Zamek w Radzyniu Chełmińskim
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zamek krzyżacki w Radzyniu Chełmińskim (niem. Rehden) – czteroskrzydłowy krzyżacki zamek komturski z lat 1310-1340, wzniesiony nad brzegiem Jeziora Zamkowego na północ od miasta Radzyń Chełmiński. Obecnie w stanie trwałej ruiny.
nr rej. A/61 z 18.10.1934[1] | |
Ruiny zamku widziane od południowego wschodu | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Typ budynku |
zamek |
Styl architektoniczny | |
Rozpoczęcie budowy |
1310 |
Ukończenie budowy |
1340 |
Zniszczono |
1622 |
Rozebrano |
1772–1837 |
Pierwszy właściciel | |
Kolejni właściciele | |
Plan budynku | |
Położenie na mapie Radzynia Chełmińskiego | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego | |
Położenie na mapie powiatu grudziądzkiego | |
Położenie na mapie gminy Radzyń Chełmiński | |
53°23′18,02″N 18°56′08,08″E |
W 1234 r. z inicjatywy Hermanna von Balka wzniesiono tu prowizoryczną fortyfikację drewniano-ziemną, która obroniła się w czasie pierwszego powstania Prusów w latach 1242–1249. W latach 1270–1285 konstrukcję drewnianą zastąpiono kolejną, tym razem murowaną. Podczas budowy nieukończona druga warownia została opanowana przez Prusów w 1278 roku. Z tej fazy budowli pozostały do dzisiaj nieliczne relikty w postaci murów parchamu, piwnic pod kaplicą oraz przedzamcza. W latach 1310–1330 zbudowano zamek w znanej dziś czworobocznej formie z narożną wieżą bergfriedem, który został zaprojektowany prawdopodobnie przez tego samego architekta, który wcześniej zbudował zamek w Gniewie i prezbiterium kościoła św. Jakuba w Toruniu[2]. Był to ówcześnie jeden z najmocniejszych zamków na południowych rubieżach państwa zakonnego w Prusach[3]. Od 1251 r. znajdowała się tu siedziba komturii. Po bitwie pod Grunwaldem zamek zdobyły wracające spod Malborka wojska polskie 21 września 1410 r. Według Jana Długosza Władysław II Jagiełło dał w dzierżawę zamek Radzyń Jaśkowi Sokołowi (Jan Sokol z Lamberka, dowódca oddziałów czeskich walczących po stronie polskiej), a w zamku pozostała polsko-czeska załoga, m.in. Jan Žižka[4]. Jednak po I pokoju toruńskim w 1411 r. zamek powrócił w ręce Krzyżaków. Po wojnie trzynastoletniej znalazł się w granicach Prus Królewskich, będąc już od 1454 r. siedzibą polskich starostów. W czasie wojny polsko-szwedzkiej w 1628 roku został poważnie zniszczony w trakcie oblężenia przez Szwedów, a następnie opuszczony.
Po I rozbiorze Polski w 1772 r. zaczął być stopniowo rozbierany przez władze pruskie. Z pozyskanego materiału budowlanego wzniesiono wiele domów w Radzyniu. W 1837 r. na skutek protestów przerwano rozbiórkę, a w dwa lata później rozpoczęto pierwsze prace zabezpieczające. Ruiny były poddawane dalszym zabiegom konserwatorskim w ciągu XIX i XX w. (m.in. odgruzowanie terenu zamku, zabezpieczenie sklepień w piwnicach, zadaszenie kaplicy, następnie w latach 60. XX wieku budowa żelbetowego przekrycia kaplicy).
W 1989 roku odkryto mur obwodowy przedbramia.
Zamek składa się z zamku wysokiego założonego na planie kwadratu o boku 49,4 x 49,6 m, z dziedzińcem z dwukondygnacyjnym krużgankiem, wielką wolno stojącą ośmioboczną wieżą (bergfriedem) w narożu północno-zachodnim oraz mniejszymi czworobocznymi wieżami we wszystkich narożach. Skrzydło południowe akcentowane było przez ozdobne szczyty. W nim też znajdowała się brama wjazdowa, refektarz ze sklepieniem gwiaździstym[6] i kościół. We wschodnim skrzydle znajdował się kapitularz i dormitorium. Na południe od zamku znajdowało się trapezoidalne przedzamcze otoczone murem obwodowym. Być może na wschód od zamku wysokiego znajdowało się drugie przedzamcze.
Do dzisiaj częściowo zachowało się skrzydło południowe z kaplicą (bez sklepienia), fasada w prawie pełnej wysokości, dwie narożne wieżyczki, przyległa do niego część skrzydła wschodniego, partie murów pozostałych skrzydeł oraz piwnice. Z przedzamcza zachowały się prawie w całości dolne partie murów południowego i zachodniego. Ruiny zamku są udostępnione zwiedzającym. Jest możliwość wejścia na obie narożne wieże, z których roztacza się rozległy widok na okolicę. W piwnicach znajdują się wystawy m.in. makiet budowli średniowiecznych i narzędzi tortur.
Na terenie zamku kręcone były sceny do filmu Samochodzik i templariusze[7].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.