Szczypiorek

Czosnek szczypiorek, szczypiorek (Allium schoenoprasum L.) – gatunek rośliny z rodziny amarylkowatych. W stanie dzikim jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej. Występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej^[3]. Jest też powszechnie uprawiany w wielu krajach świata. Status gatunku we florze Polski: roślina uprawna, efemerofit^[5].

Szczypiorek

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	amarylkowate
Rodzaj	czosnek
Gatunek	szczypiorek
Nazwa systematyczna
Allium schoenoprasum L. Sp. pl. 1:301. 1753
Synonimy
Allium schoenoprasum var. alpinum DC. Allium schoenoprasum var. foliosum Reg. Allium sibiricum L.[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski

Morfologia

Kwiatostan

Owoce

Pokrój

Bylina tworząca zwarte kępy o wysokości do 25 cm. Składają się one z liści oraz pędów kwiatowych.

Kłącze

Liczne, cienkie cebule skupione na podziemnym kłączu.

Liście

Liczne, odziomkowe, rurkowate, ciemnozielone.

Kwiaty

Różowe lub fioletowe, zebrane w niewielkie baldachy. Kwitnie od maja do sierpnia.

Zastosowanie

• Jest uprawiany jako warzywo. Znany był już w starożytności. W Europie jego uprawa rozpowszechniła się w XVI wieku.
• Roślina lecznicza. Liście zawierają dużo witaminy C (50-100 mg w 100 g), karoten, witaminę B2, sód, wapń, potas, fosfor i żelazo. Przyspiesza trawienie, obniża ciśnienie, wzmaga apetyt.
• Sztuka kulinarna: liście powszechnie używane jako przyprawa.

Wartość odżywcza Szczypiorek (100 g)
Wartość energetyczna 148 kJ (35 kcal) Białka 4,1 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% M 7,3% 7,3% 7,3% 7,3% Węglowodany 4,2 g szczegółowe informacje Przyswajalne 1,7 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,3% Jednocukry Glukoza 0,7 g Fruktoza 0,8 g Dwucukry Sacharoza 0,2 g Laktoza 0,0 g Skrobia 0,0 g Błonnik 2,5 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 12% 12% M 6,6% 6,6% 8,3% 8,3% Tłuszcze 0,8 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,11 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,02 g Wielonienasycone 0,51 g omega-3 0,35 g α-Linolenowy (ALA) 0,35 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 32% 32% 32% 32% M 22% 22% 22% 22% omega-6 0,16 g Linolowy (LA) 0,16 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,5% 1,5% M 0,9% 0,9% 1,1% 1,1% Woda 90,0 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 2,4% 2,4% 2,4% 2,4%			Witaminy Witamina C 41,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 55% 55% 55% 55% M 46% 46% 46% 46% Tiamina (B1) 0,081 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,4% 7,4% 7,4% 7,4% M 6,8% 6,8% 6,8% 6,8% Ryboflawina (B2) 0,087 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,9% 7,9% 7,9% 7,9% M 6,7% 6,7% 6,7% 6,7% Niacyna (B3) 0,35 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% M 2,2% 2,2% 2,2% 2,2% Witamina B6 0,18 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 14% 14% 12% 12% M 14% 14% 11% 11% Foliany 0,064 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 16% 16% 16% 16% M 16% 16% 16% 16% Kobalamina (B12) 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,567 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 81% 81% 81% 81% M 63% 63% 63% 63% Witamina D 0,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 1,6 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 11% 11% 11% 11% Makroelementy Fosfor 52 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,4% 7,4% 7,4% 7,4% M 7,4% 7,4% 7,4% 7,4% Wapń 97 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,7% 9,7% 8,1% 8,1% M 9,7% 9,7% 9,7% 8,1% Magnez 26 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,4% 8,1% 8,1% 8,1% M 6,5% 6,2% 6,2% 6,2% Potas 252 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,4% 5,4% 5,4% 5,4% M 5,4% 5,4% 5,4% 5,4% Sód 2 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% M 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% Mikroelementy Jod 0,0042 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,8% 2,8% 2,8% 2,8% M 2,8% 2,8% 2,8% 2,8% Żelazo 1,3 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,2% 7,2% 16% 16% M 16% 16% 16% 16% Miedź 0,07 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,8% 7,8% 7,8% 7,8% M 7,8% 7,8% 7,8% 7,8% Cynk 0,51 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,4% 6,4% 6,4% 6,4% M 4,6% 4,6% 4,6% 4,6% Mangan 0,53 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 29% 29% 29% 29% M 23% 23% 23% 23%
Dane liczbowe na podstawie: [6] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[7]

Uprawa

Rozmnaża się z nasion lub przez podział kępek. Nadaje się do uprawy w ogrodzie, w skrzynkach i doniczkach. Co 2-3 lata należy kępę szczypiorku wykopać i rozdzielić cebulki, gdyż ulega ona nadmiernemu zagęszczeniu.

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-09] (ang.).
3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].
4. Allium schoenoprasum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
5. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8. Brak numerów stron w książce
6. Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 264. ISBN 978-83-200-5311-1.
7. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.). Brak numerów stron w książce

Encyklopedie internetowe (takson):

• Britannica: plant/chive
• SNL: gressløk
• Catalana: 0280927
• DSDE: purløg

Identyfikatory zewnętrzne:

• BioLib: 41997
• EoL: 1084938
• EUNIS: 189221
• Flora of China: 200027528
• Flora of North America: 200027528
• FloraWeb: 311
• GBIF: 2855860
• identyfikator iNaturalist: 59254
• IPNI: 528823-1
• ITIS: 42636
• NCBI: 74900
• Plant Finder: 282062
• identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-296525
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:528823-1
• Tela Botanica: 3203
• identyfikator Tropicos: 18401721
• USDA PLANTS: ALSC
• CoL: 5TX7G