Stanisław Lubieniecki młodszy
astronom i historyk polski Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
astronom i historyk polski Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Lubieniecki herbu Rola, ps. „Christianus Thimoteus, Brutus” (ur. 23 sierpnia 1623 w Rakowie, zm. 18 maja 1675 w Hamburgu[2]) – polski astronom, historyk, pisarz i duchowny kościoła braci polskich zabiegający o odwołanie edyktu z 1658 roku o banicji braci polskich[3]. Jego nazwisko w pismach anglojęzycznych zapisywane jest również jako Lubiniezky lub Lubyenyetsky, rezydent króla polskiego w Hamburgu w latach 1667–1674[4].
Był synem Krzysztofa Lubienieckiego Młodszego (1598–1648) i Katarzyny z Filipowskich (zm.po 1663). Jego dziad, Krzysztof Lubieniecki (1561–1624) był w latach 1598–1612 pastorem zboru braci polskich w Lublinie, po 1616 roku osiadł w Rakowie, gdzie zmarł w lutym 1624. Również ojciec Stanisława był pastorem braci polskich, w latach 1619–1626 w Rakowie, i od 1626 roku do śmierci w Lublinie. Stanisław miał dwóch braci i dwie siostry.
W 1652 roku poślubił Zofię Brzeską (pochowana 2 czerwca 1695 w Amsterdamie)[5] z którą miał pięcioro dzieci:
Studiował na Akademii Rakowskiej, a po jej likwidacji w 1638 naukę kontynuował w Kisielinie na Wołyniu. W 1644 wyjechał do Torunia, gdzie pobierał nauki prywatne. Korzystając ze stypendium zborowego, kontynuował naukę we Francji oraz Niderlandach w latach 1646–1650.
W 1646 zapisał się na uniwersytet w Orleanie, po roku przeniósł się do kalwińskiej uczelni w Saumur, potem zapisał się na katolicki uniwersytet w Angers. W Paryżu pozostawał w kontaktach z tamtejszym ukrytym środowiskiem socynian. W 1649 zapisał się na uniwersytet w Lejdzie, gdzie odbył rozmowę z Kartezjuszem na temat ruchu Ziemi. Wkrótce też powrócił do Polski. W 1654 został ministrem zboru braci polskich w Czarkowach. W czasie potopu szwedzkiego 25 października 1655 stanął na czele delegacji braci polskich, która udała się do króla Szwecji Karola X Gustawa by zabiegać o przywrócenie braciom polskim ich swobód wyznaniowych. Schronił się w Krakowie pod opieką garnizonu szwedzkiego. Po kapitulacji miasta 1 września 1657 udał się na Pomorze Szwedzkie. Zajął się pisaniem rozpraw teologicznych, które spotkały się z ostrym atakiem luteran. W 1658 jako członek wspólnoty braci polskich został formalnie skazany na banicję mocą decyzji sejmu. Nowego protektora uzyskał w osobie króla Danii Fryderyka III.
Jego praca z lat 1666–1668 pt. Theatrum cometicum... została wydrukowana na przełomie lat 1667–1668 w Amsterdamie[6]. To największe siedemnastowieczne dzieło o kometach, jeszcze obecnie wykorzystywane jako źródło cennych informacji naukowych. Zawiera opisy około 600 komet, wszystkich jakie widziano na niebie od biblijnego potopu do 1665 roku[7]. Jeden z kraterów Księżyca został nazwany, na cześć astronoma, jego nazwiskiem: Lubieniecki.
W latach 1666–1669 zamieszkał z rodziną w Hamburgu, gdzie nieustannie był atakowany przez kler luterański. Był tutaj oficjalnie przedstawicielem króla Polski (od ok. 1668 roku), co biorąc pod uwagę, że był wygnańcem z Rzeczypospolitej było dość dwuznaczne. Swoich synów (m.in. Krzysztofa) i bratanka oddał mu na wychowanie podkomorzy kijowski i współwyznawca Stefan Niemirycz[8].
W 1669 został zmuszony do opuszczenia Hamburga – przeniósł się wówczas do znajdującej się pod panowaniem duńskim Altony. Do Hamburga powrócił na początku 1674 roku. Na skutek oporu luterańskiego duchowieństwa w grudniu 1674 roku rada miejska nakazała mu powrót do miasta. Lubieniecki zwlekał i ostatecznie przeszkodziła mu w tym jego śmierć[9].
Według jednej z wersji Stanisław Lubieniecki został otruty wraz z dwiema córkami na skutek nieostrożności służącej, która prawdopodobnie ugotowała im potrawę w naczyniu używanym wcześniej do wytapiania rtęci[10]. Większość historyków odrzuca wcześniejsze spekulacje, że został zamordowany z polecenia duchownych luterańskich, którym nie na rękę był pobyt Lubienieckiego w Hamburgu. Ostatnią posługą duszpasterską było osobiste poprowadzenia pogrzebu dwóch córek 16 maja[11].
Zmarł 18 maja 1675 w Hamburgu, a jego ciało spoczęło na cmentarzu przy katedrze w Altonie koło Hamburga, w placu który wcześniej wykupił.
Przez cały okres wygnania łożył hojnie na ariańskich uchodźców z Rzeczypospolitej[12].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
