Oflag VI B Dössel

Oflag VI B Dössel (Doessel) – niemiecki obóz jeniecki dla oficerów jeńców w Nadrenii Północnej-Westfalii (zachodni obszar Niemiec), powstał w 1940, 5 km na południowy zachód od Dössel (dzisiaj część miasta Warburg), w miejscu, gdzie wcześniej planowano budowę lotniska.

Oflag VI B Dössel

Typ	obóz jeniecki (oflag)
Odpowiedzialny	III Rzesza
Rozpoczęcie działalności	1940
Zakończenie działalności	1945
Terytorium	III Rzesza
Miejsce	Warburg
Narodowość więźniów	Brytyjczycy, Francuzi, Polacy
Liczba ofiar	141
Wyzwolony przez	US Army
	1945-04-01T00:00:00.001 1 kwietnia 1945(dts)
Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej Oflag VI B Dössel
51,5172°N 9,1517°E

Karta w książce zezwalająca na jej posiadanie w obozie

Z początku umieszczono tutaj oficerów brytyjskich i francuskich. Pod koniec 1942 Brytyjczycy i Francuzi zostali przeniesieni do innych obozów. Na ich miejsce przybyli Polacy, głównie z Oflag IV C Colditz i 1077 oficerów polskich wydanych przez Rumunów.

Brytyjczycy zaczęli kopać tunel, a przed wyjazdem przekazali informacje o tym Polakom, którzy kontynuowali prace. 20 września 1943 47 oficerów polskich (m.in. Stanisław Fischer) prześlizgnęło się przez tunel. Już 24 września złapano 20 i przywieziono z powrotem do obozu, skąd następnego dnia zostali zabrani do Buchenwaldu i tam rozstrzelani. W ciągu następnych kilku dni złapano dalszych 17. Zabrani zostali do gestapo w Dortmundzie i tam zamordowani. Tylko 10 udało się pozostać na wolności i albo wrócić do Polski albo przedostać do wojsk alianckich^[1].

Następna tragedia zdarzyła się rok później. 27 września 1944 w nocy bombowce brytyjskie, mając za cel stację kolejową w Nörde, omyłkowo zrzuciły bombę na obóz, zabijając 90 oficerów^[2] i raniąc 230, w tym m.in. gen. bryg. Wiktora Thommée, płk. Bolesława Borkowskiego, płk. Stefana Brzeszczyńskiego i mjr. Władysława Steblika. W sumie w Dössel zginęło 141 jeńców. Są pochowani na miejscowym cmentarzu.

Obóz został oswobodzony przez armię amerykańską 1 kwietnia 1945.

W 1960 powstał Klub Dösselczyków. Pamiętniki byłych jeńców są przechowane w Centralnym Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu.

Jeńcy

Z tym tematem związana jest kategoria: Jeńcy Oflagu VI B Dössel.

Lista jeńców, którzy uciekli z Oflagu VI B Dössel 19/20 września 1943^[3]

