Stężyca (województwo lubelskie)
wieś w województwie lubelskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stężyca – wieś gminna w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie ryckim, w gminie Stężyca[4][6]. Leży przy drodze wojewódzkiej nr 801 (Puławy – Dęblin – Warszawa), w odległości 79 km od Lublina, 99 km od Warszawy oraz 7 km od Dęblina.
| wieś | |
 Gotycki kościół pw. Św. Marcina | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
81 |
| Kod pocztowy |
08-540[3] |
| Tablice rejestracyjne |
LRY |
| SIMC |
0391638[4] |
Położenie na mapie gminy Stężyca  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ryckiego  | |
 51°34′49″N 21°46′36″E[5] | |
Stężyca jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Marcina. Dawniej miasto; w latach 1330–1869 miasto królewskie, w drugiej połowie XVI wieku w powiecie stężyckim województwa sandomierskiego[7].
Wieś jest sołectwem w gminie Stężyca[8]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 1902 mieszkańców[9].
Nazwa pojawia się w średniowiecznych i późniejszych zapiskach jako Stanzitia (1325–1327), Stazicza (1365), Stanzicza (1441), Sthęzicza (1569). Wszystkie miejscowości o nazwie Stężyca leżą w pobliżu jezior lub rzek, ponieważ nazwa ta była pierwotnie związana z wodą[10]. Według źródeł miejscowość ta powstała wokół umocnień grodu warownego, chroniącego przeprawę na Wiśle. Nazwa Stężyca może pochodzić od słowa stężyć, czyli wzmocnić, umocnić (patrz stężenie) lub tęgi, czyli duży i mocny.
Wzmiankowana od XIII wieku jako osada targowa w miejscu przeprawy przez Wisłę. Prawa miejskie od 1330, ponowione w 1442. Stężyca była niegdyś ośrodkiem ziemi stężyckiej, będącej częścią województwa sandomierskiego. W XV wieku w Stężycy odbywały się roki sądów szlacheckich: ziemskiego i grodzkie[11][12]. W XVI wieku ważny ośrodek rzemiosła i port wiślany handlu zbożem. W 1563 r. na sejmie w Piotrkowie postanowiono o restytucji jurysdykcji grodzkiej w Stężycy (zlikwidowanej po najazdach Tatarów w 1500 i 1502 roku), ale do faktycznego wydzielenie starostwa, zarówno w sferze majątku, jak i jurysdykcji, doszło w 1569 r.[13] W okresie przedłużającego się bezkrólewia po ucieczce z kraju króla Henryka Walezego od 12 maja do 4 czerwca 1575 miasto było głównym miejscem obrad Sejmu Stężyckiego (określanego także jako Zjazd Stężycki). W 1580 roku Stężyca spłonęła w pożarze, w związku z czym Stefan Batory zwolnił miasto z podatków na 6 lat[13]. W 1581 roku Stężyca uzyskała przywilej de non tolerandis Judaeis[14]. W 1582 r. urząd starosty objął Mikołaj Zebrzydowski[13]. W latach 1606–1607 był tu obóz wojsk rokoszu Zebrzydowskiego.
W 1588 roku starostwo stężyckie przejął surogator Marcin Trojanowski, który sprawował urząd do 1623[13]. W 1591 mieszczanie sprowadzili tu zakon franciszkanów i wybudowali kościół i mały klasztor, powiększony w 1633, gdy podskarbi Jerzy Ossoliński erygował większy klasztor[15]. Upadek miasta nastąpił w wyniku wojen szwedzkich (miasto było trzykrotnie łupione i palone w 1655 i 1657)[15], kilku pożarów oraz katastrofalnych wylewów Wisły (od 1737, a wskutek wylewu 20 czerwca 1749 runęły kościół i klasztor)[15]. W 1791 roku została urządzona tymczasowa szkoła w ratuszu[15]. Od 1835 w mieście działała szkoła początkowa[15]. Dnia 24 grudnia 1869 miejscowość utraciła prawa miejskie[16]. Podczas II wojny światowej zniszczenia zabudowy, działania partyzanckie Gwardii Ludowej, Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej. 6 sierpnia 1943 przy drodze do Maciejowic Niemcy rozstrzelali 16 mieszkańców wsi[17].
- Kościół pw. św. Marcina z 1434 – zbudowany w stylu gotyckim, najstarszy budynek ziemi stężyckiej. Przebudowywany w XVI, XVIII i XIX wieku. Po pożarze odbudowana w 1552 roku z inicjatywy plebana Jana Wyszka, Piotra Molendy i Więcława z Tyszyna. Podczas odbudowy zmieniono pierwotną bryłę budynku, dobudowując m.in. boczne kaplice oraz nowe portale. W XVII wieku dobudowano dwie kruchty. W 1740 roku dobudowano kaplicę św. Walentego. Pod koniec II wojny światowej, 3 września 1944, świątynia została ostrzelana przez artylerię niemiecką. W wyniku ostrzału spaleniu uległo wnętrze. Dzięki poświęceniu ówczesnego proboszcza Edwarda Bielińskiego, który narażając życie ratował wyposażenie świątyni, udało się ocalić zakrystię, jednak z kościoła pozostały tylko ściany. Ponowna odbudowa rozpoczęła się w 1946 i trwała przez siedem lat. Na jednej ze ścian można odnaleźć gmerk, czyli autorski znak budowniczego, który znajduje się na jednej z cegieł od strony prezbiterium, oraz odciski palców na innej z cegieł. Obok wyryto napis „IOHANNES”.
- Kościół pw. Przemienienia Pańskiego z 1790 roku, dawniej kościół klasztorny Franciszkanów.
Kościół gotycki św. Marcina
Portal renesansowy w kościele św. Marcina
Kościół Franciszkanów z 1790 r.
_-_panoramio.jpg)
W Stężycy działa klub piłkarski LKS Mazowsze Stężyca, który w sezonie 2023/2024 występuje w klasie A, grupie Lublin II[18].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
