Purchawka chropowata (Lycoperdon perlatum Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae))[1].
.JPG)
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lycoperdon, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
- Lycoperdon bonordenii Massee 1887
- Lycoperdon gemmatum Batsch 1783
- Lycoperdon gemmatum var. perlatum (Pers.) Fr. 1829
- Lycoperdon lacunosum Bull. 1782
- Lycoperdon perlatum var. albidum Alb. & Schwein. 1805
- Lycoperdon perlatum var. bonordenii (Massee) Perdeck 1950
- Lycoperdon perlatum var. dobremezianum Kreisel 1976
- Lycoperdon perlatum var. lacunosum (Bull.) Rea 1922
- Lycoperdon perlatum var. lacunosum Pers. 1801
- Lycoperdon perlatum Pers. 1796 var. perlatum
Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1889 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako prochówka kolczysta, purchawka chropawa, purchawka chropowa rozszerzona i purchawka perełkowata[3].
Morfologia
Wysokość 3–7 cm, średnica 2–4 cm, kształt maczugowaty lub gruszkowaty, o wierzchołku zaokrąglonym, lub zakończonym garbem. Pokryty jest brodawkowatymi kolcami. Początkowo cały owocnik jest biały, dojrzały staje się ochrowy lub brązowy i łysy[4]. Kolce po dotknięciu z łatwością odłamują się, pozostają wówczas po nich okrągławe oczka[5]. W dojrzałym owocniku całe jego wnętrze zamienia się w ogromną ilość zarodników, owocnik na szczycie pęka i przez powstały otwór uwalniają się zarodniki (pod wpływem wiatru lub dotknięcia przez zwierzęta lub ludzi)[6]. Już krople deszczu o średnicy 1 mm są wystarczające do wyrzucenia zarodników. Pojedynczy podmuch wiatru może uwolnić nawet 1 milion zarodników[7].
Dolną część owocnika stanowi podglebie. Początkowo jest białe, podczas dojrzewania ciemnieje i staje się jasnobrązowe, równocześnie stopniowo zamieniając się w glebę i kolumelle. Gleba zajmująca górną część owocnika początkowo jest biała, później stopniowo żółta, oliwkowa i szarobrązowa[8].
- Cechy mikroskopowe
Masa zarodników ma barwę oliwkową. Pojedynczy zarodnik jest kulisty, przeźroczysty, bezbarwny lub jasnożółty, słabo brodawkowany i ma rozmiar 3–4,5 μm. Włośnia jest elastyczna, żółtobrązowa. Jej rozgałęzione dichotomicznie strzępki mają grubość 4–5 μm, są dość grubościenne, rzadko septowane, z jamkami[8].
Występowanie i siedlisko
Gatunek kosmopolityczny, występujący niemal na całej kuli ziemskiej, stwierdzono jego występowanie nawet w subarktycznych rejonach Grenlandii i w subalpejskich rejonach Islandii[9]. W Polsce gatunek bardzo pospolity[10].
Grzyb naziemny, rosnący w lasach i zaroślach. Czasami rośnie również na spróchniałych pniach. Występuje od lata do jesieni, pojedynczo, lub gromadnie[5].
Znaczenie
Saprotrof[3]. Grzyb jadalny, rzadko jednak zbierany. Do spożycia nadają się tylko młode owocniki, których wnętrze jest jeszcze białe i elastyczne. Nadaje się do spożycia w stanie świeżym, może też być suszony. Purchawka chropowata jest mało aromatyczna, jednak bardzo smaczna[10]. Nadaje się jako dodatek do potraw gotowanych, najlepiej jednak smakuje pokrojona w plasterki i usmażona[6]. Jest dobrym źródłem białka, węglowodanów, tłuszczów i wielu mikroelementów[11]. Dominują kwasy tłuszczowe: kwas linolowy (37% całkowitej ilości kwasów tłuszczowych), kwas oleinowy (24%), kwas palmitynowy (14,5%) oraz kwas stearynowy (6,4%)[12].
Badania bioakumulacji wykazały, że purchawka chropowata łatwo akumuluje występujące w glebie metale ciężkie oraz selen, i może być wykorzystana w tym celu jako gatunek wskaźnikowy[13]. Doświadczalnie wykazano też jej zdolność do wiązania jonów rtęci z roztworów wodnych, badana jest jej przydatność w tym względzie do oczyszczania wody i ścieków zanieczyszczonych rtęcią[14].
Gatunki podobne
- purchawka czarniawa (Lycoperdon nigrescens), ale ma od początku ciemne kolce[8]
- purchawka fiolowata (Lycoperdon excipuliforme). Odróżnia się gwiaździstymi kolcami[5].
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
