Strażnica WOP Strzegów

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Późno/Strzegów – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną i Republiką Federalną Niemiec^{[uwaga 2]}. Strażnica Straży Granicznej w Strzegowie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.

Strażnica WOP
Późno/Strzegów

Strażnica SG w Strzegowie

(maj 2014)
Historia
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Sformowanie	1945[uwaga 1]
Rozformowanie	2 stycznia 2003
Tradycje
Rodowód	27 strażnica WOP
Kontynuacja	SSG w Polanowicach
Organizacja
Dyslokacja	Późna; Strzegów
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	6 komenda odcinka 7 komenda odcinka 32 batalion OP 92 batalion WOP Lubuska Brygada WOP bg WOP Gubin Łużycka Brygada WOP Lubuski Oddział SG

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 6 komenda odcinka jako 27 strażnica WOP^[1]  o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[2].

Budynek byłej Strażnicy WOP Późno (maj 2014)

W lipcu 1946 nastąpiły dyslokacje strażnic: strażnica WOP nr 26 ze Strzegowa przeniesiona została do Janowa (Janiszowice), a strażnicę WOP nr 27 przeniesiono z Późnej do Strzegowa^[3] .

W 1947 rozwiązano 6 komendanturę odcinka Sękowice i jej 26 i 29 strażnicę^{[uwaga 3]}. Pozostałe strażnice przejęła zreformowana 7 komenda odcinka w Gubinie^[4].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 27 strażnica OP Strzegów kategorii II została włączona w struktury 32 batalionu Ochrony Pogranicza, a 1 stycznia 1951 92 batalionu WOP w Gubinie.

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^{[uwaga 4]}. Strażnica WOP Strzegów II kategorii otrzymała numer 35 w skali kraju^[6].

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica WOP Strzegów II kategorii była 8. w 9 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[7].

Żołnierze WOP z por. Ryszardem Chudym przy znaku granicznym nr 373 (październik 1964)

1 stycznia 1961 funkcjonowała jako 14 strażnica WOP II kategorii Strzegów w strukturach 92 batalionu WOP, a 1 stycznia 1964 jako 13 strażnica WOP Strzegów lądowa II kategorii^[8] . Natomiast w marcu 1968 jako strażnica techniczna WOP nr 12 Strzegów kategorii III^[8] .

1 czerwca 1976 nastąpiła zmiana rejonu służbowej odpowiedzialności strażnicy, dyktowana przez reformę administracyjną kraju i nowy podziałem na województwa^[9]. Ponadto Wojska Ochrony Pogranicza przeszły na dwuszczeblowy system zarządzania. Strażnicę WOP Strzegów podporządkowano bezpośrednio pod sztab Lubuskiej Brygady WOP w Krośnie Odrzańskim^[10], a w 1984 w struktury nowo utworzonego batalionu granicznego WOP w Gubinie pod nazwą Strażnica WOP Strzegów lądowa. Po rozformowaniu Lubuskiej Brygady WOP, 1 listopada 1989 strażnica została włączona w struktury Łużyckiej Brygady WOP w Lubaniu Śląskim i tak funkcjonowała do 15 maja 1991^[11] .

Straż Graniczna:

16 maja 1991 strażnica w Strzegowie weszła w podporządkowanie Lubuskiego Oddziału Straży Granicznej^[12] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Strzegowie (Strażnica SG w Strzegowie).

W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 nastąpiło zniesie Strażnicy SG w Strzegowie^{[uwaga 5]} a ochraniany odcinek granicy oraz siły i środki przejęła Strażnica SG w Polanowicach^[13].

16 marca 2009 na bazie połączenia załóg GPK SG w Gubinku i strażnic SG w: Strzegowie, Polanowicach, Gubinie i Żytowaniu, została utworzona Placówka SG w Zielonej Górze-Babimoście^[14].

Ochrona granicy

W grudniu 1948 27 strażnica OP Strzegów kategorii II ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 14 900 m^[15] .

