Piramida w Tiranie
budowla w Tiranie Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Piramida w Tiranie (alb. Piramida e Tiranës) – obiekt budowlany w kształcie piramidy położony w Tiranie, otwarty 16 października 1988 roku jako Muzeum Envera Hodży (alb. Muzeu i Enver Hoxhës). Architektami budowli byli Pirro Vaso, Klement Kolaneci, Pranvera Hoxha[5][6][7] i Vladimir Bregu[8].
W pobliżu piramidy znajduje się dzwon wykonany w 1999 roku, odlany z metalu pochodzącego z łusek z nabojów wystrzelonych w trakcie wojny w Kosowie[9][10].
Obiekt ten uważany jest za najdroższy zbudowany w okresie komunizmu w Albanii[9][11] (koszt budowy wynosił ponad 4 mln USD[8]) oraz za symbol zwycięstwa Albańczyków nad reżimem komunistycznym[1][2][3][12][13].
Na mocy rozporządzenia ministra kultury nr 267, dnia 16 lipca 2015 roku Piramida w Tiranie została wpisana na listę zabytków[14]; już w 2017 obiekt został wykreślony z tejże listy[15].
Opis i zastosowanie obiektu
Decyzja o budowie piramidy została podjęta przez Komitet Centralny Albańskiej Partii Pracy. Początkowo budowla miała mieć jednak inny kształt niż piramida. Prace zostały rozpoczęte na terenie dawnego parku w 1985 roku i trwały przez trzy lata[16][17][14]. Jako budulec wykorzystywano szkło, czerwoną stal oraz importowany marmur wysokiej jakości[5][6][18]. Wnętrze zostało zaprojektowane tak, by zwrócić uwagę na znajdujący się w centrum posąg Envera Hodży wyrzeźbiony z marmuru pentelickiego przez Kristaqa Ramę, natomiast na szczycie piramidy umieszczono czerwoną gwiazdę[8], z której reflektory emitowały wzdłuż elewacji czerwone światło[5][6][6]. Linearna zabudowa okien oraz brak pionowych ścian pozwalały na dostęp do światła ze wszystkich stron budowli[8].
Monumentalną budowlę[5] otwarto 16 października 1988 roku[9][19][10] z okazji 80. rocznicy narodzin Envera Hodży[12]. Wewnątrz piramidy znajdowało się muzeum poświęcone jego osobie[4][18]. Ekspozycja przedstawiała jego życie oraz wpływ na historię Albanii. We wnętrzu znajdowały się zdjęcia i pojazdy należące do dyktatora[5][7], mała biblioteka oraz kawiarnia[5]. Ze względu na swoją wielkość i charakterystyczny wygląd uważano ją za ikoniczny obiekt w centrum Tirany oraz wyraz kultu Envera Hodży[20].
W trakcie upadku komunizmu w Albanii, w lutym 1991 roku muzeum zakończyło działalność[2][13][18]. Następnie w budowli mieściła się sala konferencyjna[10][18], klub nocny Mumja[2][3][14], a w 1992 roku obiekt otrzymał nazwę Narodowego Centrum Kultury im. Pjetëra Arbnoriego[19][8][21][6]. Dokonano zmian wewnętrznych i zewnętrznych, jak zdemontowanie komunistycznej gwiazdy ze szczytu piramidy[13].
Podczas wojny w Kosowie, w 1999 roku piramida pełniła funkcję bazy NATO[3][4][18][22]. W 2001 roku do budynku przeniesiono siedzibę stacji telewizyjnej Top Channel[19][23][18], która ponownie zmieniła swoją siedzibę przed 2007 rokiem. W piramidzie zaczęła spotykać się młodzież tworząca graffiti[1][2][3].
W 2007 roku planowano przekształcenie budynku w teatr dramatyczny oraz centrum sztuk wizualnych; projekt został zatwierdzony i przeznaczono na niego 5,6 mln euro (w tym 2 miliony euro przeznaczone przez albańskie władze)[24][14]. Prace rozpoczęto od usunięcia z budynku białego marmuru[14], jednak w 2010 roku projekt został anulowany[25][8][14].
