Puławy (województwo podkarpackie)

Puławy – osada w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Rymanów^[3][5]. Leży nad Wisłokiem, oraz w bocznej dolinie niewielkiego potoku (Puławy Górne), na stoku Bukowicy.

Ten artykuł dotyczy wsi w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Puławy

osada
Rzeka Wisłok – widok z mostu w Puławach Dolnych
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Rymanów
Liczba ludności (2020)	167[1]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-480[2]
Tablice rejestracyjne	RKR
SIMC	0359008[3]
Położenie na mapie gminy Rymanów Puławy
Położenie na mapie Polski Puławy
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Puławy
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Puławy
49°30′00″N 21°56′00″E[4]

Wieś prawa wołoskiego w latach 1551–1600, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego^[6], w drugiej połowie XVII wieku wieś Poława należała do tenuty Besko starostwa sanockiego^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Historia

Dawny cmentarz łemkowski – lokalni Łemkowie byli wyznania greckokatolickiego i skupieni byli wokół powstałej w połowie XIX wieku cerkwi. Po wysiedleniu łemków w okresie powojennym, cmentarz podupadł. Odnowiony częściowo w latach 90. XX w. przez lokalnych sympatyków historii i tradycji obecnie jest również miejscem pochówków dla obecnych mieszkańców Puław (potomkowie repatriantów z Zaolzia). Na zdjęciu widoczna kwatera ze współczesnymi grobami mieszkańców Puław.

Wieś lokowana była na prawie wołoskim w 1572 roku na terenie, gdzie wydobywano karpacką niskoprocentową rudę żelaza (darniówkę), przetapianą metodą dymarkową i przekuwaną w miejscowych kuźniach, zwanych hamrami. W 1831 r. wybudowano tu cerkiew.

W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Puławy z Wierniejówką był Józef Kłopotowski^[8]. Pod koniec XIX wieku właścicielem tabularnym dóbr we wsi był August ks. Czartoryski^[9]. Na początku XX wieku obszar dóbr książąt Czartoryskich (głównie leśny) we wsi wynosił 491 ha^[10].

Do 1914 r. powiat sądowy w Sanoku, gmina Bukowsko^[11]. Parafia łacińska w Nowotańcu. W 1898 r. wieś liczyła 782 mieszkańców oraz 125 domów, powierzchnia wsi wynosiła wtedy 11,54 km². Częścią wsi była również wólka Wernejówka. Od listopada 1918 do stycznia 1919 Republika Komańczańska.

21 sierpnia 1944 r. patrol plutonu majora Adama Winogrodzkiego dowodzony przez kaprala Polano zaskoczył Niemców w szkole w Puławach, zdobywając: broń, 5 koni, i 2 wozy z żywnością, z obuwiem i sprzętem wojskowym.

Wieś dzieli się na Puławy Dolne oraz Puławy Górne. Obecnie we wsi znajdują się gospodarstwa agroturystyczne, a zimą i latem w Puławach Górnych czynna jest popularna w regionie kolej linowa w Ośrodku Sportów Zimowych KiczeraSki na wzgórzu Kiczera (640 m n.p.m.).

Do lat 40. XX w. była to wieś o ludności łemkowskiej wyznania greckokatolickiego. Po jej wysiedleniu w ramach Akcji „Wisła” opustoszała. W 1969 roku na terenie wsi osiedlili się mieszkańcy Śląska Cieszyńskiego, którzy utworzyli Ewangeliczną Wspólnotę Zielonoświątkową. Dom modlitwy miejscowego zboru Ewangelicznej Wspólnoty Zielonoświątkowej znajduje się w Puławach Górnych^[12].

Szlaki turystyczne

Szlaki piesze

• Iwonicz-Zdrój – Rymanów-Zdrój – Puławy – Tokarnia (778 m n.p.m.) – Przybyszów – Kamień (717 m n.p.m.) – Komańcza (Główny Szlak Beskidzki)
• Moszczaniec – Surowica – Darów – Puławy Górne – Pastwiska – Besko

Przypisy

1. Strona gminy, ludność.
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., lipiec 2015, s. 1048 [zarchiwizowane 2015-09-10].
3. GUS. Wyszukiwarka TERYT.
4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 113013
5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
6. Tomasz Figlus, Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej, w: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej tom 5 (2016), s. 31.
7. Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 249.
8. Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 176.
9. Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 168.
10. Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 406.
11. KonradK. Orzechowski KonradK., Przewodnik statystyczno topograficzny i skorowidz obejmujący wszystkie miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi W.X. Krakowskiem i X. Bukowinie, według najświeższych skazówek urzędowych, 1872, s. 67 [dostęp 2020-05-13].
12. Kościół Zielonoświątkowy Zbór „FILADELFIA” w Bielsku-Białej. [dostęp 2008-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-15)].

Linki zewnętrzne

• Puławy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 292.