lat.

Działalność społeczna pozazawodowa

W 1933 wstąpił w Krakowie do Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, a pracując w Łodzi, działał w Łódzkim Oddziale tego Towarzystwa. Po wojnie, po połączeniu Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym został członkiem (1951) Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawcznego. Działał w Komisji Krajoznawczej Łódzkiego Oddziału, a w latach 1966–1973 był jej przewodniczącym. Od 1960 wspólnie z Janiną Gemel i Ireną Szwalm prowadził pierwszą inwentaryzację krajoznawczą powiatu łódzkiego.

Po utworzeniu Oddziału Nauczycielskiego PTTK w Łodzi był od 1969 także jego działaczem. Zajmował się szkoleniem nauczycieli i programowaniem imprez turystyczno-krajoznawczych. Od 1976 działał w Komisji Seniorów istniejącej przy Zarządzie Wojewódzkim PTTK w Łodzi, w Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz w Polskim Towarzystwie Schronisk Młodzieżowych.

Pochowany został na cmentarzu katolickim na Radogoszczu w Łodzi.

Odznaczenia

• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Złota Honorowa Odznaka PTTK,
• Złota Odznaka „Zasłużony Działacz Turystyki”,
• Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych,
• Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Geograficznego,

i inne odznaczenia związkowe i PTTK-owskie.

Przypisy

1. „Łódź w Ilustracji” 11 VI 1939, nr 22, s. 6.
2. Halina Batorowicz, Bohaterowie nie są zmęczeni; [w:] „Głos Robotniczy” (Łódź), 25 XI 1957, nr 281, s. 3.
3. Sergiusz Jaskiewicz, Mieczysław Woźniakowski, Iskry w podziemiu. Relacje i gawędy z dziejów tajnego nauczania w Łodzi i na Ziemi Łódzkiej w latach 1939–1945. Łódź 1971 (rozdz. „Cichy front”), s. 118–130.
4. Jadwiga Kop, Maria Kucharska Teofil Katra – nauczyciel geografii, organizator tajnych kompletów w: Tradycje i współczesność łódzkich szkół średnich, Łódzkie Towarzystwo Naukowe Łódź brw ISBN 83-87749-50-8, s. 223.

Bibliografia

• materiały Oddziałowej Komisji Historii i Tradycji Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego
• zbiory Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi: ewidencja łaźni więzienia radogoskiego (sygn. A-4565, k. 35 – zapis w transporcie z więzienia przy ul. S. Sterlinga 16 w Łodzi; lista transportowa do KL Gross-Rosen, sygn. A-8580, poz. 25)
• Sergiusz Jaskiewicz, Mieczysław Woźniakowski, Iskry w podziemiu. Relacje i gawędy z dziejów tajnego nauczania w Łodzi i na Ziemi Łódzkiej w latach 1939–1945. Łódź 1971 (rozdz. „Cichy front”), s. 118–130.
• 70 lat społecznej turystyki i krajoznawstwa w województwie łódzkim, pr. zb. pod red. Kazimierza Hempla, Łódź 1979
• Słownik biograficzny łódzkich działaczy krajoznawstwa i turystyki praca zbiorowa pod red. Jacka Ciesielskiego Łódź 1985, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Zarząd Wojewódzki w Łodzi Komisja Historyczna.
• Słownik biograficzny łódzkich działaczy krajoznawstwa i turystyki. cz. II. [Łódź] 1996
• Lechosław Fularski 50 lat Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Łódź 2001.
• Historia Oddziału Łódzkiego PTTK 1909-2009, pr. zb. pod red. Edmunda Witkowskiego, Elżbiety Korczak, Jolanty Grońskiej, Adama Arndta, Łódź 2009.
• Piotr Babecki, Łódzki Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w latach 1919–1939, praca magisterska w Zakładzie Najnowszej Historii Polski Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego, promotor doc. dr hab. Barbara Wachowska, Łódź 1991.