Ożarów Mazowiecki (gmina)

Ożarów Mazowiecki (daw. gmina Ożarów) – gmina miejsko-wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie warszawskim zachodnim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie warszawskim.

Ożarów Mazowiecki

gmina miejsko-wiejska
Herb gminy i województwa mazowieckiego przy wyjeździe z Warszawy
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	warszawski zachodni
TERC	1432063
Siedziba	Ożarów Mazowiecki
Burmistrz	Paweł Kanclerz
Powierzchnia	71,34 km²
Populacja (31.12.2022) • liczba ludności	30 775[1]
• gęstość	432 os./km²
Nr kierunkowy	22
Kod pocztowy	05-850
Tablice rejestracyjne	WZ
Adres urzędu: ul. Kolejowa 2 05-850 Ożarów Mazowiecki
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 25[2][3] Liczba miejscowości 31[3]
Położenie na mapie powiatu
52°12′30″N 20°47′37″E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedziba gminy to Ożarów Mazowiecki.

Według danych na 2022 gminę zamieszkiwały 30 775^[1] osoby.

Historia

1867–1954

Gmina Ożarów powstała 13 stycznia 1867 roku w związku z reformą gminną w Królestwie Polskim. Należała do powiatu warszawskiego w guberni warszawskiej^[4][5][6].

W okresie międzywojennym gmina Ożarów należała do powiatu warszawskiego w woj. warszawskim.

10 grudnia 1916 z gminy Ożarów odłączono wsie Żbików (ze Żbikówkiem) i Józefina, włączając je do nowo utwrzononego miasta Pruszków^[7][8][9].

1 kwietnia 1930 z gminy Ożarów wyłączono Piastów (Utratę), Żdżary i część Bąków, które weszły w skład nowo utworzonej wiejskiej gminy Piastów^[10].

20 października 1933 gminę podzielono na 22 gromady: Bąki, Borzęcin, Borzęcin Duży, Duchnice, Izabelin, Kaputy, Koczargi, Koczargi Nowe, Konotopa, Koprki, Kręczki, Ołtarzew, Ożarów, Piotrkówek, Stanisławów, Topolin, Umiastów, Wieruchów, Wierzbin, Wojcieszyn, Zalesie i Zielonki^[11].

Podczas II wojny światowej gmina znalazła się w Generalnym Gubernatorstwie, w dystrykcie warszawskim. W 1943 roku gmina Ożarów liczyła 10120 mieszkańców i składała się z 22 gromad (Dorfgemeinden): Bąki (303 mieszkańców), Borzęcin Duży (756), Borzęcin Mały (223), Duchnice (209), Izabelin (162), Kaputy (209), Koczargi Nowe (243), Koczargi Stare (370), Konotopa (385), Koprki (57), Kręczki (112), Ołtarzew (1442), Ożarów (3506), Piotrkówek (98), Stanisławów (134), Topolin (60), Umiastów (167), Wieruchów (324), Wierzbin (147), Wojcieszyn (483), Zalesie (156) i Zielonki (574)^[12].

Po wojnie gmina reasumowała przynależność administracyjną do powiatu warszawskiego w województwie warszawskim. Powstały cztery nowe gromady: Kaputy-Kręczki (po połączeniu gromad Kaputy i Kręczki), Ołtarzew-Kolonia (wydzielona z gromady Ołtarzew) oraz Ożarów-Franciszków i Ożarów-Parcele (wydzielone z gromady Ożarów)^[13].

1 lipca 1952 obszar gminy Ożarów zmniejszono o około połowę. Część jej obszaru weszła w skład gminy Blizne, którą przekształcono w gminę Babice Stare (Koczargi Nowe i Zielonki), w skład nowo utworzonej gminy Izabelin (Izabelin, Koczargi Stare i Stanisławów) oraz w skład gminy Zaborów (Borzęcin Duży, Borzęcin Mały, Topolin, Wojcieszyn, Wierzbin i Zalesie). Równocześnie do gminy Ożarów przyłączono cztery gromady ze znoszonej gminy Blizne (Bronisze, Jawczyce, Macierzysz i Piotrkówek). Tego samego dnia zniesiono powiat warszawski, a gminę Ożarów włączono do nowo utworzonego powiatu pruszkowskiego^[14]; składała się ona wówczas z 17 gromad: Bąki, Bronisze, Duchnice, Jawczyce, Kaputy-Kręczki, Konotopa, Koprki, Macierzysz, Ołtarzew, Ołtarzew kol., Ożarów, Ożarów-Franciszków, Ożarów parc., Piotrkówek, Piotrkówek Wielki i Wieruchów^[13].

Gminę zniesiono 29 września 1954 wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[15]. W związku z reformą Bąki włączono do Pruszkowa^[16].

Osobny artykuł: Macierzysz (gromada).

Osobny artykuł: Ołtarzew (gromada).

Osobny artykuł: Ożarów (gromada w powiecie pruszkowskim).

Osobny artykuł: Ożarów Franciszków (gromada).

1 stycznia 1957 gromadzie Ożarów-Franciszków nadano statusu osiedla^[17]. 1 stycznia 1958 do osiedla Ożarów-Franciszków włączono część terenów miejscowości Ożarów z gromady Ożarów^[18]. 31 grudnia 1961 do osiedla Ożarów-Franciszków włączono wieś Ołtarzew-Kolonia z gromady Ołtarzew^[19]. Status miasta osiedle Ożarów-Franciszków otrzymało 1 stycznia 1967 z równoczesną zmianą nazwy na Ożarów Mazowiecki^[20].

