Spytek Wawrzyniec Jordan

Spytek Wawrzyniec Jordan
	; Trąby
Rodzina	Jordanowie herbu Trąby
Data urodzenia	1518
Data i miejsce śmierci	11 marca 1568 ; Mogilany
Ojciec	Mikołaj Jordan
Matka	Anna Melsztyńska
Żona	Anna Sieniawska

Spytek Wawrzyniec Jordan lub Wawrzyniec Spytek Jordan z Zakliczyna herbu Trąby (ur. 1518, zm. 11 marca 1568^[1] w Mogilanach^[2]) – kasztelan sądecki 1549–1555, podskarbi wielki koronny 1550–1555, wojewoda sandomierski 1555–1560 i krakowski 1561–1565, kasztelan krakowski od 1565, starosta czchowski 1561–1568 (z dożywotnią dzierżawą dla żony Anny)^[3]^[4]^[5].

Szybkie fakty Rodzina, Data urodzenia ...

Zamknij

Za panowania Zygmunta Starego pomijany w nadaniach i urzędach jako stronnik swojego brata przyrodniego i wychowawcy, wojewody podolskiego Stanisława Odrowąża. Odrowąż, skazany w lutym 1537 na konfiskatę dzierżonych dóbr ruskich za obrazę majestatu królowej Bony poprzez przepędzenie urzędników królewskich podczas konfliktu o dawne dobra książęce na Mazowszu, zabrał Jordana na rokosz lwowski w sierpniu tego roku, który przeszedł do historii pod nazwą wojny kokoszej^[6].

Pełnił ważną rolę polityczną w Polsce doby Zygmunta Augusta, był m.in. czołowym przeciwnikiem koronacji Barbary Radziwiłłówny na królową Polski. Był także przeciwnikiem ruchu egzekucji praw i egzekucji dóbr^[2].

Był drugim wybitnym przedstawicielem małopolskiego rodu Jordanów, dziedziczącego wójtostwo myślenickie od 1342^[7]^[8]. Syn wielkorządcy krakowskiego Mikołaja Jordana, twórcy potęgi finansowej rodu, i Anny z domu Jarosławskiej^[9]^[10]

Był znanym nie tylko w Polsce miłośnikiem sztuki. W swoim dworze w Myślenicach, a następnie w pobliskich Mogilanach otaczał się pisarzami, uczonymi, humanistami^[11]. To właśnie w Myślenicach powstało Zwierciadło i trzecia księga Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja.

Utrzymywał kontakty z różnowiercami, ale choć sam Jan Kalwin zachęcał go do zmiany wiary, do końca życia pozostał katolikiem.

Spytek Jordan zdołał powiększyć jeszcze fortunę zgromadzoną przez ojca^[12]. Latyfundium przekazane przez niego żonie na mocy umowy wzajemnego dożywocia z 1564 obejmowało w chwili podziału przez spadkobierców pary w 1597 2 zamki, 4 miasta, 16 folwarków i 85 wsi, co odpowiadało skalą największym majątkom możnowładczym Małopolski^[13]. Sam Zygmunt August pożyczał od Spytka jakieś sumy pieniężne^[14]. Poza kluczem myślenickim, melsztyńskim (wraz z dawną rodową siedzibą, zamkiem w Melsztynie) i licznymi starostwami posiadał kamienicę na Rynku w Krakowie (w miejscu dzisiejszego pałacu „Pod Krzysztofory”^[15])^[16].

Z małżeństwa z Anną Sieniawską (zm. 1597^[17]), córką hetmana Mikołaja Sieniawskiego, miał dwóch zmarłych w dzieciństwie synów i pięć córek^[18]:

