Rynek Nowego Miasta w Warszawie

Rynek Nowego Miasta – plac znajdujący się na Nowym Mieście w Warszawie.

Rynek Nowego Miasta w Warszawie

Nowe Miasto
Rynek Nowego Miasta (2024)
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Przebieg
ul. Przyrynek, ul. Kościelna, ul. Piesza, ul. Stara, ul. Freta
Położenie na mapie Warszawy Rynek Nowego Miasta w Warszawie
Położenie na mapie Polski Rynek Nowego Miasta w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Rynek Nowego Miasta w Warszawie
52°15′10,0″N 21°00′29,0″E

Zygmunt Vogel, Rynek Nowego Miasta z ratuszem (po prawej)

Rynek Nowego Miasta ok. 1885

Północno-wschodni narożnik Rynku w czasie powstania warszawskiego

Odbudowa Rynku, 1954

Rynek po odbudowie, lata 60.

Opis

Rynek powstał na przełomie XIV i XV wieku jako centralny punkt nowo lokowanego miasta, przylegającego od północy do Starej Warszawy. Początkowo miał kształt prostokąta o wymiarach 140 m na 120 m i ograniczony był od wschodu skarpą warszawską, a od zachodu traktem z Czerska do Zakroczymia. Rynek na początku XVI w. zabudowany był drewnianymi domami, które w większości spłonęły w pożarze w 1544 roku. Od ok. 1497 roku na Rynku istniał drewniany ratusz, zastąpiony następnie murowanym w latach trzydziestych XVIII wieku. Kolejne zniszczenia w zabudowie dokonane zostały podczas okupacji szwedzkiej w latach 1656–1657.

W 1930 przy kościele sakramentek odsłonięto figurę Klemensa Hofbauera^[1].

Przed 1800 rokiem większość zabudowy była już murowana. W roku 1818 rozebrano ratusz, ponieważ Warszawa stała się jednym organizmem miejskim. W 2. połowie XIX w. Rynek ostatecznie zmienił swój dawny charakter, ponieważ w 1868 roku przemianowano oficjalnie dwie jego pierzeje na ulice poprzez zabudowę w poprzek północnej części placu: część pierzei zachodniej zaczęła być przedłużeniem ulicy Freta, zaś północna przedłużeniem ulicy Kościelnej.

W 1944 roku nastąpiło prawie całkowite zniszczenie zabudowy Rynku.

Po wojnie szczególny nacisk położono na rekonstrukcję pierzei wschodniej Rynku oraz kamienic pierzei zachodniej, będącej częścią ulicy Freta. Kamienice pierzei południowej i skośnej pierzei północnej są w większości swobodną rekonstrukcją nawiązującą do osiemnastowiecznych form klasycystycznych. Rynek wyróżnia się także zróżnicowaniem poziomów. Odbudowa rynku i całego Nowego Miasta zakończyła się 1 września 1956^[2].

W południowo-zachodniej części znajduje się eklektyczna studnia żeliwna z 2. połowy XIX wieku ustawiona tutaj ok. 1957 roku, na której szczycie przedstawiony jest herb Nowego Miasta – panna z jednorożcem.

Zabudowa

Pierzeja południowa

• Rynek Nowego Miasta 1
• Rynek Nowego Miasta 3
• Rynek Nowego Miasta 5/7 – na podwórzu kamienicy znajdowało się Kino „Wars”.
• Rynek Nowego Miasta 9
• ul. Freta 38 – dawna Rynek Nowego Miasta 11.

Pierzeja wschodnia

• Rynek Nowego Miasta 2 – górujący nad Rynkiem, barokowy kościół św. Kazimierza zaprojektowany przez wybitnego architekta Tylmana z Gameren oraz zespół klasztorny sióstr benedyktynek-sakramentek z wzniesionym od strony Rynku barokowym pałacykiem z ok. 1745 roku zaprojektowanym przez architekta Antonio Solariego. Po zniszczeniach II wojny światowej kościół odbudowano w latach 1949–1957, a zespół klasztorny w latach 1945–1952.
• Rynek Nowego Miasta 4 – kamienica Kajetana Jurkowskiego. Wzniesiona w 1784 roku. Jako jedna z nielicznych na Nowym Mieście przetrwała II wojnę światową w stanie w zasadzie nienaruszonym. Restaurowana w latach 1954–1955. Ozdobiona freskami Bohdana Urbanowicza.
• Rynek Nowego Miasta 6/8/10

Pierzeja północna

• Rynek Nowego Miasta 13/15
• Rynek Nowego Miasta 17
• Rynek Nowego Miasta 19
• Rynek Nowego Miasta 21/23
• Rynek Nowego Miasta 25
• Rynek Nowego Miasta 27

Pierzeja zachodnia

• ul. Freta 29 – kamienica Kubasiewiczów, zwana „Pod Okiem Opatrzności”. Powstała ok. 1775 roku, według projektu architekta Jakuba Fontany. Częściowo zburzona w 1944 roku. Odbudowana w latach 1951–1954.
• ul. Freta 31 – kamienica Jana Alfonsa Jasińskiego, zwana „Wójtowską” od kamienicy wcześniej znajdującej się w tym miejscu. Wzniesiona w 1821 roku według projektu architekta Fryderyka Alberta Lessla. Odbudowana w latach 1951–1954.
• ul. Freta 33
• ul. Freta 35 – kamienica Franciszka Salwadora, wzniesiona w połowie XVIII wieku. Odbudowana w latach 1951–1954
• ul. Freta 37 – kamienica Adama Kopanki. Wzniesiona w 1778 roku według projektu architekta Szymona Bogumiła Zuga. Odbudowana w latach 1951–1954.

Przypisy

1. Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 140.
2. Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.

Bibliografia

• Karol Mórawski, Wiesław Głębocki: Bedeker warszawski: w 400-lecie stołeczności Warszawy. Warszawa: Iskry, 1996. ISBN 83-207-1525-3. Brak numerów stron w książce