Nazwisko i imię	Stopień	Data urodzenia	Nr jeńca	Barak	Wynik ucieczki
Begier Franciszek	ppor.	23.11.1914	1671-XIB	26/2	zginął –Dortmund
Beuth Kazimierz	ppor.	2.04.1911	569-XIB	8	zginął – Dortmund
Bohuszewicz Jerzy	maj. lot.	8.09.1890	316-XIIA	28/5	zginął – Dortmund
Chmiel Mieczysław	ppor.	6.04.1915	96-IIA	27/4	zginął – Dortmund
Czajkowski Czesław	ppor.	2.09.1909	650-XIB	28/8	zginął – Dortmund
Czenszak Aleksander	ppor.	5.08.1913	185-VIIB	8	zginął – Dortmund
Dietrich Tadeusz	ppor.	19.11.1915	670-XIA	29/1	wrócił do kraju
Dodacki Edward	ppor.	26.05.1908	97-XIIA	38/6	zginął – Buchenwald
Drzewiecki Zygmunt	ppor.	27.12.1910	68-XIIA	26/8	zginął – Buchenwald
Filipek Stanisław	por.	17.12.1900	567-VIE	8	zginął – Dortmund
Fura Edward	por.	12.05.1910	498-VIE	11	zginął – Dortmund
Iwacyk Władysław	por. sap.	14.11.1914	414-IVC	28/4	uciekł do Belgii – zginął w partyzantce
Jabłoński Henryk	ppor.	12.07.1912	801-XIB	29/7	zginął – Buchenwald
Kawalec Wincenty	ppor.	31.10.1914	2832-XC	35/6	Wrócił do kraju
Kobyłko Karol	ppor.	23.02.1908	886-XIB	38/6	zginął – Dortmund
Krünes Jerzy	ppor.	24.08.1916	1164-XIA	26/8	zginął – Buchenwald
Łysak Kazimierz	por. sap.	3.12.1913	52934-XB	35/1	zginął – Dortmund
Michalski Czesław	ppor.	30.11.1912	492-XIB	8	zginął – Buchenwald
Michel Jan	ppor. lot.	16.05.1915	346-XIIA	28/6	zginął – Dortmund ur.Pabianice
Mikulski Stanisław	por.	14.11.1902	530-IIB	38/5	zginął – Buchenwald
Molenda Andrzej	kpt. dypl.	18.04.1897	1041-XIB	29/7	wrócił do kraju
Nowakowski Stanisław	ppor.	1.10.1907	1553-XA	38/3	zginął – Buchenwald
Osiecki Tadeusz	ppor.	14.12.1911	1653-IIB	27/4	zginął – Buchenwald ur.Wylazłowo
Pierzchalski Jan	ppor.	8.12.1913	35483-XB	34/1	zginął – Buchenwald
Piestrzyński Jerzy	por.	2.08.1908	6939-XIA	26/2	wrócił do kraju – zginął w partyzantce
Przeczek Adolf	ppor.	12.08.1912	159-IVC	28/4	zginął – Dortmund
Pszczółkowski Władysław	ppor.	14.08.1912	652-IVC	28/4	uciekł do Belgii – zginął w partyzantce
Sawicki Czesław	por. sap.	16.07.1911	52984-XB	35/3	zginął – Dortmund
Sawicki Tadeusz	ppor.	7.03.1912	501-XIIA	8	zginął – Buchenwald
Skrzymowski Jerzy	ppor.	21.01.1920	196-IIA	28/2	wrócił do kraju – zginął w powstaniu warszawskim
Spałek Stanisław	por.	24.01.1914	15297-VIIA	28/8	zginął – Dortmund
Szajewski Michał	ppor.	7.03.1912	1301-XIB	8	zginął – Buchenwald
Szczepanowski Witold	ppor. mar.	17.12.1915	52588-XB	26/6	zginął – Buchenwald
Stec Jan	ppor.	19.02.1916	722-XVIIIC	27/4	zginął – Buchenwald
Stokwisz Stanisław	ppor.	23.08.1915	1660-IIA	27/4	zginął – Buchenwald
Tyrlik Ludwik	ppor.	15.04.1911	119-XIB	28/8	zginął - egzekucja po schwytaniu (wg rodziny)
Urbański Stanisław vel Urban Stanisław	por.	12.01.1912	1613-XIB	29/7	zginął – Buchenwald
Walecki Stanisław	ppor.	28.11.1912	1346-XIB	27/1	zginął – Buchenwald
Wysocki Józef	ppor.	2.01.1913	1394-XIB	28/8	zginął – Dortmund
Zieleniewski Jan	por.	8.02.1901	158-XIB	38/3	wrócił do kraju
Zimiński Władysław	por.	15.03.1909	32040-XIIIA	33/2	uciekł do Szwajcarii
Złotowski Witold	ppor.	10.10.1914	231-XIIA	28/4	zginął – Dortmund
Żytnicki Jan Stefan	por.	20.08.1920	440-XA	38/1	zginął – Buchenwald
Baumgart Franciszek Leonard (pseud. Zwijacz Jan)	ppor. (kpr.)	14.10.1914	15335-VIIA	38/6	wrócił do kraju
Chojnowski Stanisław	szer.	15.05.1916	1009-XA	17	zginął – Dortmund
Dzik Kazimierz	szer.	6.04.1914	10400-VIA sta	19	zginął – Buchenwald
Fiszer Stanisław	pchor.	?	1215-XIA	15	zginął – Buchenwald

Lista oficerów poległych podczas bombardowania oflagu 27 września 1944^[4]