Elżbietę (zm. 1611^[19]), od 1557 żonę Stanisława Bonera (zm. 1560, syna Seweryna), a od 1561/2 do prawnego rozstania w 1576 Mikołaja Ligęzy (1529–1603)^[20]^[21], dziedziczkę klucza zgłobieńskiego^[22],
Annę (zm. przed 1597^[23]), żonę późniejszego wojewody kaliskiego Kaspra Zebrzydowskiego (ok. 1500–1584, brata biskupa krakowskiego Andrzeja)^[24], której dzieci otrzymały Jordanów z przyległościami oraz kamienicę przy ul. Brackiej w Krakowie^[25],
Magdalenę (zm. 1617/9^[26]), żonę podkomorzego sanockiego Stanisława Wapowskiego (zm. przed 1564, brata Andrzeja), a od 1568/9 kasztelana sandomierskiego Stanisława Sobka (zm. 1569)^[27], współdziedziczkę włości melsztyńskiej^[28],
Barbarę (zm. 1605^[29]), od 1565 żonę Piotra ks. Zbaraskiego (zm. 1572, syna wojewody witebskiego Stefana), a od ok. 1574 miecznika koronnego Andrzeja Zborowskiego (zm. 1598)^[30], współdziedziczkę włości melsztyńskiej^[28]
Zofię (zm. przed 1597^[23]), żonę Samuela Zborowskiego^[31], której dzieci otrzymały włości wokół miast Mikulińce w pow. halickim, Zawałów w pow. trembowelskim i Dukla w pow. bieckim oraz wieś Wężerów w pow. proszowskim^[32].

Został pochowany w kościele św. Katarzyny w Krakowie w mauzoleum rodziny Jordanów.

Nagrobek Wawrzyńca Spytka Jordana

[1]
Chłapowski przyjmuje, że zmarł 30 marca 1568 roku.
[2]
Jordan Spytek Wawrzyniec, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-11-26].
[3]
Laberschek 2016 ↓, s. 193.
[4]
Anusik 2022b ↓, s. 27, 29.
[5]
Chłapowski 2017 ↓, s. 63.
[6]
Anusik 2022b ↓, s. 26-27.
[7]
Anusik 2022b ↓, s. 11.
[8]
Laberschek 2016 ↓, s. 221.
[9]
Anusik 2022b ↓, s. 16-20, 25.
[10]
Rozwaliny zamku Melsztyńskiego.
[11]
Beskid Myślenicki – przewodnik, str 30, autor Dariusz Dyląg.
[12]
Anusik 2022b ↓, s. 24.
[13]
Anusik 2022b ↓, s. 33.
[14]
Anusik 2022b ↓, s. 28.
[15]
''pałac "Pod Krzysztofory" (Wodzickich) ob. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa'' – poz. 1851 w Gminna ewidencja zabytków KRAKÓW
[16]
Jordan Spytek Wawrzyniec (1518-1568) kasztelan krakowski. [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. XI, s. 282.
[17]
Anusik 2022b ↓, s. 49.
[18]
Anusik 2022b ↓, s. 38.
[19]
Anusik 2022b ↓, s. 56-57.
[20]
Anusik 2022a ↓, s. 77-85.
[21]
Anusik 2022b ↓, s. 39-42.
[22]
Anusik 2022b ↓, s. 50.
[23]
Anusik 2022b ↓, s. 53.
[24]
Anusik 2022b ↓, s. 42-43.
[25]
Anusik 2022b ↓, s. 50-51, 53-54.
[26]
Anusik 2022b ↓, s. 60.
[27]
Anusik 2022b ↓, s. 43-44.
[28]
Anusik 2022b ↓, s. 51, 54-55.
[29]
Anusik 2022b ↓, s. 62.
[30]
Anusik 2022b ↓, s. 45-46.
[31]
Anusik 2022b ↓, s. 46-47.
[32]
Anusik 2022b ↓, s. 51, 55-56.

ZbigniewZ. Anusik ZbigniewZ., Kasztelana sandomierskiego Mikołaja Spytka Ligęzy (ok. 1563–1637) sprawy rodzinne i majątkowe. Przyczynek do genealogii i dziejów gorzyckiej linii rodziny Ligęzów herbu Półkozic, „Przegląd Nauk Historycznych”, 21 (1), 2022a, s. 73-124.
ZbigniewZ. Anusik ZbigniewZ., Podział dawnego latyfundium kasztelana krakowskiego Spytka Wawrzyńca Jordana (1518–1568) w 1597 roku. Studium z dziejów młodszej gałęzi rodziny Jordanów herbu Trąby, „Przegląd Nauk Historycznych”, 21 (2), 2022b, s. 9-70.
KrzysztofK. Chłapowski KrzysztofK., Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe, Warszawa: DiG, 2017, ISBN 978-83-286-0024-9.
JacekJ. Laberschek JacekJ., Myślenice wójtostwo dziedziczne, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, WaldemarW. Bukowski (red.), t. 5.1, Kraków: Instytut Historii PAN, 2016, s. 189-222.

