Stanisław Orzeszyna

Stanisław Andrzej Orzeszyna (ur. 5 maja 1941 w Częstochowie) – polski lekarz, specjalista w dziedzinie organizacji ochrony zdrowia publicznego, dyrektor Instytutu Medycyny Społecznej AM w Łodzi, dyrektor Departamentu Szkolnictwa i Nauki w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej, redaktor naczelny Wydawnictwa Lekarskiego PZWL, pracownik WHO, doradca w projekcie terenowym w Ibadanie (Nigeria), w biurach regionalnych WHO w Brazzaville (Kongo) i Nowym Delhi (Indie) oraz w kwaterze głównej WHO w Genewie^[1].

Stanisław Andrzej Orzeszyna

Stanisław Orzeszyna (Stanisom) w czasie Konferencji Wikimania (Montreal 2017)
Data i miejsce urodzenia	5 maja 1941 Częstochowa
Zawód, zajęcie	lekarz (zdrowie publiczne)
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	dr
Edukacja	II Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta w Częstochowie
Alma Mater	Akademia Medyczna w Łodzi staże naukowe: Université Libre de Bruxelles London School of Hygiene & Tropical Medicine
Pracodawca	Instytut Medycyny Społecznej AM w Łodzi Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej (Departament Szkolnictwa i Nauki) Wydawnictwo Lekarskie PZWL Światowa Organizacja Zdrowia
Odznaczenia
Strona internetowa

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Stanisław Andrzej Orzeszyna urodził się w Częstochowie w okresie II wojny światowej. Tamże ukończył po zakończeniu wojny II Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta^[2]. Studiował medycynę w Akademii Medycznej w Łodzi. Po ukończeniu studiów odbył zagraniczne staże naukowe w Université Libre de Bruxelles (1966) i London School of Hygiene & Tropical Medicine (1967)^[3].

Przebieg pracy zawodowej

Po powrocie do Łodzi Stanisław Orzeszyna pracował w AM w Łodzi kolejno jako stażysta, starszy asystent i adiunkt. W roku 1971 uzyskał stopień doktora^[4]. W tych latach (lata 60. XX w.) w uczelni rozpoczynał działalność Zakład Organizacji Ochrony Zdrowia (utworzony w Katedrze Higieny Ogólnej i Społecznej z inicjatywy Janusza Indulskiego) – jedna z pierwszych jednostek tego typu w Polsce. W roku 1969 Zakład przekształcono w Katedrę Organizacji Ochrony Zdrowia, którą w roku 1977 włączono do powstającego wówczas Instytutu Medycyny Społecznej. Stanisław Orzeszyna pracował w Zakładzie i Instytucie od roku 1964, osiągając kolejne szczeble kariery zawodowej, do stanowiska dyrektora Instytutu (1977–1978)^[4], na którym zastąpił twórcę jednostki, prof. Janusza Indulskiego (obejmującego w roku 1977 kierownictwo łódzkiego Instytutu Medycyny Pracy)^[5].

Zakres naukowo-dydaktycznej działalności Zakładu i Katedry obejmował m.in. zagadnienia^[5]:

• doskonalenia podstawowej opieki zdrowotnej,
• organizacji ochrony zdrowia,
• oceny stanu zdrowia ludności,
• statystyki medycznej,
• epidemiologii,
• socjologii medycyny.

Rynek w Ibadanie

Biuro Regionalne WHO dla Afryki, Brazzaville, 1972

International conference on Primary Health Care, Ałma Ata 1978

Pracownicy Zakładu Organizacji Ochrony Zdrowia brali udział w międzynarodowych badaniach porównawczych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nad wykorzystaniem opieki zdrowotnej (1968–1970)^[6]. Zajmowali się badaniami opinii pacjentów o dostępności i jakości podstawowej opieki zdrowotnej oraz o funkcjonowaniu szpitali. Wykonywali eksperymentalne badania systemu opartego na wolnym wyborze lekarza rejonowego, które doprowadziły do wprowadzenia odpowiednich prawnych regulacji i wdrożenia tego systemu w Polsce. Działalność naukowo-badawcza Instytutu była prowadzona w ramach programów międzynarodowych, we współpracy ze środowiskami naukowymi Europy, Stanów Zjednoczonych i Kanady oraz w kontakcie z WHO^[7]. Stanisław Orzeszyna był w latach^[4]:

• 1972–1976 – doradcą ds. statystyki medycznej w Ibadanie (Nigeria, 1972–1975) i doradcą regionalnym w Biurze Regionalnym WHO w Brazzaville (Kongo, 1975–1976),
• 1978–1981 – dyrektorem Departamentu Szkolnictwa i Nauki w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej,
• 1981–1982 – redaktorem naczelnym Wydawnictwa Lekarskiego PZWL (Warszawa).