Protesty
W styczniu 2011 roku mieszkańcy Tirany protestowali pod piramidą przeciwko korupcji rządu[19]. Rok wcześniej władze albańskie wydały decyzję o zburzeniu popadającej już w ruinę[11][26] budowli w celu postawienia w jej miejsce nowego budynku parlamentu[8][27][28], który miał mieć powierzchnię ponad 17 tys. m² oraz miały się w nim znajdować: sala dla 250 parlamentarzystów, sala o powierzchni 250 m² dla przewodniczącego Zgromadzenia Albanii, 13 sal dla komisji parlamentarnych, dwie sale na konferencje prasowe, sala na posiedzenie komisji łączonych, gabinety dla szefów klubów parlamentarnych, a także bary, restauracje, gabinety usług medycznych oraz pomieszczenie dla firmy ochroniarskiej[29][30].
Otwarcie nowego budynku miało odbyć się dnia 28 listopada 2012 roku[31][32]; wówczas miała miejsce 100. rocznica podpisania Albańskiej Deklaracji Niepodległości[19][21]. Nowy budynek miał być zbudowany przez austriackie przedsiębiorstwo architektoniczne Coop Himmelb(l)au[27][29]; koszt budowy szacowany był na prawie 110 milionów euro, a władze Arabii Saudyjskiej miały udzielić pożyczki finansowej na ten cel[21][24].
Przeciwko wyburzeniu obiektu protestowali intelektualiści, parlamentarzyści reprezentujący Socjalistyczną Partię Albanii[14] (będącej kontynuatorką Albańskiej Partii Pracy), działacze społeczni[33] i nawet byli więźniowie polityczni z czasów władzy Envera Hodży[24], powołując się na pamięć o historii[19]. By pozostawić obiekt, zorganizowano petycję, podpisaną przez 6100 osób[8], która została następnie wysłana do ówczesnego prezydenta Albanii, Bamira Topiego[34]. Ostatecznie do rozbiórki nie doszło[9][8].
Renowacja
Władze Albanii ogłosiły przetarg na restrukturyzację piramidy, który został w 2014 roku wygrany przez chińskiego architekta Xinga Chena[35].
11 sierpnia 2015 roku burmistrz Tirany Erion Veliaj poinformował na Twitterze o rozpoczęciu prac nad prowizoryczną przebudową piramidy oraz otaczającego ją parku[14]. Dwa dni później zawiadomiono Instytut Zabytków Kultury (alb. Institutin e Monumenteve të Kulturës) o naruszeniu ustawy o dziedzictwie kulturowym[b][14].
_20.jpg)
W 2018 roku holenderskie przedsiębiorstwo architektoniczne MVRDV zaprojektowało rewitalizację obiektu[8]; docelowo mają się w nim znajdować kawiarnie, restauracje, warsztaty oraz sale lekcyjne do nauki przedmiotów technicznych[1][2][3]. Głównym użytkownikiem odrestaurowanej piramidy będzie instytucja edukacyjna non-profit TUMO Tirana, która zapewni młodzieży od 12. do 18. roku bezpłatną edukację pozaszkolną w zakresie oprogramowania, robotyki, animacji, muzyki i filmu[1][2][3][4]. Przedsięwzięcie jest współfinansowane przez rząd Albanii, samorząd Tirany i Albańsko-Amerykańską Fundację Rozwoju[2][3][4].
Prace nad renowacją obiektu rozpoczęły się dnia 4 lutego 2021 roku; z tej okazji odbyła się ceremonia, na której obecni byli premier Albanii Edi Rama[4], burmistrz Tirany Erion Veliaj oraz współprzewodniczący Albańsko-Amerykańskiej Fundacji Rozwoju Aleksandër Sarapuli i Martin Mata[2][3].
Wnętrze piramidy za zgodą władz albańskich zostało wykorzystane w 2019 roku przez przedsiębiorstwo Pioneer Media w celu produkcji filmu Castle Freak, będącym remakiem filmu o tej samej nazwie z 1995 roku[11].
Dzwon przy Piramidzie w Tiranie (2005)
Piramida w Tiranie, widok z tyłu (2007)
Wnętrze Piramidy w Tiranie (2007)
Wnętrze Piramidy w Tiranie (2007)
Piramida w Tiranie (2012)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
