Radzyń Chełmiński
miasto w województwie kujawsko-pomorskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Radzyń Chełmiński (niem. Rehden, daw. Radzyn) – miasto w północnej Polsce, w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie grudziądzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Radzyń Chełmiński. Położone jest na Pojezierzu Chełmińskim, 15 km na wschód od Grudziądza, przy drodze do Wąbrzeźna. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. toruńskiego. Radzyń Chełmiński jest siedzibą sołectwa Radzyń Chełmiński, obejmującego oprócz obszaru miasta również wieś Rozental[2].
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
 Radzyń Chełmiński – widok z wieży na miasto | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
1234 | ||
| Burmistrz |
Maciej Góral | ||
| Powierzchnia |
1,78 km² | ||
| Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
+48 56 | ||
| Kod pocztowy |
87-220 | ||
| Tablice rejestracyjne |
CGR | ||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu grudziądzkiego  | |||
Położenie na mapie gminy Radzyń Chełmiński  | |||
 53°23′08″N 18°56′11″E | |||
| TERC (TERYT) |
0406044 | ||
| SIMC |
0983630 | ||
Urząd miejski Plac Towarzystwa Jaszczurczego 987-220 Radzyń Chełmiński | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r. Radzyń Chełmiński liczył 1777 mieszkańców[1].
Miejsce obrad sejmików województwa chełmińskiego do lat 30. XVII wieku, później sejmików deputackich i sejmików gospodarskich[3].
W XI wieku tereny Ziemi chełmińskiej wchodziły w skład państwa Bolesława Chrobrego i Mieszka II. W 1224 wzmiankowano miejscowość [...]Razyn cum attinentiis suis[...][4]. Tutejszy gród został zdobyty przez Krzyżaków po 1231 roku. W 1234 roku Piotr z Dusburga napisał o budowie na granicy z Pomezanią krzyżackiego zamku castri de Redino. Krzyżacy po 1310 roku wybudowali tu murowany zamek będący siedzibą komtura. Prawa miejskie (chełmińskie) otrzymał w 1234 roku. W dniu 24 lutego 1397 roku założono tu Towarzystwo Jaszczurcze. W roku 1440 wszedł w skład Związku Pruskiego. W roku 1466 teren ten powrócił w granice Polski i Radzyń został siedzibą starosty niegrodowego. W latach 1772–1920 pod zaborem pruskim. Z Radzyniem Chełmińskim związany jest przedstawiciel znanego rodu Kostków herbu Dąbrowa, Stanisław Bolesław Kostka (pochodzący z Kościerzyny, która uwieczniła go na tablicy pamiątkowej), syn Jana Jakuba i Apolonii Pałubickiej – członek zarządu miejscowego Banku Ludowego, w latach 1907 i 1912 delegat Prus Królewskich do parlamentu w Berlinie, w 1920 roku komisaryczny burmistrz Radzynia Chełmińskiego.
- Piramida wieku mieszkańców Radzynia Chełmińskiego w 2014 roku[5].
- Pozostałości dawnego grodziska chełmińskiego użytkowanego jako gród obronny od IX/X wieku do około połowy XIII w., od XIX w. cmentarz ewangelicki (obecnie zdewastowany).
- Zamek krzyżacki (w ruinie), gotycki, ceglany zbudowany w latach 1310–1330[6].
- Gotycki kościół parafialny pw. św. Anny, wzniesiony w pierwszej połowie XIV wieku mury prezbiterium podwyższono na przełomie XV/XVI w., wtedy też wzniesiono szczyt wschodni Mury nawy podwyższono po pożarze w 1571 r., dodając szczyt zachodni i kaplicę Dąbrowskich. Po kolejnym pożarze w 1615 r. odbudowany w latach 1640–1680, restaurowany w końcu XIX i pod koniec XX wieku. Gotycki, jednonawowy, z prostokątnym prezbiterium i wieżą dobudowaną od strony południa. Spośród wyposażenia wnętrza wyróżnia się obraz Bartłomieja Strobla Koronacja Marii ze św. Łukaszem i św. Mikołajem z 1643 r. Za prace jego warsztatu uważane są malowidła na stropie prezbiterium. Dekoracja stropu nawy pochodzi z około 1680 r. Wyposażenie wnętrza jest przeważnie barokowe.
- Na cmentarzu na południowy zachód od miasta gotycka kaplica św. Jerzego (dawniej szpitalna) z około 1340 r., przebudowana w XV wieku, odnowiona w 1851 r.
- Synagoga z końca XIX wieku.
- Dwór „Na Zielonym Wzgórzu”, drewniany konstrukcji zrębowej z przełomu XVIII i XIX wieku, na starszych piwnicach, w otoczeniu parku.
- Zabudowa miejska – liczne domy drewniano-murowane i murowane z końca XVIII – początku XX wieku (m.in. pl. Towarzystwa Jaszczurczego 4, 5, 11, 12, 16, 17, 18, 26, 28, 29, 30, 31 i 32).
- Drewniany dom z 1838 r. przy ul. Waryńskiego.
- Kapliczki przydrożne z ok. połowy XIX wieku, na południowy zachód od miasta.
Radzyń Chełmiński – zabytki
Piwnica zamkowa
Zamek – portal dawnego kapitularza
.jpg)
Kaplica św. Jerzego
Dawna synagoga
.jpg)
Dom z końca XVIII w. przy rynku
Dwór „Na Zielonym Wzgórzu”
W mieście znajduje się Zespół Szkół im. Jana Pawła II.
Radzyń Chełmiński oraz Malbork były głównymi planami serialu telewizyjnego Samochodzik i templariusze z 1971 (premiera w 1972), w reżyserii Huberta Drapelli.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