1. Banasiak Michał ,kpt. sł. st. łącz. dow. łącz. 7 DP
2. Bartoszewski (Bartoszewicz ?) Stanisław, ppor. rez. piech. 63 pp
3. Bianchi Leon, VM, płk. dypl. sł. st. sap. (pośm.), dow. sap. A. ”Poznań”
4. Biega Stanisław, VM ppłk, dypl. sł. st. sap. (pośm.), sztab A. „Poznań”
5. Błaszczyk Stanisław, rtm. kaw. (?)
6. Borkowski Roman, kpt. sł. st. int., szef int. 5 DP
7. Brzeziński Józef, oficer
8. Buchta Ernest, VM, mjr dypl. sł. st. piech., sztab A. „Modlin”
9. Burakiewicz Stefan, ppor.
10. Ciesielski Antoni, por. sł. st. piech., dow. plut. pgaz. 2 pp Leg.
11. Dąbrowski Antoni II, VM, mjr dypl. sł. st. piech., w I Oddz. sztabu A. „Poznań”
12. Dąbrowski Marian Kazimierz, kpt. sł. st. adm., CWPiech.
13. Dąbrowski Marian Mieczysław, por. sł. st. piech., w 49 pp
14. Dokurno Ksawery, por. art. (ur. 19 I 1914), 15 pal^[5]
15. Dobrzyński Tadeusz, inż., kmdr ppor. sł. st. mar. (pośm.)
16. Domański Paweł, por. rez. art., w 27 pal–u
17. Flis Roman, por. rez. piech., dow. 6 / 26 pp
18. Goetzendorf-Grabowski Tadeusz Adam, mjr rez. art., ofic. kadra OK. VIII
19. Groblewski Wojciech, ppor.
20. Grudziński Tadeusz, por. piech. (pośm.)
21. Gryszan Witold, por. rez. br. panc., 7 d. panc.
22. Jakubowski Wiesław, ppor. sł. st. piech., dow. I / 2 ckm / 67 pp
23. Janitz Klemens, mjr sł. st. piech. (pośm.), dow. 7 / 71 pp
24. Jedliczka Kazimierz Apolinary, por. rez. uzbr. (pośm.), kadra 5 oddz. sł. uzbr.
25. Kałwiński (Kalwiński ?) Kazimierz, ppor. rez. piech., dow. II / komp. ppanc / 60 pp
26. Kasiura Feliks, ppor. rez. piech., płatnik III / 9 pal
27. Kisieliński Stanisław, ppor. rez. art., ofic. broni 9 pal
28. Kluszczyński Norbert Adam, kpt. sł. st. piech., dow 1 ckm / 2 pgr.(1 D Gren.)
29. Kołodziejski Emilian, ppor. rez. lekarz^[6]
30. Korsak Wacław, mjr sł. st. piech., dow I / 9 pp Leg
31. Korzeniowski Jan, por. rez. piech.
32. Kozłowski Romuald Wacław, kpt. sł. st. art., sztab AD 5 DP
33. Królikiewicz Stanisław, ppor.
34. Krzyszkowski Zygmunt, ppor.
35. Krzywobłocki Mieczysław, VM, ppłk. st. sp. piech.
36. Kuszeliński Zygmunt, ppor.
37. Lipiński Józef, ppor. rez. piech. 82 pp
38. Lisiński Antoni, por. art. (pośm.)
39. Losert Eugeniusz Franciszek, mjr sł. st. piech. (pośm.), sztab 23 DP
40. Łączyński Włodzimierz Hipolit, mjr sł. st. kaw., z – ca dow. 2 psk Woł. Br. Kaw.
41. Łępicki (Łempicki ?) Sławomir, por. sł. st. art., dow. 3 / 4 pal–u
42. Maj Feliks Julian, por. art. (pośm.), ofic. ogn. 6 / 8 pal–u
43. Majewski Piotr, kpt. sł. st. art., dow. I / 8 pal–u
44. Makacewicz Bazyli, ppor.
45. Malinowski Władysław, kpt. dypl. sł. st. piech., sztab 41 DP rez., potem 44 DP rez.
46. Maresz Tadeusz, kpt. rez. piech. (pośm.)
47. Maś Jan Wincenty, kpt. sł. st. piech., I adiut. 26 pp
48. Matysek Tadeusz Józef, dr, ppłk. sł. st. aud., szef WSO Nr IV
49. Matzner Stanisław Marian, ppłk. sł. st. art., CWArt.
50. Michałkiewicz Tadeusz Józef, ppor.
51. Motyliński Kazimierz, por. rez. art., adiut. II / 14 pal
52. Mueller Czesław, kpt. sł. st. piech., dow. 4 / 10 pp
53. Napiórkowski Aleksander, ppor. kaw.
54. Niedenthal Adam Ignacy, VM, por. rez. piech.(pośm.), ofic. kadra OK. I
55. Niesiołowski Andrzej, dr, ppor. rez. br. panc., kadra 7 d. samoch.
56. Niestrzęba Jan Tadeusz, mgr, por. rez. art., 5 lub 12 pal (obrońca Helu)
57. Nowosielski Stanisław, ppor. rez. art., 16 pal
58. Nyk Kazimierz, ppor. mar.
59. Panek Bronisław, ppor.
60. Piechocki Jerzy, ppor. piech., dow. I / sam. komp. ckm / 9 DP
61. Pięta Franciszek, por. rez. int., PKU Królewska Huta
62. Pleciński Feliks Bogdan, por. rez. art. (pośm.), ofic. żywn. III / 17 pal–u
63. Polek Stefan Szymon, kpt. sł. st. piech., ofic. inf. 40 pp
64. Pozorski Hubert, ppor. rez. piech., 70 pp
65. Przybysz Bolesław, ppor. rez. piech. 62 pp
66. Przyłuski Marian, mjr. sł. st. piech., kmdt Placu Kielce
67. Radawski Franciszek Józef, ppor.
68. Romanowski Marian Stefan, kpt. sł. st. mar. (obrońca Helu)
69. Sacewicz Wacław, VM, rtm. st. sp. kaw., ofic. kadra OK VII
70. Sawka Zenon Wiktor, kpt. sł. st. piech., dow. 9 / 80 pp
71. Seniuta Jan, por. sł. st. br. panc., 1 d. poc. panc.
72. Seyk Henryk Leon, por. rez. br. panc., 1 d. panc.
73. Sims Armin Rigo, ppor. rez. art., ofic. ogn. 7 / 7 pal–u
74. Stec Kazimierz, kpt. sł. st. art., dow. 3 / 78 dal
75. Szawelski Jan Izajasz, kpt. sł. st. art., sztab 9 DP
76. Szymański Roman Jan, ppor. rez. piech., dow. I / 2 / 7 bs
77. Szymański Zdzisław Henryk, ppłk. dypl. sł. st. piech. (pośm.), sztab A. „Poznań”
78. Tuchoniewicz Zdzisław, ppor.
79. Witaszek Mieczysław, kpt. rez. piech., ofic. Str. Gr.
80. Władziński Wacław, por. sł. st. łącz., dow. plut. w komp. tel. 5 DP
81. Wojciechowski Leon, VM, kpt. sł. st. art., dow. 1 / 25 pal–u
82. Wójcik Roman Szymon, kpt. sł. st. adm. int., B. Adm. Armii
83. Wysocki Wacław, ppor.
84. Wysocki Władysław, kpt. sł. st. piech., dow. komp. zwiadu 66 pp
85. Zacny Gustaw, VM, ppłk. sł. st. piech., dow. 1 bs
86. Zadora-Zadorecki Eustachy Włodzimierz, kpt. st. sp. art., 7 dak (SGO Polesie)
87. Zarębski Stanisław II, kpt. adm. (piech.), PUWFiPW
88. Zieliński Edward, por. rez. kaw. (pośm.), 11 p. uł. (?)
89. Złotkowski Wiktor, kpt. sł. st. obs., MDLot
90. Żuk-Rybicki Tomasz Marian, ppłk. sł. st. aud., szef WSO nr IX Brześć n. Bugiem

