Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maria Stefania Andrunik, z domu Łomnicka (ur. 3 sierpnia 1909 w Zagórzu, zm. 10 listopada 1988 w Sanoku) – podczas II wojny światowej członkini Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej oraz więźniarka niemieckich obozów. Żona Arnolda.
Maria Stefania Andrunik urodziła się 3 sierpnia 1909 w Zagórzu[1][2][3][4]. Była jednym z pięciorga dzieci Franciszka Łomnickiego (maszynista kolejowy[5]) i Janina z domu Burgchardt[1][4][2]. Wraz z rodziną przeniosła się do Zagórza, gdzie jej ojciec był zatrudniony na stanowisku maszynisty kolejowego (jej rodzice zamieszkiwali w tym mieście w kolejnych latach)[4][6]. Miała braci Tadeusza[7], Antoniego (nauczyciel w Wydrnej)[8]. W 1927 ukończyła klasę IV seminarium nauczycielskiego[9]. Do 1938 mieszkała z rodzicami w rodzinnym Zagórzu[10]. W tym roku wyszła za mąż za Arnolda Andrunika, urzędnika Starostwa Powiatowego w Sanoku i zamieszkała z nim w Sanoku, początkowo przy ul. Cegielnianej, następnie przy ul. Adama Mickiewicza 35 (po wojnie numer 39)[4][11]. 8 sierpnia 1939 urodziła im się córka Teresa[12].
Podczas II wojny światowej w trakcie pod okupacją niemiecką latem 1940 w ślad za mężem została żołnierzem Związku Walki Zbrojnej w szeregach obwodu Sanok[13][4][7][14]. Jej zadaniem było utrzymywanie punktu kontaktowego[14]. Pod kryptonimem „Punkt T” działała jako łącznik w pododdziale „Bronisława” w sekcji przerzutów granicznych, przy kolportażu prasy podziemnej („Biuletynu Informacyjnego”), prowadziła nasłuch radiowy, a w domu przy ul. Mickiewicza tzw. melinę dla kurierów[15]. Wraz z mężem współpracowała przy kolportowaniu podziemnych wydawnictw (dom Andruników stanowił punkt kontaktowy i schronienie dla kurierów na trasie przerzutowej, a także okresowo służył za magazyn i punkt rozdzielczy prasy podziemnej, której kolportażem zajmował się następnie m.in. brat Marii, Tadeusz Łomnicki)[16][4][17]. Po ucieczce z Sanoka zagrożonego aresztowaniem Arnolda Andrunika 20 sierpnia 1941 Maria przebywała z dzieckiem w Zagórzu[18]. Po przekształceniu organizacyjnym z lutego 1942 była żołnierzem Armii Krajowej[19]. Od połowy kwietnia 1942 zamieszkiwała wraz z mężem i córką w Krakowie, gdzie od początku tego roku Arnold Andrunik prowadził punkt kontaktowy[20][21][22]. Rodzina zamieszkała przy ulicy Brzozowej 12, a w ich mieszkaniu mieścił się punkt kontaktowy siatki kurierskiej, który funkcjonował pod kryptonimem „Baszta”[5][23][24]. Od tego czasu Maria Andrunik funkcjonowała pod fałszywą tożsamością Maria Jaszczołt (jej mąż Arnold jako Tadeusz Jaszczołt)[25][26]. W krakowskim mieszkaniu m.in. przechowywała materiały konspiracyjne, prowadziła punkt rozdzielczy[27]. Arnold i Maria Andrunikowie oraz inni współpracownicy krakowskiego punktu zostali aresztowani przez gestapo nad ranem 26 czerwca 1942 w mieszkaniu przy ul. Brzozowej 12[23][28][3][29][30]. Byli osadzeni w więzieniu Montelupich[3][20]. Mimo ciężkiego śledztwa i katowania przy ulicy Pomorskiej 2 nie wydali swoich współpracowników[3][20]. W tym czasie 2,5-letnia córka Andruników w stanie chorobowym została przez Niemców umieszczona w krakowskim szpitalu przy ul. Gabriela Narutowicza, skąd trafiła pod opiekę rodziny pod Sanokiem[31][uwaga 1]. Po trzech miesiącach 29 września 1942 Maria Andrunik została skierowana do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau i osadzona w dziale dla kobiet w Brzezince, otrzymując numer obozowy 21164[20][32][14] (tego samego dnia, choć osobno, do tego obozu został wywieziony z Krakowa jej mąż)[3][29][33]. W Auschwitz działała w ruchu samopomocowym, za co była narażona na represje[5]. W obozie otrzymywała jedzenie przekazywane przez przebywającego tam już Kazimierza Andrunika, tj. przyrodniego brata jej męża[34]. Została celowo zarażona tyfusem i uratowana przez dwie lekarki i współwięźniarkę[20]. Wobec zbliżającego się frontu wschodniego 12 stycznia 1945 wraz z innymi więźniarkami została ewakuowana z Auschwitz[14]. Odbyła 8-dniową podróż do III Rzeszy w odkrytych wagonach[5]. Od 20 stycznia do 20 lutego 1945 przebywała w obozie dla kobiet w Ravensbrück (nr więźniarski 103021)[14]. Następnie przeniesiona do podobozu w Neustadt-Glewe, gdzie przebywała od 25 lutego 1945 (nr 103021) i odzyskała tam wolność u kresu wojny 2 maja 1945 po oswobodzeniu przez wojska amerykańskie[35][36][37]. 17[38] lub 27[9] maja 1945 powróciła do Zagórza (wcześniej, 8 maja powrócił w rodzinne strony jej mąż)[12][39][40].
Po wojnie nie podjęła pracy zawodowej wskutek niekorzystnych skutków zdrowotnych spowodowanych zdarzeniami wojennymi oraz pobytem w obozie[5][40]. Poświęciła się prowadzeniu domu i wychowywaniu dzieci[22]
Oprócz córki Teresy (ur. 1939) mieli jeszcze dwóch synów: Jana (ur. 1946) i Witolda (ur. 1952)[12][41]. Od 1945 Arnold i Maria Andrunikowie zamieszkiwali w Sanoku w wynajmowanym mieszkaniu przy ul. Rybackiej 3a w Sanoku[42][43][12][44]. Od Maria 11 czerwca 1947 należała do Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, a potem do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[45]. W 1974 została uznana inwalidką wojenną II grupy[5].
Zmarła 10 listopada 1988 w Sanoku[1][40]. Została pochowana w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Centralnym w Sanoku. Wraz z nią został pochowany jej mąż Arnold (1911–2000) oraz ich tragicznie zmarły syn Witold, zmarły tragicznie w wypadku motocyklowym w 1975[46].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.