Strażnice sąsiednie

• 26 strażnica WOP Strzegów ⇔ 28 strażnica WOP Markosice – 1946
• 25 strażnica WOP Zasieki ⇔ 28 strażnica WOP Markosice – 1947
• 25 strażnica OP Zasieki ⇔ 28 strażnica OP Polanowice kat. IV – 18.01.1950
• 34 strażnica WOP Zasieki ⇔ 36 strażnica WOP Polanowice – 1954
• 7 strażnica WOP Zasieki ⇔ 9 strażnica WOP Polanowice – 1957
• 15 strażnica WOP Zasieki kat. I ⇔ 13 strażnica WOP Polanowice kat. III – 01.01.1961
• 14 strażnica WOP Zasieki kat. II ⇔ 12 strażnica WOP Polanowice kat. III – 01.01.1964
• 13 strażnica WOP Zasieki techniczna kat. I ⇔ 11 strażnica WOP Polanowice techniczna kat. I – 03.1968
• Strażnica WOP Zasieki lądowa kat. I ⇔ Strażnica WOP Polanowice lądowa – 10.1984–15.05.1991

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Zasiekach ⇔ Strażnica SG w Polanowicach – 16.05.1991^[16].

Komendanci/dowódcy strażnicy

kpt. Stefan Kuligowski d-ca strażnicy (1970–1975)

• por. Rajmund Wysocki
• por. Wacław Wierciński
• ppor. Józef Domżalski
• st. sierż. Romuald Jodko (był w 1950–1952)
• Zenon Wróblewski (był w 1954)
• kpt. Józef Zduniak (był w 10.1964)
• kpt. Ryszard Chudy
• por./kpt. Stefan Kuligowski (1968–1. poł. lat 70.)

Komendanci strażnicy SG:

• por. SG Mirosław Makarewicz (do jesień 1998).

Uwagi

1. Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
2. Od 3 października 1990 z RFN.
3. Rozformowana na podstawie rozkazu ND WP 077/org. z 13 lutego 1947.
4. Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954^[5].
5. Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 13.12.2002 zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.

Przypisy

1. ASGran., sygn. 217/143 ↓.
2. Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
3. Zarys historii Lubuskiej Brygady WOP ↓.
4. Dominiczak 1985 ↓, s. 63.
5. Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
6. Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.5.
7. Wykaz dyslokacyjny 1957 ↓, k.190.
8. Wykazy dyslokacyjne WOP ↓.
9. Dubaj 2013 ↓, s. 327.
10. Jackiewicz 1998 ↓, s. 53.
11. muzeumsg–Lubuska Brygada WOP ↓.
12. Łach 2013 ↓, s. 294.
13. Strzegów (województwo lubuskie). vartelecom.wordpress.com. [dostęp 2024-01-24]. (pol.).
14. Wojtunik 2021 ↓, s. 140.
15. Wykaz pododdziałów WOP ↓.
16. Wojtunik 2021 ↓, s. 132.

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991) : krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Józef Ostrowski: Lubuska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1989. Ludzie – wydarzenia. Krosno Odrzańskie: Drukarnia Dem–druk w Lubsku, 2005.
• Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL. W: Stanisław Dubaj: Patroni Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej i Podległych Placówcek SG – Tom VIII−IX, zeszyt 1 – 2012–2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2013, s. 316–343. (pol.).
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Piotr Wojtunik: Historia Nadodrzańskiego Oddziału Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim. W: Mirosław Doroszkiewicz (przewodniczący): 30 lat Straży Granicznej : Straż Graniczna w latach 1991–2021 Biuletyn nr 59. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej im. Żołnierzy Korpusu Pogranicza, 2021, s. 131–156. ISSN 505-1757.
• Praca zbiorowa. Historia Łużyckiej Brygady WOP : Archiwum SG. sygn. 3035/20 k. 53–54
• Zarys historii Lubuskiej Brygady WOP.
• Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Lubuska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-01-16]. (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej. Historia Lubuskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Krosno Odrzańskie 1965
• Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.
• Archiwum Straży Granicznej. Wykaz dyslokacyjny etatowych pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z dnia 20 października 1956. Szczecin.
• Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.