Loading AI tools
grecki manuskrypt Nowego Testamentu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Minuskuł 69 (wedle numeracji Gregory–Aland), δ 505 (von Soden)[1] – rękopis Nowego Testamentu pisany minuskułą na pergaminie i papierze w języku greckim z XV wieku. Kolejność ksiąg Nowego Testamentu jest nietypowa, występują pozabiblijne dodatki. Niektóre partie kodeksu zostały utracone. Tekst Ewangelii reprezentuje cezarejską tradycję tekstualną, tekst Dziejów i Listów powszechnych reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną. Kodeks zawiera pozabiblijne dodatki. Skryba był nieuważny.
_14b.jpg) Początek Ewangelii Marka | |
| Data powstania |
XV wiek |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Numer |
69 |
| Zawartość |
Nowy Testament |
| Język |
grecki |
| Rozmiary |
37,8 × 27 cm |
| Typ tekstu | |
| Kategoria |
III, V |
| Miejsce przechowywania | |
Rękopis od 1640 przechowywany jest w Leicesterze. Od XVIII wieku jego tekst cieszy się zainteresowaniem wśród krytyków tekstu i cytuje się go we wszystkich krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Dostępny jest w formie zdigitalizowanej.
Kodeks zawiera tekst Nowego Testamentu na 213 kartach (37,8 cm na 27 cm)[2]. Karty ułożone zostały w kwaterniony, po pięć zgiętych w połowie karty w jednym foliale. Każdy z foliałów został ponumerowany. W numeracji zastosowano wczesne cyfry arabskie[3]. Niektóre partie rękopisu zostały utracone (Mt 1,1-18,15; Dz 10,45-14,17; Jd 7-25; Ap 19,10-22,21)[4].
Rękopis częściowo jest pisany na pergaminie (91 kart), częściowo na papierze (122 kart). Zazwyczaj po dwóch pergaminowych kartach następuje papierowa. Papier jest bardzo słabej jakości[4]. Ze względu na niską jakość papieru cztery karty pisane są tylko z jednej strony[5].
Kolejność nowotestamentowych ksiąg jest nietypowa. Na początku zostały umieszczone Listy Pawła (Hbr na końcu), po których następują Dzieje Apostolskie, Listy powszechne, Apokalipsa i Ewangelie[6]. Rękopis zawiera ponadto pozabiblijne dodatki, jak Credo siedmiu soborów (folio 159v), Życie apostołów (f. 160v), Granice Pięciu Patriarchatów (f. 161r)[7].
W Dziejach Apostolskich tekst przeskakuje bezpośrednio z 10,45 do 14,17, co sprawia wrażenie, że kopista nie miał świadomości istnienia luki. Tekst Ap 18,7-19,10 zachował się we fragmentarycznym stanie[8].
Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, 37-38 linijek w kolumnie[2]. Nagłówki ksiąg biblijnych oraz inicjały rozpoczynające księgę biblijną pisane są na czerwono[6]. Stosuje przydechy i akcenty, jednak często błędnie. Skryba pisał niestarannie, litera ε przypomina α i nie zawsze wiadomo, jaką literę skryba miał na myśli[4]. Jednak liczne noty marginalne pisane są kształtnymi literami[8]. Bruce M. Metzger był zdania, że skryba pisał piórem sporządzonym z trzciny[4].
Imię Ιησους (Jezus) jest pisane pełną formą aż do J 21,15, gdzie po raz pierwszy pojawia się skrót ις, odtąd co jakiś czas stosowany[4].
W całym rękopisie naliczono 1129 błędów itacyzmu, stosuje nietypowe formy gramatyczne[9]. Scrivener naliczył 74 opuszczeń w tekście spowodowanych błędem homoioteleuton. Zdaniem Scrivenera odpowiedzialność za te opuszczenia ponosi sam skryba, który niezbyt uważnie kopiował[4].
Tekst ksiąg dzielony jest według κεφαλαια (rozdziały), których numery umieszczono na marginesach tekstu. W górnym marginesie umieszczono τιτλοι (tytuły) dla owych rozdziałów. Przed każdą z ewangelii umieszczone zostały listy κεφαλαια (spis treści). W Ewangeliach brakuje podziału według krótszych Sekcji Ammoniusza z odniesieniami do Kanonów Euzebiusza[8]. Według umieszczonych na końcu ksiąg kolofonów Ewangelia Mateusza napisana została w języku hebrajskim, Ewangelia Marka w łacińskim, a Ewangelia Łukasza w greckim[6].
_97a.jpg)
W tekście czterech Ewangelii reprezentuje rodzinę Ferrara, jedną z rodzin cezarejskiej tradycji tekstualnej. I pomimo późnej daty jest jednym z lepszych reprezentantów grupy[4]. Tekst pozostałych ksiąg Nowego Testamentu ma odmienne pochodzenie[10]. Ferrar sądził, że tekst czterech Ewangelii został skopiowany z minuskułu 13[11]. W Listach Pawła jest bliski dla minuskułu 462. W Listach powszechnych Wachtel wyliczył 10-20% niebizantyńskich wariantów[12]. Tekst Apokalipsy reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną, ale zawiera wielką liczbę unikalnych wariantów, w bliskiej relacji do kodeksu 046 i 61[13].