Kamieniem milowym rozwoju podstawowej opieki zdrowotnej stała się międzynarodowa konferencja, zorganizowana w roku 1978 w Ałma Acie – International Conference on Primary Health Care^[8][9]. W czasie tej konferencji uchwalono fundamentalny dokument – Deklarację Zdrowie dla wszystkich do 2000 (Health For All, HFA2000)^[10][11]. Stanisław Orzeszyna uczestniczył w obradach Konferencji, a w kolejnych latach brał udział w realizacji programu^{[uwaga 1]}. W roku 1982 został doradcą regionalnym WHO (South-East Asia Region, Nowe Delhi, Indie)^[4]. Prowadził monitoring stanu zdrowia i poziomu opieki zdrowotnej w 11 krajach Azji Południowo-Wschodniej oraz sugerował rozwiązania organizacyjne, które mogłyby doprowadzić do poprawy sytuacji w regionie i poszczególnych okręgach^[12].

W latach 1990–2001 był doradcą w kwaterze głównej WHO w Genewie. W roku 1993 zamieszkał we Francji^[2] (Gex). Po przejściu na emeryturę odwiedzał kolejne państwa świata jako konsultant Banku Światowego (np. Botswanę^[13]) i Komisji Europejskiej (np. Zambię^[14]).

Kolejny okres życia na emeryturze postanowił spędzić w Kanadzie. Zamieszkał z rodziną w Montrealu. Działa w Stowarzyszeniu Byłych Pracowników Światowej Organizacji Zdrowia AFSM (Association of Former Staff Members PAHO/WHO^[1][15], Asociación de Exfuncionarios de OMS)^[16], w Komisji Ubezpieczeń Zdrowotnych i Emerytur tegoż Stowarzyszenia (Health Insurance and Pension Committee) jako Canada Focal Point i webmaster^[17][18]. Utworzył i prowadzi internetowe forum wymiany informacji na temat organizacji systemu ubezpieczeń zdrowotnych w WHO i innych zagadnień, związanych z dobrostanem populacji osób starszych (Information Forum on Health for Retired Staff)^[19]. Działa w radzie ds. strukturalnych chorób serca (structural heart disease council) kanadyjskiej Fundacji Serca i Udaru (Heart & Stroke). Rada ta wyznacza strategiczne cele Fundacji w zakresach: zaburzenia kognitywne na tle naczyniowym, arytmie sercowe, choroby struktury serca, niewydolność serca, choroby naczyń wieńcowych. Składa się w połowie z profesjonalistów w danej dziedzinie i w połowie z pacjentów, dotkniętych tymi schorzeniami^[20].

Publikacje (wybór)

Stanisław Orzeszyna jest autorem ponad 30 specjalistycznych publikacji (w tym wielu drukowanych w czasopiśmie „Zdrowie Publiczne”), m.in.^[4][21]:

• 1970 – Stanisław Orzeszyna, Urszula Wilczyńska, Podstawy matematyki i statystyki dla studentów medycyny^[22],
• 1971 – H. Plewińska, S. Orzeszyna, Częstość grup krwi w układzie ABO u chorych z rozszczepem wargi, wyrostka zębodołowego i podniebienia, Polski Tygodnik Lekarski^[23],
• 1971 – K. Bojanowicz, T. Patora-Szabela, A. Stach, J. Tarkowski, M. Harniewicz, S. Orzeszyna, Zaburzenia poziomu elektrolitów w osoczu i krwinkach czerwonych w cukrzycy i ich leczenie za pomocą diety o dużej zawartości potasu, Przegląd Lekarski^[24],
• 1971 – K. Bojanowicz, A. Stach, S. Orzeszyna, Das Verhalten der Insulin-, Tolbutamid- und Kortisontests in Abhängigkeit vom Alter und vom Konstitutionstyp bei erwachsenen Diabetikern, Z Gesamte Inn Med.^[25],
• 1976 – Tadeusz Miller, Urszula Wilczyńska, Stanisław Orzeszyna, Statystyka medyczna : Materiały do ćwiczeń z medycyny społecznej^[26],
• 1977 – W. Januszewska, R. Jurzyk, S. Orzeszyna, W. Partyka, H. Plewińska, B. Wolanek, Polski Tygodnik Lekarski^[27], Czasopismo Stomatologiczne^[28],
• 1979 – S. Orzeszyna, Perspektywy kształcenia pielęgniarek i położnych [Prospects for the education of nurses and midwives], Pielęgniarka i Położna^[29],
• 1988 – Orzeszyna S., Z. Żołnowski, Wyznaczniki sprawności opieki zdrowotnej, Zdrowie Publiczne^[30],
• 1990 – M.J. Wysocki, C.R. Krishnamurthi, S. Orzeszyna, Monitoring the progress of health-for-all strategies: the situation in South-East Asia^[12],
• 1993 – M. Anker, R.J. Guidotti, S. Orzeszyna, S.A. Sapirie, M.C. Thuriaux, Rapid evaluation methods (REM) of health services performance: methodological observations/ Bull World Health Organ^[31],
• 1995 – Stephen A. Sapirie, Stanislaw Orzeszyna, WHO's health futures consultation, Futures^[32],
• 1995 – Stephen A. Sapirie, Stanislaw Orzeszyna, Selecting and defining national health indicators^[33],
• 2005 – Arthur Heywood, Erik Nielsen, Stanislaw Orzeszyna, Assessment of the Zambian Health Management Information System^[14].

