Mlecz zwyczajny, mlecz warzywny (Sonchus oleraceus L.)[4] – gatunek roślin należący do rodziny astrowatych (Asteraceae).
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Zamknij
Dawniej jego obszar występowania obejmował Afrykę Północną i Makaronezję, Europę i znaczną część Azji. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się szeroko nie tylko na inne regiony Afryki i Azji, ale także na inne kontynenty i wyspy[5]. Obecnie jest gatunkiem kosmopolitycznym; poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i licznych wyspach. Na półkuli południowej sięga po południowe krańce Ameryki Południowej, na północy po Alaskę, Grenlandię. Islandię i Półwysep Skandynawski[6].
Pierwotnie był to gatunek zachodnio-śródziemnomorsko-atlantycki i występował nad brzegami mórz. W Europie rozprzestrzenił się już w neolicie i jest archeofitem. W Polsce najstarsze jego znaleziska pochodzą ze średniowiecza i również ma status archeofita[7]. Obecnie jest bardzo pospolity w całym kraju. W górach sięga tak wysoko jak uprawy[7].
- Łodyga
- Osiąga wysokość do 1,2 m, jest wzniesiona, pusta w środku, o powierzchni kreskowanej, zielonej i miejscami fioletowo nabiegłej. W dolnej części naga, w górnej gruczołowato owłosiona. Zawiera sok mleczny[7].
- Liście
- Dolne wyrastają na szeroko oskrzydlonym ogonku, Są pierzastodzielne, o strzałkowatej nasadzie i trójkątnym odcinku szczytowym. Górne są siedzące i przeważnie niepodzielone. Blaszka ma brzegi delikatnie, kolczasto ząbkowane i również zawiera sok mleczny[7].
- Kwiaty
- Jasnożółte, zebrane w nieliczne koszyczki wyrastające na krótkich szypułkach. Wszystkie kwiaty w koszyczku to obupłciowe kwiaty języczkowe o barwie od jasnożółtej do brunatnożółtej[7].
- Owoc
- Spłaszczona niełupka posiadająca na powierzchni 1-5 (najczęściej 3) poprzecznie zmarszczone żeberka i wyposażona w biały puch kielichowy, składający się z nierozgałęzionych włosków[7]. Na jednej roślinie powstaje do 4700 nasion, ale w skrajnych przypadkach roślina może ich wytworzyć nawet 100 000[8].
Pokrój
Liście
Kwiatostany
Owoce
- Rozwój
- Roślina jednoroczna. Kwitnie od czerwca do września. Kwiaty przedprątne, zapylane przez muchówki[9].
- Siedlisko
- W Polsce jest rośliną siedlisk ruderalnych i segetalnych. Rośnie na wysypiskach, przy drogach, na nieużytkach i zrębach[7]. Jest chwastem występującym szczególnie w uprawach roślin okopowych, zbóż i kukurydzy, roślin strączkowych. Preferuje gleby wilgotne, piaszczyste lub gliniaste i bogate w azot[8].
- Fitosocjologia
- W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Polygono-Chenopodion i Ass. Chenopodio-Atriplicetum[10].
- Oddziaływania międzygatunkowe
- Na mleczu zwyczajnym pasożytują niektóre gatunki grzybów i organizmów grzybopodobnych: Alternaria sonchi, Ascochyta sonchi, Bremia lactucae, Coleosporium tussilaginis, Golovinomyces cichoracearum, Peristemma pseudosphaeria, Spermosporina sonchi-oleracei[11].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 32[12].
- Fitochemia
- Roślina zawiera śladowe ilości alkaloidów, mogące działać na ośrodkowy układ nerwowy w przypadku spożycia. Wrażliwe na nie są owce, w mniejszym stopniu bydło[13].
- Młode liście dawniej były zjadane, zarówno po przeróbce, jak i na surowo[7]. Jadalne są także gotowane korzenie. Zarówno liście, jak i korzenie w smaku są gorzkawe. Były zjadane, przeważnie po ugotowaniu, przez niektóre plemiona Indian Ameryki Północnej (m.in. przez plemię Pima). Większe ilości mogą być jednak trujące[14].
- Według S. Maillata i J. Maillata mlecz zwyczajny był jednym z rodzajów gorzkich ziół, które Żydzi spożywali w okresie Paschy[15].
Horst Klaaßen, Joachim Freitag: Profesjonalny atlas chwastów. Limbergerhof, 2004. Brak numerów stron w książce
Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973. Brak numerów stron w książce
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4. Brak numerów stron w książce
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8. Brak numerów stron w książce
JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, ISBN 83-09-00660-8. Brak numerów stron w książce
Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalovy. Chemigrafia, 2004, s. 138. ISBN 83-904633-6-9.
Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3. Brak numerów stron w książce
Identyfikatory zewnętrzne: