Pasłęka

Pasłęka (niem. Passarge) – rzeka w północno-wschodniej Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, płynąca przez Pojezierze Mazurskie oraz Pobrzeże Gdańskie. Ma długość – według różnych publikacji – od 169 km^[1] do 211 km^[2]. Pasłęka uchodzi do Zalewu Wiślanego. Powierzchnia dorzecza Pasłęki obejmuje obszar 2294,5 km²^[3]. Pod względem długości jest trzecią co do wielkości (zaraz po Wiśle i Odrze) rzeką I rzędu, natomiast w klasyfikacji długości wszystkich polskich rzek jest na miejscu 23. Gdy za podstawę przyjąć powierzchnię dorzecza, wówczas Pasłęka uplasuje się na pozycji 30. w Polsce^[4].

Pasłęka

Pasłęka w okolicach wsi Tomaryny
Kontynent	Europa
Państwo	PL-WM
Rzeka 1. rzędu
Długość	186,62 (MPHP) km
Powierzchnia zlewni	2294,5 km²
Źródło
Miejsce	Pojezierze Olsztyńskie, jezioro Miodówko, wieś Miodówko
Współrzędne	53°36′22″N 20°20′14″E
Ujście
Recypient	Zalew Wiślany
Miejsce	przy osadzie Ujście k. Nowej Pasłęki
Współrzędne	54°25′52″N 19°44′47″E
Szlak 186,62 (MPHP) Pojezierze Olsztyńskie Wałsza Drwęca Warmińska Łaźnica Miłakówka 0 → przy osadzie Ujście k. Nowej Pasłęki
Położenie na mapie Polski źródło ujście
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego źródło ujście

Pasłęka w okolicy elektrowni Kasztanowo

Pasłęka w okolicy miejscowości Stolno

Pasłęka w Braniewie

Rzeka ma źródła w okolicach Olsztynka pomiędzy miejscowościami Olsztynek i Gryźliny na wysokości 156,6 m n.p.m.^[2], mimo to niektóre publikacje podają jako źródło sztuczne jezioro Pasłęk leżące na wysokości ok. 153 m n.p.m.^[2]

Płynie przez pojezierza Olsztyńskie, Mrągowskie^{[potrzebny przypis]} i Pobrzeże Gdańskie.

Rzeka przepływa przez miasto Braniewo.

Średni przepływ Pasłęki przy ujściu wynosi 15,8 m³/s^[4].

Cały bieg rzeki objęty jest rezerwatem przyrody Ostoja bobrów na rzece Pasłęce.

Pasłęka jest jedną z dwóch głównych rzek Warmii (obok Łyny).

Pasłęka oddziela dwie krainy historyczne: Warmię i Prusy Górne, a w konsekwencji przez kilkaset lat odgraniczała państwo pruskie od włączonej do Polski Warmii^[2]. Rzeka stanowi zachodnią granicę Warmii, która pokrywa się w ok. 90% z biegiem Pasłęki.

Nazwę Pasłęka wprowadzono urzędowo w 1949 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę rzeki – Passarge^[5].

Jakość wód

W raporcie o stanie środowiska za rok 2011 wody Pasłęki uzyskały III klasę czystości^[3] (w badaniach w roku 2007 IV klasę czystości^[6]).

Według danych Inspekcji Ochrony Środowiska poprzez Pasłękę do Morza Bałtyckiego następuje odpływ metali ciężkich, w ciągu 2012 roku w ilościach: 5,3 ton cynku, 0,6 tony miedzi, ok. 300 kg ołowiu, 0,5 tony chromu oraz 0,8 tony niklu^[7].

Zagospodarowanie

Pasłęka jest żeglowna od ujścia w Nowej Pasłęce do Braniewa poniżej elektrowni. Na rzece zbudowano pięć elektrowni wodnych^[3]:

• Elektrownia Braniewo moc 0,815 MVA
• Elektrownia Pierzchały moc 3,3 MVA, największa na Pasłęce, zbudowana w latach 1913–1916, razem z elektrownią powstał zbiornik zaporowy o powierzchni 240 ha zwany Jeziorem Pierzchalskim lub Zbiornikiem Pierzchalskim
• Stygajny
• Kormoran w Łęguckim Młynie
• MEW Kasztanowo moc zainstalowana 0,09 MW, po całkowitym zniszczeniu odbudowana i uruchomiona w 1989 r.

W systemie administrowania wodami dorzecze Pasłęki zaliczane jest do obszaru dorzecza Wisły^[8][9].

Dopływy

Rzeki: Stara Pasłęka, Wałsza p., Giłwa, Jemiołówka, Marąg, Miłakówka.

Strugi: Bardynka, Biebrza, Drwęca Warmińska p., Lipówka, Łaźnica p., Młynówka, Młyńska Struga

Kanały: Kanał Rusy, Kanał Skolity, Kanał Energetyczny, Czerwony Rów

Pasłęka przepływa przez jeziora: Miodówko, Wymój, Sarąg, Łęguty, Isąg, Jezioro Pierzchalskie.

Zagrożenie powodziowe

W dolnym biegu – od Braniewa do ujścia do Zalewu Wiślanego – rzeka płynie w obwałowaniu ze względu na zagrożenie powodziowe od wód Zalewu Wiślanego. Rzeka tu znajduje się pod silnym oddziaływaniem Zalewu Wiślanego, a więc głównym zagrożeniem powodziowym są wezbrania sztormowe oraz wywołana przez nie tzw. cofka^[10].

Zobacz też

• rzeki w Polsce

Przypisy

1. Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 153.
2. Zbigniew Endler, Monika Koźlik, Jerzy Miałdun. Krajobraz ekologiczny górnego biegu Pasłęki. „Aura”, s. 22–23, 2003. (pol.).
3. Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2011 r., s. 13. [dostęp 2015-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-12)].
4. Polska. Największe rzeki, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-01-11].
5. Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 11 lutego 1949 r. (M.P. z 1949 r. nr 17, poz. 225, s. 3).
6. Delegatura WIOŚ w Elblągu: Tabela 14. Ocena jakości wód rzek badanych w 2007 roku. WIOŚ Olsztyn. [dostęp 2009-11-23]. (pol.).
7. Tabl. 10.6 Odpływ metali ciężkich rzekami do Morza Bałtyckiego w 2012 r.. W: Rocznik statystyczny gospodarki morskiej 2013. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014-01-21, s. 338. Cytat: „Wyniki Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie Monitoringu Wód” – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.
8. Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-04-24].
9. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły. Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. (poz. 1911).
10. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział Morski w Gdyni. Wyznaczenie granic bezpośredniego zagrożenia powodzią w celu uzasadnionego odtworzenia terenów zalewowych 2004/2005. [dostęp 2015-01-11].