Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Powstanie praskie (cz. Pražské povstání) – powstanie ludności Pragi przeciw administracji i wojskom niemieckim oraz kolaboracyjnemu rządowi i administracji czeskiej, trwające od 5 do 9 maja 1945. W obliczu wchodzącej w życie 8 maja 1945 bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy powstanie zakończyło się kapitulacją i szybką ewakuacją większości Niemców w stronę wojsk amerykańskich oraz zajęciem Pragi przez wojska sowieckie. Powstanie praskie było częścią powstania majowego ludu czeskiego i było związane z sowiecką operacją praską[1].
II wojna światowa, powstanie majowe ludu czeskiego | |||
Czas | |||
---|---|---|---|
Miejsce | |||
Terytorium | |||
Wynik |
zwycięstwo czeskie, kapitulacja wojsk niemieckich w Pradze; rozbicie głównych sił Grupy Armii „Środek” przez wojska sowieckie | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Pragi | |||
Położenie na mapie Czech | |||
50°04′43″N 14°26′04″E |
Na terenie Protektoratu Czech i Moraw stacjonowała niemiecka Grupa Armii „Środek” feldmarszałka Ferdinanda Schörnera licząca około miliona żołnierzy, z czego w walkach w samej Pradze wzięło udział około 40 tysięcy żołnierzy.
Siły powstańcze liczyły około 30 tysięcy bojowników. Poza tym w powstaniu aktywny udział wzięło około 100 tysięcy czeskich cywilów, którzy zbudowali około tysiąca barykad, opatrywali rannych i dostarczali powstańcom żywność, lekarstwa, broń i amunicję.
Drugiego dnia zrywu do powstańców dołączyli tak zwani „własowcy”, czyli Rosjanie walczący po stronie III Rzeszy. Była to 600 Dywizja Piechoty Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej (ROA), pod dowództwem Siergieja Buniaczenki, w sile około 18 tysięcy żołnierzy.
9 maja do Pragi wkroczyły jednostki 1 Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa.
4 maja Czesi zaczęli zdejmować i zamalowywać niemieckie szyldy, studenci zrywali tablice z niemieckimi nazwami ulic, sprzedawcy przestali przyjmować niemieckie reichsmarki, a między ludnością Pragi i wojskami okupacyjnymi rozpoczęły się spontaniczne walki[2]. 5 maja czescy kolejarze odmówili odprawiania transportów wojskowych i rozbroili niemieckich wartowników, Czesi atakowali niemieckie domy i wywlekali z nich Niemców, których bito i poniżano. Konspiratorzy w praskiej rozgłośni radiowej przygotowali się do nadawania patriotycznych audycji, prosząc o ochronę czeskiej policji. To samo zrobił niemiecki dyrektor rozgłośni, ale o pomoc poprosił esesmanów, wskutek czego doszło do bitwy przed i w budynku rozgłośni wygranej ostatecznie przez powstańców[2]. Dwa dni potem, 7 maja, sytuacja czeskich powstańców stała się krytyczna. Mimo budowy niemal tysiąca powstańczych barykad czołgi hitlerowskie wtargnęły na ulice śródmieścia Pragi. Wobec takiej sytuacji Stawka Najwyższego Naczelnego Dowództwa Armii Czerwonej zażądała od wszystkich wojsk maksymalnego zwiększenia tempa pościgu prowadzonego w ramach operacji praskiej. Z godziny na godzinę sytuacja powstańców w Pradze stawała się katastrofalna.
Wtedy pomocy Czechom udzieliła – do tej pory walcząca po stronie niemieckiej – doskonale uzbrojona dywizja Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej (ROA), tak zwani „własowcy”. Jednak Niemcy nadal błyskawicznie dławili powstanie. Opanowali centrum miasta i rozpoczęli represje wobec powstańców i ludności. Do akcji weszły działa samobieżne, miotacze ognia i SS-mani z pobliskiego poligonu w Benešovie tworzący Kampfgruppe Wallenstein.
W tym czasie, 7 maja 1945 o godzinie 2:41, Niemcy podpisali bezwarunkową kapitulację III Rzeszy. Akt kapitulacji mówił o zaprzestaniu działań zbrojnych przez wszystkie siły lądowe, morskie i powietrzne będące pod dowództwem niemieckim w dniu 8 maja o godzinie 23:01 czasu środkowoeuropejskiego.
W tej sytuacji, wygrywający w Pradze Niemcy podjęli pertraktacje z powstańcami, zakończone kapitulacją wojsk niemieckich. Na mocy „Protokołu o kapitulacji Niemieckich Sił Zbrojnych w Pradze” wojska niemieckie zostały rozbrojone[1]. Powstańcy przejęli wszystkie bazujące w Pradze samoloty Luftwaffe i broń pancerną. Jednocześnie powstańcy zgodzili się na ochronę rozbrojonych żołnierzy niemieckich przed miejscową ludnością[1] oraz na ich ewakuację w stronę wojsk amerykańskich, które znajdowały się w okolicach Pilzna.
Aktu kapitulacji nie uznały niemieckie jednostki Waffen-SS i pod dowództwem SS-Gruppenführera Carla von Pücklera kontynuowały walkę w Pradze do 9 maja, gdy w nocy do miasta wkroczyły pierwsze oddziały sowieckie.
Ofensywa sowiecka w Czechach trwała jeszcze dwa dni. Prowadzona z wielu kierunków, udaremniła wycofanie się z okolic Pragi większości niemieckich sił Grupy Armii „Środek” i umożliwiła ich stosunkowo szybkie rozbicie. Strach przed sowieckimi wojskami i niewolą spowodował dalsze walki i przedzieranie się Niemców przez linie sowieckie. Trwały one do 11 maja. Z milionowej armii feldmarszałka Schörnera stacjonującej w Czechach do Amerykanów dotarło tylko 140 tysięcy żołnierzy.
Operacja praska zakończyła się dwa dni po kapitulacji III Rzeszy i była ostatnią dużą ofensywą w Europie podczas II wojny światowej.
Czeska Rada Narodowa
Powstańców wsparła 600 Dywizja Piechoty Rosyjskiej Armii Wyzwoleńczej.
Niemieckie siły okupacyjne
Oprócz pomników i tablic pamiątkowych, jedna ze stacji metra w Pradze nosi nazwę Pražského povstání.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.