Loading AI tools
kapitan, żołnierz Armii Krajowej, dowódca oddziału, członek Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w okresie powojennym Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Łukasik ps. Ryś, Ryszard, także jako „Stanisław Nowakowski” (ur. 2 sierpnia 1918 w Lublinie, zm. 7 marca 1949 w Warszawie) – podoficer służby stałej Wojska Polskiego, kapitan, żołnierz Związku Czynu Zbrojnego, a następnie Armii Krajowej, dowódca oddziału. Członek Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", żołnierz wyklęty, zamordowany w więzieniu mokotowskim. Kawaler Virtuti Militari.
 | |
 kapitan | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1933–1949 |
| Siły zbrojne |
Związek Czynu Zbrojnego |
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
   | |
Był synem robotnika kolejowego Feliksa i Heleny z domu Blicharz[1]. Bratem Ireny i Adama Łukasików (ppor., ps. Wilk i Dziedziała)[2]. W 1933 rozpoczął naukę w Szkole Podoficerskiej dla Małoletnich w Koninie[1]. Po jej ukończeniu przydzielony został do 23 pułku piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie otrzymał stopień plutonowego służby stałej. Był instruktorem młodych kadr do służby wojskowej[3].
Po agresji III Rzeszy na Polskę walczył w szeregach 27 Dywizji Piechoty w Armii „Pomorze” jako plutonowy. Otrzymał wówczas Krzyż Walecznych i awans do stopnia sierżanta[3]. Uniknął niewoli i w październiku 1939 powrócił do rodzinnego domu w Motyczu w gminie Konopnica.
Już 11 listopada 1939 został członkiem tajnej organizacji Związek Czynu Zbrojnego. Później, wraz z nią, wszedł w skład Polskiej Organizacji Zbrojnej. Kierował konspiracją na terenach położonych na zachód od Lublina. Po awansie do stopnia sierżanta był komendantem rejonu obejmującego trzy gminy powiatu Lublin: Jastków, Konopnica i Wojciechów. W 1942, po kolejnym scaleniu, podjął służbę w AK. Początkowo był podoficerem wyszkolenia I rejonu Obwodu Lublin Powiat w Okręgu Lublin i równocześnie (pod pseudonimem Ryś) – dowódcą bojówki rejonu. Ponadto utworzył szkołę podoficerską w Motyczu, w której był wykładowcą[4].
W styczniu 1944 organizował 5. pluton oddziału partyzanckiego w składzie 8. Pułku Piechoty, stanowiącego część 3 Dywizji Piechoty Legionów AK. Do końca okupacji niemieckiej dowodził tym plutonem. W czasie akcji „Burza” jego oddział liczył ok. 120 żołnierzy. Zorganizował on wiele akcji zbrojnych, w tym odbicie więźniów na Majdanku. Przeprowadził kilka wspólnych akcji z oddziałem AL płk. Skrzypka „Sępa”, kontaktował się z też Robertem Satanowskim, dowódcą oddziału AL „Jeszcze Polska nie zginęła”[5].
Pod koniec okupacji niemieckiej został awansowany do stopnia podporucznika i otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari[6].
_01.jpg)
21 lipca 1944 w Polanówce – wraz z całym oddziałem liczącym 126 ludzi – został rozbrojony przez Armię Czerwoną. Nie został wówczas aresztowany i wrócił do domu, ale już 25 sierpnia 1944 został zatrzymany przez NKWD[7]. Z aresztu NKWD, mieszczącego się w Lublinie przy ul. Chopina 18, uciekł wyskakując z drugiego piętra[2][7]. Udało mu się zbiec i zaczął się ukrywać. W listopadzie 1944, po rozwiązaniu oddziału partyzanckiego, znalazł się w kadrze AK Obwodu Lublin-Powiat.
W marcu 1945 utworzył i został dowódcą lotnego oddziału partyzanckiego, który w czerwcu 1945 wszedł w skład zgrupowania dowodzonego przez majora Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”, podlegającego Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj. 7 kwietnia 1945 został ranny w akcji na Izbę Skarbową w Lublinie, po której bezpośrednio zdołał się ukryć unikając aresztowania[8].
W czasie amnestii z 2 sierpnia 1945 ujawnił się i wyjechał na Ziemie Zachodnie, ale potem powrócił na Lubelszczyznę. Wiosną 1946 odtworzył oddział, który podporządkował mjr. „Zaporze”, podlegającemu wówczas Inspektoratowi Lublin Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Otrzymał wówczas awans do stopnia kapitana. Wiosną 1947, w ramach amnestii dla podziemia niepodległościowego umożliwił ujawnienie się ludziom ze swojego oddziału, ale sam pozostał w konspiracji.
Jesienią 1947, wraz z grupą żołnierzy mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” zagrożonych aresztowaniem, podjął próbę ucieczki na Zachód, jednak – w wyniku zdrady – wszyscy oni zostali aresztowani w punkcie kontaktowym w Nysie przez funkcjonariuszy UB. Stanisław Łukasik został tam zatrzymany 16 września 1947 pod fałszywym nazwiskiem Stanisław Nowakowski. Następnie trafił do centralnego więzienia MBP w Warszawie na Mokotowie, gdzie przeszedł okrutne śledztwo.
Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 14 listopada 1948 został przez sędziów: majora Józefa Badeckiego, kapitana Józefa Kanteckiego i kaprala Ryszarda Wasilewskiego skazany na karę śmierci. Wyrok podtrzymał Najwyższy Sąd Wojskowy w składzie: pułkownik Józef Dziowe, podpułkownik Alfred Janowski i pułkownik Józef Warecki, a Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski (decyzja z 28 lutego 1949). Taki sam wyrok otrzymali wówczas: major Hieronim Dekutowski, por. Roman Groński, por. Jerzy Miatkowski, por. Tadeusz Pelak, por. Edmund Tudruj, por. Arkadiusz Wasilewski. Podczas uwięzienia plan ich oswobodzenia z aresztu od października 1948 planował Zdzisław Broński[9], ponadto sami osadzeni podjęli nieudaną próbę ucieczki[10].
Kapitan Stanisław Łukasik został stracony 7 marca 1949 – razem z sześcioma towarzyszami walki – w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Jego zwłoki zostały przez organa bezpieczeństwa publicznego potajemnie pogrzebane na tzw. Łączce na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. W 1994 został zrehabilitowany[11].
Stanisław Łukasik był żonaty od 1941 (żona Józefa zmarła w 1999); miał syna, także Stanisława (ur. 8 maja 1945)[12] i córkę Barbarę (ur. 28 listopada 1941).
Został jedną z trzech pierwszych zidentyfikowanych przez specjalistów z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie w ramach Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów ofiar UB (obok Edmunda Bukowskiego i Eugeniusza Smolińskiego), wydobytych w ramach masowej ekshumacji przeprowadzonej w lipcu i sierpniu 2012.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