Kurt i Barbara Aland dali mu następujący profil tekstualny w Ewangeliach: 1341 631/2 22² 50s; w Dziejach: 631 191/2 5² 8s; w Listach powszechnych: 641 111/2 9² 5s; w Listach Pawła: 1541 421/2 35² 17s. Dla Apokalipsy Alandowie nie sporządzili profilu[14]. 1 oznacza zgodność z tekstem bizantyńskim, 1/2 oznacza, ile razy zgodny jest z tekstem bizantyńskim oraz „oryginalnym”[uwaga 1], 2 oznacza zgodność z tekstem „oryginalnym”, S oznacza, ile ma sobie właściwych wariantów tekstowych (Sonderlesarten)[15]. W oparciu o ten profil Alandowie zaklasyfikowali tekst Listów Pawła do Kategorii III. W pozostałych księgach Nowego Testamentu zaliczyli do kategorii V[14], co oznacza, że reprezentuje tam tekst bizantyński[16]. Niezrozumiałym jest zaklasyfikowanie tekstu Ewangelii do V kategorii, jako że tekst ten reprezentuje rodzinę Ferrara, a profil jest bliski dla innych rękopisów tej grupy[12].
Tekst Pericope adulterae (Jan 7,53-8,11) umieszczony został w Ewangelii Łukasza, za 21,38, tekst Mt 17,2b-3 (znaki czasu) został opuszczony, Łk 22,43-44 (krwawy pot Jezusa) umieszczony został w Ewangelii Mateusza, za Mt 26,39[6].
Względem innych rękopisów rodziny Ferrara wyróżnia się w następujących miejscach:
W Mateuszu 18,15 zawiera dodatek σου και αυτου μονου (ciebie i jego tylko)[17].
W Mateuszu 19,6 zawiera wariant ουκετι (nigdy) zamiast ουκ ετι (jeszcze nie)[18].
W Łukaszu 11,25 stosuje inną kolejność słów niż pozostałe rękopisy grupy[19].
W Jana 4,5 przekazuje wariant Σιχαρ zamiast Συχαρ[20].
Inne warianty:
W 2 Kor 11,17 przekazuje wariant ανθρωπον (człowieka) zamiast κυριον (Pana)[21].
Johann Jakob Wettstein[22] i James Rendel Harris[23] datowali rękopis na wiek XIV[8]. Gregory datował go na wiek XV[6]. Obecnie jest datowany przez INTF na wiek XV[2][24]. Rendel Harris sugerował, że rękopis powstał w Konstantynopolu[6]. Skryba miał na imię Emmanuel, pochodził z Konstantynopola, w drugiej połowie XV wieku przeniósł się do Anglii, gdzie zajmował się kopiowaniem tekstów biblijnych oraz starożytnych klasyków[4][12]. Rękopis został podarowany dla George’a Neville’a, arcybiskupa Yorku (1465–1472)[4]. Dlatego obecnie się przypuszcza, że rękopis powstał w Anglii w latach 1465-1472[12].
Po śmierci Neville’a należał do Richarda Brinkleya (lub Brinkeleya), który nabył go prawdopodobnie od franciszkanów w Cambridge (podobnie jak minuskuł 61). Później kodeks należał do Williama Charka (albo Charca), wspomnianego w nocie marginalnej minuskułu 61[8]. Chark żył w czasach Elżbiety I i jest odpowiedzialny za dodanie szeregu not marginalnych[4]. Następnie jego właścicielem był Thomas Hayne, który w 1645 podarował go dla biblioteki w Leicesterze[6] (według Metzgera w 1640)[4]. Obecnie przechowywany jest w Leicestershire Record Office (Cod. 6 D 32/1) w Leicesterze[2].
Rękopis był badany przez wielu krytyków tekstu. John Mill skolacjonował rękopis w 1671 (nadał mu siglum L). John Jackson oraz William Tiffin po raz kolejny skolacjonowali jego tekst i przesłali wykaz wariantów dla Wettsteina za pośrednictwem César de Missy. Wettstein jako pierwszy odnotował podobieństwo do kodeksu 13[25]. Rękopis był badany również przez Edwarda Gee[22]. Na listę rękopisów Nowego Testamentu wciągnął go Wettstein[22]. Następnie rękois był badany przez: Tregellesa (1852), Scrivenera (1855), Abbotta, Rendel Harrisa (1887)[6], M. R. Jamesa (1904, 1911), H. L. Graya (1929), Williama Hatcha[4]. Herman C. Hoskier skolacjonował tekst Apokalipsy[26], Jacob Geerlings badał tekst Ewangelii Jana i jego relację do innych rękopisów rodziny Ferrara[27]. Rękopis badał również J. N. Birdsall[28].
Jest cytowany w krytycznych wydaniach Novum Testamentum Graece Nestle-Alanda (NA27)[29].
_0161a.jpg)
_0161b.jpg)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