Członkostwo stowarzyszeń

Stanisław Orzeszyna jest członkiem m.in.^[4]:

• Polskiego Towarzystwa Medycyny Społecznej
• Polskiego Towarzystwa Lekarskiego

Odznaczenia i wyróżnienia

Otrzymane odznaczenia^[4]:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi
• Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”

Życie prywatne

Jest żonaty i ma jedną córkę^[15]. Interesuje się informatyką^[4]. Działa społecznie w środowisku polonijnym, m.in. uczestnicząc w działalności stowarzyszenia polskich intelektualistów w Montrealu (zainicjował internetową dyskusję o tematach regularnych spotkań dyskusyjnych^[34]) i sobotniej Szkoły im. Emilii Plater w Montrealu, upowszechniającej wiedzę dzieci o historii i współczesności Polski^[35]. Utrzymuje kontakt z innymi absolwentami II Liceum Ogólnokształcącego im. Traugutta w Częstochowie^[2]. Jest amatorem turystyki i fotografiki^[36][37]

Uwagi

1. Stanisław Orzeszyna jest wspominany – jako Stanislas Ozesyna – w książce Wiesława Krakowskiego^{[uwaga 2][uwaga 3]} „Gdziekolwiek jesteś, doktorze…”. Książka to zbeletryzowany opis losów kilku zaprzyjaźnionych polskich lekarzy, pracujących m.in. w Afryce. W części zatytułowanej „Uganda – Boże broń nas przed Armią Bożego Oporu” autor zamieścił m.in. opis spotkania ze Stanisławem Orzeszyną, członkiem grupy przedstawicieli Czerwonego Krzyża i WHO, odwiedzających Misję „Lekarze bez Granic” w reakcji na dramatyczne apele o pomoc dla ludności terenów (leczenie w Misji traciło sens w sytuacji, gdy rekonwalescenci wracali do życia w tragicznych warunkach). Okazało się, że jest on szkolnym kolegą jednego z bohaterów książki (autora), a drugi z nich był w Łodzi jego studentem. Lekarze Misji przekazali gościowi wstrząsające wrażenia ze swojej pracy. Stanisław Orzeszyna opowiadał im m.in. o problemach walki z epidemiami w Afryce (głównie z malarią i gorączką denga) oraz o przeżyciach z pobytu w Nowym Delhi w roku 1984, w czasie zamieszek między Hindusami a Sikhami po zabójstwie Indiry Gandhi (w odwecie za operację Niebieska Gwiazda)^[38].
2. Alina Paradowska: Afrykańskie "klimaty" (25 września 2011). [w:] Stowarzyszenie absolwentów [on-line]. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, 2011. [dostęp 2022-01-12].
3. Wiesław Krakowski: Wspomnienia starego chirurga. Poligraf, 2021, s. 334. ISBN 978-83-8159-888-0.