Od 1973

Gminę Ożarów Mazowiecki z siedzibą w mieście Ożarowie Mazowieckim (nie wchodzącym w skład gminy) reaktywowano w powiecie pruszkowskim 1 stycznia 1973 w związku kolejną reformą administracyjną kraju^[21], lecz o innych granicach. W jej skład weszły 24 sołectwa: Bronisze, Duchnice, Gołaszew, Jawczyce, Józefów, Kaputy-Kręczki, Konotopa, Koprki, Macierzysz, Michałówek, Mory, Myszczyn, Ołtarzew, Orły, Ożarów, Pilaszków, Piotrkówek Duży, Płochocin, Pogroszew, Pogroszew-Kolonia, Święcice, Umiastów, Wieruchów i Wolskie^[22]. W sumie nowa gmina Ożarów Mazowiecki objęła obszary przedwojennych gmin: Blizne, Ożarów i Radzików (powiat błoński) oraz powojennych gmin:  Ożarów i Radzików (powiat grodzisko-mazowiecki / pruszkowski).

W latach 1975–1998 gmina położona była w stołecznym województwie warszawskim.

1 stycznia 1992 gminę Ożarów Mazowiecki i miasto Ożarów Mazowiecki połączono w jedną gminę miejsko-wiejską^[23].

Od reformy 1 stycznia 1999 gmina Ożarów Mazowiecki należy do powiatu warszawskiego zachodniego w województwie mazowieckim.

1 stycznia 2014 wieś Ożarów (241,98 ha) włączono do miasta Ożarowa Mazowieckiego^[24].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[25] gmina Ożarów Mazowiecki ma obszar 71,34 km², w tym:

• użytki rolne: 84%
• użytki leśne: 1%

Gmina stanowi 13,38% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z końca 2023 roku^[26]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	26 636	100	13 944	52	12 692	48
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	373,37		195,46		177,9

Największe miejscowości gminy (dane z 2012 roku)

Miejscowość	Liczba ludności
Ożarów Mazowiecki	10 280
Józefów	1890
Płochocin Osiedle	1400
Duchnice	858
Wolica
Święcice	710
Ołtarzew	524
Bronisze	520
Macierzysz	490
Płochocin	441
Piotrkówek Mały	341
Strzykuły	341

• Piramida wieku mieszkańców gminy Ożarów Mazowiecki w 2014 roku^[27].

Osiedla

Miasto Ożarów Mazowiecki – osiedla: Osiedle RSM Bloki, Osiedle Franciszków, Osiedle Józefów, Osiedle Kabel, Osiedle Mickiewicza, Osiedle Ołtarzew, Płochocin-Osiedle (Osiedle Płochocin Północny, Osiedle Płochocin Południowy), Osiedle Szeligi, Osiedle Zientarówka.

Sołectwa

Bronisze, Duchnice, Domaniewek Pierwszy, Gołaszew, Jawczyce, Kaputy – Kręczki, Konotopa, Koprki, Macierzysz, Mory, Michałówek, Myszczyn, Ołtarzew, Orły, Piotrkówek Duży, Piotrkówek Mały, Pilaszków, Pogroszew, Pogroszew-Kolonia, Płochocin-Wieś, Święcice, Umiastów, Wieruchów, Wolskie^[2].

Pozostałe miejscowości: Duchnice, Józefów, Strzykuły, Szeligi, Wolica.

Sąsiednie gminy

Błonie, Brwinów, Leszno, Piastów, Pruszków, Stare Babice, m.st. Warszawa

Honorowy Obywatel Gminy Ożarów Mazowiecki

• Leszek Stachlewski^[28]
• Andrzej Bartkowski
• Jerzy Andrzej Hulewicz

Zobacz też

• Dworek Reicherów
• Ożarów Mazowiecki
• Ożarów Mazowiecki (stacja kolejowa)
• Ochotnicza Straż Pożarna w Ożarowie Mazowieckim

Przypisy

1. Gmina Ożarów Mazowiecki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-03-26], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Strona gminy, sołectwa
3. Urząd Statystyczny w Warszawie
4. Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279).
5. Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359).
6. Powiat warszawski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 99.
7. JerzyJ. Kaleta JerzyJ., Pruszków przemysłowy, Wyd. 2. zm. i popr, Pruszków: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Henryka Sienkiewicza, 2010, ISBN 978-83-62144-02-0 [dostęp 2023-09-26]. Brak numerów stron w książce
8. Akta miasta Pruszkowa
9. Akta miasta Pruszkowa
10. Dz.U. z 1929 r. nr 79, poz. 588
11. Warszawski Dziennik Wojewódzki dla obszaru Województwa Warszawskiego. 1933, nr 14
12. Gemeinde- und Dorfverzeichnis für das Generalgouvernement (1943)
13. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
14. Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185
15. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
16. Uchwała Nr VI/13/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67)
17. Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 277
18. Dz.U. z 1957 r. nr 59, poz. 316
19. Dz.U. z 1961 r. nr 59, poz. 323
20. Dz.U. z 1966 r. nr 52, poz. 318
21. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
22. Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 12 grudnia 1972, Nr 20, Poz. 407).
23. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
24. Dz.U. z 2013 r. poz. 869
25. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
26. Raport o stanie gminy Ożarów Mazowiecki za 2023 rok. ozarow-mazowiecki.pl, 2024-05. (pol.).
27. Gmina Ożarów Mazowiecki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-03-26], liczba ludności na podstawie danych GUS.
28. W tym roku po raz pierwszy Rada Miejska w Ożarowie Mazowieckim przyznała tytuł: "Honorowy Obywatel Gminy Ożarów Mazowiecki" [online] [dostęp 2018-02-13] (pol.).