Po raz drugi bomby spadły na oflag 20 III 1945 r. Polegli wówczas:

1. Budziński Wit mjr dypl. sł. st. pil., d-two Obr. W-wy
2. Kruszewski Zygmunt kpt. obs.
3. Zamecki Jan Mieczysław ppłk sł. st. uzbr., Insp. uzbr. MSW wojsk.

Przypisy

1. Wielka ucieczka Polaków z Dössel [online], polska-zbrojna.pl [dostęp 2023-06-25].
2. Jankiewicz 1972 ↓, s. 266.
3. Wincenty Kawalec, Pięćdziecięciu z Dössel, Seria z tygrysem, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1977, Wydanie III
4. Tadeusz Kryska-Karski, Straty korpusu oficerskiego 1939-1945, Londyn 1996, passim.
5. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 194, 733.
6. Cmentarz Dössel. [dostęp 2010-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].

Bibliografia

• Szymon Datner, Tragedia w Doessel, Warszawa 1970.
• Zbigniew Jankiewicz: Powstanie i upadek Luftwaffe. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1972.
• TadeuszT. Kryska-Karski TadeuszT., Straty korpusu oficerskiego 1939-1945, Londyn: Polska Fundacja Kulturalna, 1996, ISBN 0-85065-252-9, OCLC 835932217. Brak numerów stron w książce
• Józef Fischer, Przerwane życie jeńca – zbrodnia wojenna. Stanisław Fischer 1913-1943, Kraków 2008.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.

Linki zewnętrzne

• Fotografie Oflag VIB Doessel. warburg.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-29)].
• Strona poświęcona cmentarzowi w Doessel
• http://polskienekropolie.de/doku.php?id=pl:doessel

Kontrola autorytatywna (obóz jeniecki):

• VIAF: 129219661
• LCCN: n2006020344