Przypisy

1. Stanislaw Orzeszyna. My Life in Public Health. „AFSM Newsletter”. XXXII (2), June 2021. Association of Former Staff Members PAHO/WHO. (ang.).brak numeru strony
2. Cieślak Aleksander: Zjazd absolwentów roczników 1957, 58 i 59. [w:] Strona internetowa II LO im. R. Traugutta w Częstochowie [on-line]. absolwent.traugutt.net. [dostęp 2017-02-26]. (pol.).
3. Research at the School. [w:] Strona internetowa London School of Hygiene & Tropical Medicine [on-line]. www.lshtm.ac.uk. [dostęp 2017-09-27]. (ang.).
4. Lidia Becela i in.: Kto jest kim w polskiej medycynie : informator biograficzny. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1987, s. 492. ISBN 83-223-2339-5.
5. Informacje ze strony internetowej Katedry Medycyny Społecznej i Zapobiegawczej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, www.umed.lodz.pl/kmz dostępnej 2014-08-18 (zob. aktualna strona internetowa Katedry
6. Robert Kohn, Kerr L. White: Health Care: An International Study. USA: Oxford University Press, 1976. ISBN 978-0-19-264226-4. Brak numerów stron w książce
7. O Instytucie > Janusz Indulski (1977–1999). [w:] Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera [on-line]. old.imp.lodz.pl. [dostęp 2014-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-26)]. (pol.).
8. Primary health care comes full circle. An interview with Dr Halfdan Mahler. [w:] Bulletin of the World Health Organization. Volume 86, Number 10 [on-line]. October 2008. s. 737–816. [dostęp 2014-08-22]. (ang.).
9. Mirosław J. Wysocki, Maria Miller. Paradygmat Lalonde’a, Światowa Organizacja Zdrowia i Nowe Zdrowie Publiczne. „Przegląd Epidemiologiczny”. 57, s. 505–512, 2003. (pol.).
10. Primary Health Care. [w:] Report of the International Conference on Primary Health Care, Alma-Ata 1978 [on-line]. whqlibdoc.who.int, 1978. [dostęp 2014-08-23]. (ang.).
11. Declaration of Alma-Ata. www.who.int, 1978. [dostęp 2014-08-23]. (ang.).
12. Wysocki M.J., Krishnamurthi C.R., Orzeszyna S.. Monitoring the progress of health-for-all strategies: the situation in South-East Asia. „World Health Stat Q.”. 43 (1), s. 16–24, 1990. PMID: 2375124. (ang.).
13. Report of the Launch Workshop of the Module on Health Statistic (Gaborone, Botswana). [w:] General Data Dissemination System (GDDS) Project – Phase 2 Socio-Demographic Statistics Project for Anglophone Africa (Dr Stanislaw Orzeszyna, WB consultant) [on-line]. October 8–12, 2007. [dostęp 2014-08-18]. (ang.).
14. Arthur Heywood, Erik Nielsen, Stanislaw Orzeszyna. Assessment of the Zambian Health Management Information System. „Project SSG/9 ACP ZA 9/5”, s. 1–118, September 2005. EURO HEALTH GROUP. [zarchiwizowane z adresu].
15. Stanislaw Orzeszyna. Where are they now > Retirement: Its Joys and Challenges. „AFSM Newsletter”. XXXII (4), December 2021. Association of Former Staff Members PAHO/WHO. (ang.).brak numeru strony
16. Association of Former Staff Members PAHO/WHO (hiszp. Asociación de Ex Funcionarios de la OPS/OMS). [w:] Strona internetowa AFSM [on-line]. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
17. Health Insurance and Pension Committee (hiszp. Comité de Salud y Pensión). [w:] Strona internetowa AFSM > Committees [on-line]. PAHO/WHO. [dostęp 2020-11-22]. (ang.).
18. AFSM Board > Country Focal Points > Canada, Stanisław Orzeszyna, Focal Point i webmaster. [w:] Association of Former Staff Members PAHO/WHO (hiszp. Asociación de Ex Funcionarios de la OPS/OMS) [on-line]. [dostęp 2020-12-04]. (ang.).
19. Stanisław Orzeszyna: Information Forum on Health for Retired Staff. [w:] Strona internetowa [on-line]. WordPress. [dostęp 2015-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]. (ang.). (awaria – strona tymczasowo niedostępna)
20. Mending broken hearts Introducing the Heart & Stroke structural heart disease council. [w:] Strona internetowa fundacji [on-line]. heartandstroke.ca. [dostęp 2019-01-15]. (ang.).
21. Author&cauthor: Orzeszyna S.. [w:] National Center for Biotechnology Information [on-line]. PubMed. [dostęp 2014-08-21]. (ang.).
22. Stanisław Orzeszyna, Urszula Wilczyńska (statystyk): Podstawy matematyki i statystyki dla studentów medycyny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970. Brak numerów stron w książce
