Pismo chińskie
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Pismo chińskie (chiń. hànzì, jap. kanji, kor. hancha, wiet. hán tự) – sylabowe pismo logograficzne (ideograficzno-fonetyczne), stworzone najwcześniej 8 tys. lat temu, a najpóźniej 4,5 tys. lat temu w Chinach, zaadaptowane do zapisu innych języków Azji Wschodniej, obecnie przede wszystkim japońskiego.
Napis „znaki Han”. Po lewej stronie w formie tradycyjnej, po prawej – w uproszczonej. | |||||||||||||
Nazwa chińska | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
|
Pismo chińskie składa się ze znaków, które w językach chińskich na ogół odpowiadają[1] poszczególnym sylabom, dlatego nazywa się je także pismem logosylabowym lub monosylabowym. Przeważająca większość znaków ma również odrębne znaczenie jako wyraz (słowo) lub morfem. Lekcja każdego z nich może się bardzo różnić w zależności od dialektu lub języka użytkownika, jednak jego znaczenie pozostaje na ogół niezmienne. Na przykład znak „człowiek” – 人, może być odczytany jako rén (mand.), yan⁴ (kant.), jîn, lîn, lâng (minnan), hito, jin, nin (jap.), in (kor.) albo nhân (wietn.).
Pismo chińskie jest systemem otwartym, co oznacza, że ciągle powstają nowe znaki. W XX wieku wymyślono np. odrębne znaki dla pierwiastków chemicznych. System jest pozbawiony jednego, uznawanego powszechnie uporządkowania, którym cechują się alfabety (np. od Α do Ω), dlatego spotykane czasem określenie „alfabet chiński” jest nieścisłe, chyba że chodzi o bopomofo.
Chińskie pismo jest również systemem złożonym, w którym znak z reprezentowanym słowem może łączyć zasada semantyczna, fonetyczna, albo obie naraz. Dlatego nazywanie go pismem ideograficznym lub pismem obrazkowym jest również nieporozumieniem.
Najobszerniejszy chiński słownik – Słownik Wariantów Znakowych (異體字字典 yìtǐzì zìdiǎn) – zawiera 106 330 znaków[2]. 3500 najczęściej używanych znaków stanowi objętościowo 99,48% współczesnych tekstów[3]. Kampania wyplenienia analfabetyzmu zakładała, że rolnicy powinni znać 1500 najczęstszych znaków, a pracownicy miast, przedsiębiorstw i innych instytucji 2000 znaków[4]. Cele dla obu grup społecznych zostały wyznaczone w myśl wypowiedzi Mao Zedonga, któremu są przypisywane słowa: "Każdy musi znać od 1500 do 2000 znaków"[5][6]. Pismo obejmuje również własny system cyfr oraz pozwala na sinizację nazw obcych na zasadzie m.in. podobieństwa fonetycznego.
Poczynając od końca lat 50. XX w. w Chinach Ludowych ok. 50% znaków zostało uproszczonych, co miało ułatwić ich naukę i przyczynić się do likwidacji analfabetyzmu. Uproszczone pismo chińskie przerwało jednak ewolucyjną ciągłość wielu znaków. Dobrze wykształceni ludzie nadal uczą się pisma tradycyjnego, które mimo reformy pełni w ChRL funkcję reprezentacyjną i jest używane na wizytówkach, szyldach, w malarstwie i kaligrafii.
Ze względu na wielki szacunek, jakim otaczano w cesarskich Chinach zapisany papier i osoby posługujące się pismem, znaki pisma chińskiego na Zachodzie bywają – analogicznie do najstarszej formy pisma egipskiego – nazywane hieroglifami (święte znaki). We Francji jest używana nazwa „sinogramy” (sinogrammes – znaki chińskie).