Piszczac (gmina)

Piszczac (daw. gmina Połoski) – gmina miejsko-wiejska w województwie lubelskim, w powiecie bialskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bialskopodlaskim.

Piszczac

gmina miejsko-wiejska
Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	bialski
TERC	0601112
Siedziba	Piszczac
Burmistrz	Kamil Kożuchowski
Powierzchnia	169,92 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	7360[1]
• gęstość	43,2 os./km²
Nr kierunkowy	83
Tablice rejestracyjne	LBI
Adres urzędu: ul. Włodawska 8 21-530 Piszczac
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 22[2] Liczba miejscowości 28{[3]
Położenie na mapie województwa
51°57′27″N 23°22′46″E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedziba gminy to Piszczac.

30 czerwca 2004^[4] gminę zamieszkiwało 7612 osób.

Historia

Gmina Piszczac powstała za Królestwa Polskiego – 1 stycznia^?/13 stycznia 1870 w powiecie bialskim w guberni siedleckiej w związku z utratą praw miejskich przez miasto Piszczac i przekształceniu jego w wiejską gminę Piszczac w granicach dotychczasowego miasta^[5]. Następnie gmina została zniesiona i włączona do gminy Połoski^[6]. W 1912 roku gmina weszła w skład nowo utworzonej guberni chełmskiej^[7].

Gminę Połoski przemianowano w późniejszych latach na gminę Piszczac, która w okresie międzywojennym weszła w skład woj. lubelskiego. W 1921 roku liczyła 3123 mieszkańców (w tym 1088 w Piszczacu) i składała się z 13 miejscowości: Choroszczynka, Chotyłów kolonia, Chotyłów wieś, Dobrynka, Nowy Dwór, Piszczac folwark, Piszczac kolonia, Piszczac osada miejska, Połoski, Popiel, Trojanów, Wołoszki i Zagorów^[8]. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 10 gromad: Choroszczynka, Chotylów, Dobrynka, Nowy Dwór, Piszczac kolonia, Piszczac osada, Połoski, Popiel, Trojanów i Zahorów^[9].

Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[10]. Gminę reaktywowano 1 stycznia 1973 roku w związku z kolejną reformą administracyjną^[11].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[12] gmina Piszczac ma obszar 169,92 km², w tym:

• użytki rolne: 68%
• użytki leśne: 24%

Gmina stanowi 6,17% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	7612	100	3842	50,5	3770	49,5
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	44,8		22,6		22,2

• Piramida wieku mieszkańców gminy Piszczac w 2014 roku^[1].

Turystyka

Kościół Świętej Trójcy, dawna cerkiew unicka, a następnie prawosławna w Połoskach

Największą atrakcją turystyczną gminy Piszczac są zabytki podlaskiej architektury sakralnej: XVII-XIX-wieczne cerkwie wznoszone rękoma miejscowych cieśli, w niepowtarzalnym w żadnej innej części Polski stylu. Powstawały one na potrzeby parafii unickich, po likwidacji unickiej diecezji chełmskiej służyły parafiom prawosławnym, zaś w okresie międzywojennym lub po II wojnie światowej w większości zostały zaadaptowane na kościoły rzymskokatolickie. W żadnej innej gminie byłego województwa bialskopodlaskiego nie zachowało się tyle przykładów ludowej architektury unickiej. Z kolei przykładem świeckiej architektury XIX-wiecznej są dwór w Zalutyniu i dworek w Kościeniewiczach. W Dobrynce znajduje się cmentarz z okresu I wojny światowej. Innym walorem turystycznym jest typowo poleski krajobraz – równiny poprzecinanej rzeczkami, z kompleksami lasów i oczkami bagien. Lasy sąsiadujące z Zalutyniem nadają się zarówno do wycieczek pieszych, jak i rowerowych.

Gospodarka

Podstawową dziedziną gospodarki gminy jest rolnictwo. Na 9698 ha użytków rolnych gospodaruje 1449 gospodarstw indywidualnych (średnia powierzchnia 6,7 ha). Spora część mieszkańców gminy to dwuzawodowcy, pracujący także w „suchym porcie” kolejowym w Małaszewiczach. Część obiektów przeładunkowych tego portu znajduje się na terenie gminy Piszczac, pozostałe w gminie Terespol. Gmina swą perspektywę rozwoju upatruje przede wszystkim w rozwoju wymiany towarowej ze Wschodem. Bliskość granicy oraz obecność magistrali kolejowej Berlin-Moskwa na terenie Gminy planować istotny rozwój usług.

Zabytki na terenie gminy

• Drewniana cerkiew unicka w Kościeniewiczach, zbudowana w latach 1673–1682, obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski.
• Drewniana cerkiew unicka w Ortelu Królewskim, obecnie kościół parafialny rzymskokatolicki pw. Matki Boskiej Różańcowej, wzniesiona w 1706 r. (cieśla Nazar)
• Drewniana cerkiew prawosławna w Połoskach, zbudowana w II poł. XIX w., obecnie kościół rzymskokatolicki pw. św. Trójcy; w Połoskach również cmentarz prawosławno-katolicki
• Kaplica cmentarna w Piszczacu, zbudowana drewna w końcu XIX w.; na cmentarzu nagrobki XIX-wieczne
• Kościół parafialny pw. Podwyższenia św. Krzyża w Piszczacu, dawna cerkiew prawosławna, murowany z 1907 r.
• Dwór murowany rodziny Komorowskich w Zalutyniu, wzniesiony w II poł. XIX w. w parku krajobrazowym z XIX w. (obecnie szkoła)
• Zabytkowa stacja kolejowa w Chotyłowie, w stylu dworkowym z 1867 roku
• Murowany dom dróżnika w Chotyłowie z 1867 roku.

Transport

Przez terytorium gminy Piszczac przebiega najważniejszy szlak kolejowy Europy – magistrala Berlin – Moskwa (stacje kolejowe Chotyłów i Dobrynka). Od strony wschodniej dociera do niej szeroki tor łączący gminę z siecią kolejową Republiki Białoruskiej oraz innych państw byłego ZSRR (teren portu przeładunkowego Małaszewicze). Na terenie gminy nie ma dróg krajowych. Drogi wojewódzkie łączą Piszczac z Białą Podlaską – odległość 22 km, oraz przejściami granicznymi w Terespolu – 25 km, w Kukurykach – 25 km i Sławatyczach – 29 km.

Sołectwa

Chotyłów, Dąbrowica Mała, Dobrynka, Janówka, Kościeniewicze, Nowy Dwór, Ortel Królewski Drugi, Ortel Królewski Pierwszy, Piszczac, Piszczac Pierwszy, Piszczac Drugi, Piszczac Trzeci, Piszczac-Kolonia, Połoski, Połoski Nowe, Połoski Stare, Popiel, Trojanów, Wólka Kościeniewicka, Wyczółki, Zahorów, Zalutyń^[2].

Miejscowości podstawowe bez statusu sołectwa: Czworaki, Ogrodniki, Parcela, Puhary A, Ratarków, Wołoszki.

Sąsiednie gminy

Biała Podlaska, Kodeń, Łomazy, Terespol, Tuczna, Zalesie

Przypisy

1. Gmina Piszczac w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Strona gminy, sołectwa.
3. Urząd Statystyczny w Lublinie.
4. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
5. Postanowienie z 12 (24) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 461).
6. Gmina Połoski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 728.
7. Ustawa o utworzeniu guberni chełmskiej.
8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom IV – Województwo Lubelskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.
9. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1 VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
10. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
11. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
12. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).