23. H. Plewińska, S. Orzeszyna. Częstość grup krwi w układzie ABO u chorych z rozszczepem wargi, wyrostka zębodołowego i podniebienia [Distribution of ABO blood groups in patients with cleft lip, alveolar process and palate]. „Polski Tygodnik Lekarski”. 26 (25), s. 940–941, lipiec 1971. PMID: 5127616. (pol.).
24. K. Bojanowicz, T. Patora-Szabela, A. Stach, J. Tarkowski, M. Harniewicz, S. Orzeszyna. Zaburzenia poziomu elektrolitów w osoczu i krwinkach czerwonych w cukrzycy i ich leczenie za pomocą diety o dużej zawartości potasu - Disturbances in the electrolyte level in the plasma and erythrocytes in diabetes mellitus and their treatment with diet high in potassium. „Przegląd Lekarski”. 27 (9), s. 561–564, 30 września 1971. (pol.).
25. K. Bojanowicz, A. Stach, S. Orzeszyna. Das Verhalten der Insulin-, Tolbutamid- und Kortisontests in Abhängigkeit vom Alter und vom Konstitutionstyp bei erwachsenen Diabetikern (Behavior of the insulin-, tolbutamide- and cortisone-tests depending on the age and body constitution of adult diabetics). „Z Gesamte Inn Med.”. 26 (5), s. 182–184, 1971 Mar 1. [zarchiwizowane z adresu]. (niem.).
26. Tadeusz Miller (statystyka), Urszula Wilczyńska (statystyk), Stanisław Orzeszyna, red. Janusz A. Indulski: Statystyka medyczna : Tom 91 : Instytut Medycyny Społecznej Akademii Medycznej w Łodzi : Materiały do ćwiczeń z medycyny społecznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976. Brak numerów stron w książce
27. W. Januszewska, R. Jurzyk, S. Orzeszyna, W. Partyka, H. Plewińska, B. Wolanek. Powstawanie rozszczepów a wiek, zawód i warunki pracy rodziców [Incidence of cleft anomalies and the age, occupation and working conditions of the parents]. „Polski Tygodnik Lekarski”. 32 (27), s. 1047–1049, sierpień 1977. Polskie Towarzystwo Lekarskie. PMID: 896551. (pol.).
28. W. Januszewska, R. Jurzyk, S. Orzeszyna, W. Partyka, H. Plewińska, B. Wolanek. Powstawanie rozszczepów a wiek, zawód i warunki pracy rodziców (Occurrence of cleft anomalies and the age, occupation and work conditions of parents). „Czasopismo stomatologiczne (obecnie 'Journal of Stomatology')”. 30 (4), s. 300, maj 1977. (pol.).
29. Orzeszyna S.. Perspektywy kształcenia pielęgniarek i położnych [Prospects for the education of nurses and midwives]. „Pielęgniarka i Położna”. 10 (1), 1979. ISSN 0048-4148.brak numeru strony
30. Orzeszyna S., Z. Żołnowski. Wyznaczniki sprawności opieki zdrowotnej. „Zdrowie Publiczne”, s. 623–634, 1988. (pol.).
31. M. Anker, R.J. Guidotti, S. Orzeszyna, S.A. Sapirie, M.C. Thuriaux. Rapid evaluation methods (REM) of health services performance: methodological observations. „Bull World Health Organ : PMCID: PMC2393426”. 71 (1), s. 15–21, 1993. (ang.).
32. Stephen A Sapirie, Stanislaw Orzeszyna. WHO's health futures consultation. „Futures”. 27 (9–10), s. 1077–1085, November–December 1995. Elsevier Ltd. (ang.).
33. Stephen A. Sapirie, Stanislaw Orzeszyna (Strengthening Country Health Information Unit Division of Epidemiological Surveillance and Health Situation and Trend Assessment World Health Organization Geneva, September 1995): Selecting and defining national health indicators. [w:] WHO home page > Health topics > Health services delivery > Health information systems [on-line]. www.who.int. [dostęp 2014-08-18]. (ang.).
34. Stanisław Orzeszyna: „Dyskutaki” : Piątkowe spotkania u Marty i Staszka. [w:] Strona internetowa grupy dyskusyjnej [on-line]. stao.pl/. [dostęp 2015-04-21].
35. Historia naszej szkoły. [w:] Strona internetowa Szkoły im. Emilii Plater w Montrealu [on-line]. emiliaplater-montreal.com. [dostęp 2014-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
36. Stanislaw Orzeszyna. Readers’ Travels: A return to Europe (San Gimignano). „Quarterly News AFSM; The magazine of the Association of Former WHO Staff Members”, s. 27–28, April 2011. AFSM. (ang.).
37. Stanislaw Orzeszyna, Mont-Royal, Canada. [w:] 500px [on-line]. 500px.com. [dostęp 2020-12-13].
38. Uganda – Boże, broń nas przed Armią Bożego Oporu. W: Wiesław Krakowski: Gdziekolwiek jesteś, doktorze. Brzezia Łąka: Poligraf, 2013, s. 573–597. ISBN 978-83-7856-072-2.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000113169006
• VIAF: 165184490
• PLWABN: 9810569218005606
• NUKAT: n95402580