Stare Miasto w Poznaniu

Stare Miasto w Poznaniu – obszar miasta lokacyjnego o średniowiecznym rozplanowaniu z centralnie usytuowanym Starym Rynkiem. Obszar Starego Miasta wyznaczała linia murów miejskich; teren ten zajmuje powierzchnię 21 ha^[1]. Od lokacji miasta Poznania w 1253 do początku budowy przez władze pruskie nowego centrum na zachód od Starego Rynku na początku XIX wieku granice miasta były praktycznie niezmienne i pokrywały się z granicami obecnego Starego Miasta. W 2008 uznane zostało przez prezydenta RP, w ramach historycznego zespołu miasta Poznania, jako pomnik historii.

Ten artykuł dotyczy Starego Miasta w Poznaniu. Zobacz też: Stare Miasto – dzielnica Poznania.

Stare Miasto

Część i obszar SIM Poznania
Stare Miasto – widok z lotu ptaka
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Poznań
Dzielnica	Osiedle Stare Miasto
Data założenia	1253
SIMC	0970342
Powierzchnia	0,21 km²
Plan Starego Miasta
Położenie na mapie Polski Stare Miasto
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Stare Miasto
Położenie na mapie Poznania Stare Miasto
52°24′30″N 16°56′02″E
Strona internetowa

Granice

Granice dawnego Poznania a obecnego Starego Miasta biegły od Zamku Królewskiego ulicą Ludgardy, przecinając późniejszy Bazar, przez teren obecnego Szpitala Strusia, ulicą Jaskółczą do Wrocławskiej, obejmując teren kolegium jezuickiego, dalej południową pierzeją placu Kolegiackiego i przecinając obecną zabudowę pomiędzy ulicami Ślusarską i Garbary do kościoła i klasztoru Dominikanów, następnie ulicami Stawną i Masztalarską do Zamku Królewskiego^[2].

Według Systemu Informacji Miejskiej granice jednostki obszarowej Stare Miasto wytyczone są od wschodu: ulicą Garbary do placu Bernardyńskiego, od południa: ulicą Podgórną, od zachodu: Alejami Marcinkowskiego, od północy: ulicą Wolnica i Małe Garbary^[3]. Obszar SIM Stare Miasto jest otoczony terenem obszaru SIM Centrum^[3].

Historia

Miasto Poznań zostało lokowane na prawie magdeburskim przez książąt wielkopolskich Przemysła I i Bolesława Pobożnego w 1253 na terenie istniejącej już osady przy kościele św. Gotarda na lewym brzegu Warty. Dotychczasowy gród poznański na Ostrowie Tumskim został przekazany biskupowi^[4]. Miasto otrzymało szachownicowy układ ulic, w centrum rozplanowano rynek o powierzchni 2 ha. Zachodnia część wspinała się na wzgórze, nazwane później Górą Zamkową, na którym wzniesiono Zamek Królewski^[5]. Zabudowa początkowo była drewniana, jednak szybko zastępowano ją murowaną. W 1536 roku wybuchł wielki pożar, który strawił prawie jedną czwartą zabudowy^[6]. Po tym wydarzeniu miasto odbudowano w formach renesansowych. W XVII i XVIII w. Poznań był wielokrotnie niszczony przez kolejne przetaczające się przez miasto wojny. W 1725 nad miastem przeszedł huragan, który zniszczył wieże ratusza i kolegiaty farnej. Dopiero w czasach Stanisława Augusta za sprawą działania Komisji Dobrego Porządku miasto odbudowano^[7]. Na początku XVIII w. nastąpiła jedyna zmiana granic miasta Poznania przed rozbiorami - w związku z budową kościoła i kolegium jezuickiego przesunięto mur miejski w południowo-wschodniej części miasta.

W 1793 Poznań znalazł się pod zaborem pruskim. Prusacy wkrótce przystąpili do rozbiórki kolegiaty farnej, która stała na obecnym pl. Kolegiackim, oraz murów miejskich. W 1803 spłonęła dzielnica żydowska, która leżała między ulicami Wielką i Żydowską i posiadała głównie drewnianą zabudowę. Kwartał odbudowano według nowego rozplanowania ulic. W 1839 przebito ulicę Nową (obecnie Paderewskiego), łączącą Stare Miasto z Nowym Miastem^[8].

W czasie II wojny światowej w lutym 1945 r. Stare Miasto uległo zniszczeniu w ok. 60%. Odbudowa zakończyła się do początku lat 60. XX w. Podczas rekonstrukcji budynków przyjęto najczęściej ich formę architektoniczną z XVI–XVIII w.^[2]. Wyjątkiem są współczesne budynki sukiennic (mieszczące Wielkopolskie Muzeum Wojskowe, oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu) i arsenału (zajmowanego m.in. przez Galerię Miejską "Arsenał").

Poznań według Hohenberga i Brauna w 1617 r.

Zabytki

Zobacz też: Zabytki Poznania.

• Ratusz
• Domki budnicze
• Waga miejska - rekonstrukcja
• Odwach
• Kościół podominikański
• Kościół Katarzynek
• Kościół Najświętszej Krwi Pana Jezusa
• Bazylika farna - kościół pojezuicki
• Kościół franciszkanów

Niezachowane obiekty historyczne

• Kolegiata farna św. Marii Magdaleny
• Kościół Karmelitanek Bosych
• Stara Synagoga w Poznaniu
• Zamek Królewski - w odbudowie
• Sukiennice

Przypisy

1. Włodzimierz Łęcki: Poznań, przewodnik po zabytkach i osobliwościach miasta dla przybyszów z dalszych i bliższych stron. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2010, s. 97. ISBN 978-83-7506-466-7.
2. Włodzimierz Łęcki: Poznań, przewodnik po zabytkach i osobliwościach miasta dla przybyszów z dalszych i bliższych stron. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2010, s. 98. ISBN 978-83-7506-466-7.
3. https://web.archive.org/web/20170922004858/http://zdm.poznan.pl/content/pliki/mapa_jed_obsz.jpg Mapa jednostek obszarowych Systemu Informacji Miejskiej Poznania
4. Poznań: przewodnik po zabytkach i historii. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2003, s. 31. ISBN 83-87847-92-5.
5. Poznań: przewodnik po zabytkach i historii. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2003, s. 67 i nast.. ISBN 83-87847-92-5.
6. Zamek książąt, królów, starostów. „Kronika Miasta Poznania”, s. 157, 2004. Wydawnictwo Miejskie. ISSN 0137-3552.
7. Poznań: przewodnik po zabytkach i historii. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2003, s. 15. ISBN 83-87847-92-5.
8. Poznań: przewodnik po zabytkach i historii. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2003, s. 107. ISBN 83-87847-92-5.