Spytek Wawrzyniec Jordan z Zakliczyna h. Trąby, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-19].

[1] [1]
Chłapowski przyjmuje, że zmarł 30 marca 1568 roku.

[autonazwa1-2] [2]
Jordan Spytek Wawrzyniec, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-11-26].

[CITEREFLaberschek2016193-3] [3]
Laberschek 2016 ↓, s. 193.

[CITEREFAnusik2022b27,_29-4] [4]
Anusik 2022b ↓, s. 27, 29.

[CITEREFChłapowski201763-5] [5]
Chłapowski 2017 ↓, s. 63.

[CITEREFAnusik2022b26-27-6] [6]
Anusik 2022b ↓, s. 26-27.

[CITEREFAnusik2022b11-7] [7]
Anusik 2022b ↓, s. 11.

[CITEREFLaberschek2016221-8] [8]
Laberschek 2016 ↓, s. 221.

[CITEREFAnusik2022b16-20,_25-9] [9]
Anusik 2022b ↓, s. 16-20, 25.

[10] [10]
Rozwaliny zamku Melsztyńskiego.

[11] [11]
Beskid Myślenicki – przewodnik, str 30, autor Dariusz Dyląg.

[CITEREFAnusik2022b24-12] [12]
Anusik 2022b ↓, s. 24.

[CITEREFAnusik2022b33-13] [13]
Anusik 2022b ↓, s. 33.

[CITEREFAnusik2022b28-14] [14]
Anusik 2022b ↓, s. 28.

[15] [15]
''pałac "Pod Krzysztofory" (Wodzickich) ob. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa'' – poz. 1851 w Gminna ewidencja zabytków KRAKÓW

[16] [16]
Jordan Spytek Wawrzyniec (1518-1568) kasztelan krakowski. [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. XI, s. 282.

[CITEREFAnusik2022b49-17] [17]
Anusik 2022b ↓, s. 49.

[CITEREFAnusik2022b38-18] [18]
Anusik 2022b ↓, s. 38.

[CITEREFAnusik2022b56-57-19] [19]
Anusik 2022b ↓, s. 56-57.

[CITEREFAnusik2022a77-85-20] [20]
Anusik 2022a ↓, s. 77-85.

[CITEREFAnusik2022b39-42-21] [21]
Anusik 2022b ↓, s. 39-42.

[CITEREFAnusik2022b50-22] [22]
Anusik 2022b ↓, s. 50.

[CITEREFAnusik2022b53-23] [23]
Anusik 2022b ↓, s. 53.

[CITEREFAnusik2022b42-43-24] [24]
Anusik 2022b ↓, s. 42-43.

[CITEREFAnusik2022b50-51,_53-54-25] [25]
Anusik 2022b ↓, s. 50-51, 53-54.

[CITEREFAnusik2022b60-26] [26]
Anusik 2022b ↓, s. 60.

[CITEREFAnusik2022b43-44-27] [27]
Anusik 2022b ↓, s. 43-44.

[CITEREFAnusik2022b51,_54-55-28] [28]
Anusik 2022b ↓, s. 51, 54-55.

[CITEREFAnusik2022b62-29] [29]
Anusik 2022b ↓, s. 62.

[CITEREFAnusik2022b45-46-30] [30]
Anusik 2022b ↓, s. 45-46.

[CITEREFAnusik2022b46-47-31] [31]
Anusik 2022b ↓, s. 46-47.

[CITEREFAnusik2022b51,_55-56-32] [32]
Anusik 2022b ↓, s. 51, 55-56.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

Wikiwand in your browser!

Spytek Wawrzyniec Jordan

Wikiwand in your browser!

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Trąby
Rodzina	Jordanowie herbu Trąby
Data urodzenia	1518
Data i miejsce śmierci	11 marca 1568 Mogilany
Ojciec	Mikołaj Jordan
Matka	Anna Melsztyńska
Żona	Anna Sieniawska