Romantyczne ruiny w Orzechu
zabytkowe sztuczne ruiny w Orzechu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Romantyczne ruiny w Orzechu – sztuczne ruiny wzniesione w połowie XIX wieku z inicjatywy hrabiego Guidona Henckel von Donnersmarcka, znajdujące się w miejscowości Orzech w gminie Świerklaniec, w powiecie tarnogórskim[2]. Jako „ruiny zamku” obiekt wpisany jest do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego (nr rej. 635/66 z 2 maja 1966)[1].
 nr rej. 635/66 z dnia 2 maja 1966[1] | |
 Romantyczne ruiny w Orzechu (2019) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Inwestor | |
| Ukończenie budowy |
poł. XIX wieku |
Położenie na mapie gminy Świerklaniec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego  | |
 50°25′29,6″N 18°56′13,0″E | |
Jedna z pierwszych wzmianek o Orzechu pochodzi z 4 października 1277 roku, kiedy to wieś została odłączona od parafii św. Małgorzaty w Bytomiu i przyłączona do nowo utworzonej parafii w Kamieniu. Osada należała do książąt bytomskich i jej pierwszym właścicielem był książę Kazimierz[3]. W 1305 roku wieś została zastawiona u Piotra z Paniów, a już dwa lata później ponownie stała się własnością Kazimierza[4]. W 1355 po bezpotomnej śmierci Bolesława okolice te stały się własnością Konrada oleśnickiego[5]. W 1477 ziemia bytomska została wydzierżawiona czeskiemu magnatowi, Janowi z Zierotina, a pod koniec XV wieku stała się jednym z tzw. państw stanowych[5]. W 1498 księstwo bytomskie zostało za kwotę 8 tys. guldenów odkupione przez Hanusza i przyłączone do księstwa opolskiego[5]. W 1534 ziemie obejmujące również Orzech stały się własnością Jerzego Hohenzollerna[6]. Na początku XVII wieku ziemia bytomska została odebrana Hohenzollernom przez Habsburgów i w 1629 sprzedana za kwotę ponad 367 tys. guldenów rodowi Henckel von Donnersmarck ze Spisza[6]. W 1671 roku po śmierci Jerzego VII Henckel von Donnersmarcka doszło do podziału rodu na linię tarnogórsko-świerklaniecką i bytomsko-siemianowicką[6].
Orzech nigdy nie stał się samodzielnym majątkiem rycerskim, zawsze należał do posiadaczy sąsiedniego Świerklańca. W wiosce nigdy nie powstał również folwark, była ona niewielka i słabo zaludniona[4]. Dla Donnersmarcków majątek w Orzechu nie miał większego znaczenia gospodarczego, jednak w tym zlokalizowanym blisko Świerklańca miejscu często odbywały się polowania[4]. Dlatego też w połowie XIX wieku hrabia Guido Henckel von Donnersmarck podjął decyzję o wybudowaniu w Orzechu sztucznych ruin romantycznych, wykorzystywanych jako miejsce wypoczynku dla uczestników łowów[4]. Było to również związane z panującą wówczas modą na wznoszenie tego typu budowli[7].
Od 1966 obiekt w Orzechu jako przykład takiego trendu w architekturze XIX-wiecznej objęty jest ochroną konserwatorską i wpisem do rejestru zabytków. Ruiny te nie są – wbrew treści wpisu – pozostałością po żadnym zamku[7].
Ruiny zostały zbudowane z kamienia łamanego i cegły[8]. Pierwotnie składały się z głównego budynku na rzucie zbliżonym do kwadratu, z ryzalitem od zachodu oraz z czterema połączonymi murami okrągłymi basztami w narożnikach[8][2][7][4]. Przy wschodniej elewacji znajdował się prostopadły mur z prostokątnym występem, a w elewacji północnej ostrołukowe wejście ze strzelnicami kluczowymi po bokach. Otwory okienne w murach i basztach również były zamknięte łukiem ostrym[8].
Po II wojnie światowej obiekt znalazł się na terenie należącym do spółdzielni sadowniczej, a następnie Agencji Nieruchomości Rolnych. Z biegiem lat postępowało jego niszczenie[7]; do czasów współczesnych zachowały się jedynie wystające niewiele ponad poziom gruntu resztki murów oraz jedna z czterech baszt (północno-wschodnia, o wysokości ok. 13 m[8]), która także jest w złym stanie i grozi zawaleniem[7][4].
Budowla zlokalizowana jest na szczycie zalesionego wzgórza położonego na wschód od Orzecha[8][9], za ulicą Jana III Sobieskiego, w pobliżu granicy z sołectwem Świerklaniec[2].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
