Legwanowate

Legwanowate
	Iguanidae
	Oppel, 1811
	; Przedstawiciel rodziny – legwan zielony (Iguana iguana)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady
Rząd	łuskonośne
Infrarząd	Iguania
Rodzina	legwanowate
	Typ nomenklatoryczny
	Iguana Laurenti, 1768
Rodzaje
	12 rodzajów (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	12 rodzajów (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Legwanowate, legwany (Iguanidae) – rodzina jaszczurek z infrarzędu Iguania w obrębie rzędu łuskonośnych (Squamata), obejmuje ponad 40 gatunków, w tym 8 krytycznie zagrożonych wyginięciem.

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Legwany występują od południowo-zachodniej części USA po obszary centralne Ameryki Południowej, na wyspach Galapagos (Amblyrhynchus, Conolophus), Antylach (Iguana, Cyclura) i na Fidżi (Brachylophus).

Wielkość od 14 cm długości (Dipsosaurus dorsalis) do ponad 2 metrów (Iguana iguana). Ich zęby są umieszczone pleurodontycznie (co odróżnia je od agam i kameleonów) i podlegają stałej wymianie. U niektórych występuje autotomia – zdolność odrzucania ogona. Pokrój ciała u większości gatunków przypomina typowe jaszczurki z długim ogonem. Gatunki prowadzące naziemny tryb życia mają ciała brzusznie spłaszczone, a nadrzewne bocznie spłaszczone. Skóra pokryta jest nieregularnie rozmieszczonymi niewielkich rozmiarów łuskami. Występują u nich różne skórne twory jak grzebienie, fałdy, wachlarze. Samce wielu gatunków w czasie, gdy są podniecone nadymają worki podgardzielowe. Ubarwienie z reguły w różnych ochronnych odcieniach zieleni. W czasie godów samce przybierają jaskrawsze barwy. Głównie są roślinożerne, choć większość gatunków od czasu do czasu uzupełnia dietę bezkręgowcami, rzadko innymi drobnymi zwierzętami. Większość legwanów jest jajorodna, a część jajożyworodna. Jaja w pergaminowatych osłonkach składają do jam w ziemi w liczbie od 1 do 90 sztuk. Zajmują rozmaite środowiska od lasów deszczowych poprzez pustynie. Są wśród nich gatunki naziemne (Dipsosaurus, Cyclura), naskalne (Sauromalus, Ctenosaura, Conolophus), nadrzewne (Iguana, Brachylophus) i jeden gatunek (legwan morski) spędzający większość czasu w wodzie morskiej.

Tradycyjnie do rodziny Iguanidae zaliczano wiele gatunków jaszczurek z kladu Iguania, w większości zamieszkujących obszary obu Ameryk, ale także niektóre gatunki z wysp na Pacyfiku a nawet z Madagaskaru; w obrębie Iguanidae wyróżniano wówczas wiele podrodzin, m.in. Iguaninae, Corytophaninae, Crotaphytinae, Oplurinae, Phrynosomatinae, Polychrotinae i Tropidurinae. Frost i Etheridge (1989) stwierdzili jednak, iż brakuje dowodów na to, że wszystkie te podrodziny tworzą takson monofiletyczny, do którego jednocześnie nie należą agamy i kameleony; z tego powodu zaproponowali, by nazwy Iguanidae używać jedynie w odniesieniu do dawnej podrodziny Iguaninae, a pozostałe podrodziny legwanów podnieść do rangi odrębnych rodzin^[2]. Do rodziny Iguanidae należą następujące występujące współcześnie rodzaje^[3]:

Amblyrhynchus Bell, 1825 – jedynym przedstawicielem jest Amblyrhynchus cristatus Bell, 1825 – legwan morski
Brachylophus Cuvier, 1829
Cachryx Cope, 1866
Conolophus Fitzinger, 1843
Ctenosaura Wiegmann, 1828
Cyclura Harlan, 1824
Dipsosaurus Hallowell, 1854
Iguana Laurenti, 1768
Sauromalus Duméril, 1856

oraz rodzaje wymarłe^[2]:

Armandisaurus Norell & de Queiroz, 1991 – jedynym przedstawicielem był Armandisaurus explorator Norell & de Queiroz, 1991
Lapitiguana Pregill & Worthy, 2003 – jedynym przedstawicielem był Lapitiguana impensa Pregill & Worthy, 2003
Pumila Norell, 1989 – jedynym przedstawicielem był Pumilia novaceki Norell, 1989.

Późniejsze badania wykazały jednak, że dawne podrodziny Iguanidae sensu lato tworzą monofiletyczną grupę, do której nie należą agamy i kameleony^[4]. W związku z tym część naukowców powtórnie zaczęła zaliczać do rodziny Iguanidae wszystkie jej dawne podrodziny^[4]^[5]; inni jednak uznają, że podział Iguanidae sensu lato na szereg odrębnych rodzin za bardzo się upowszechnił, by od niego odchodzić i proponują, by nadal używać nazwy Iguanidae tylko w odniesieniu do rodzaju Iguana i jego najbliższych krewnych, tj. dawnej podrodziny Iguaninae (na określenie Iguanidae sensu lato autorzy ci używają nazwy Pleurodonta)^[6].

W 2023 roku w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów umieszczono 45 gatunków z tej rodziny, w tym 1 wymarły oraz 8 w kategorii CR (krytycznie zagrożone)^[7].

[1]
Iguanidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
[2]
D.R.D.R. Frost D.R.D.R., R.R. Etheridge R.R., A phylogenetic analysis and taxonomy of iguanian lizards (Reptilia: Squamata), „University of Kansas Museum of Natural History, Miscellaneous Publications”, 81, 1989, s. 1–65.
[3]
P. Uetz & J. Hallermann: Higher taxa: Iguanidae. The Reptile Database. [dostęp 2023-04-15]. (ang.).
[4]
J. RobertJ.R. Macey J. RobertJ.R. i inni, Evolutionary Shifts in Three Major Structural Features of the Mitochondrial Genome Among Iguanian Lizards, „Journal of Molecular Evolution”, 44, 1997, s. 660–674, DOI: 10.1007/PL00006190.
[5]
James A. Schulte, John Pablo Valladares, Allan Larson. Phylogenetic relationships within Iguanidae inferred using molecular and morphological data and a phylogenetic taxonomy of iguanian lizards. „Herpetologica”. 59 (3), s. 399–419, 2003. DOI: 10.1655/02-48. (ang.).
[6]
Darrel RD.R. Frost Darrel RD.R. i inni, Total evidence, sequence alignment, evolution of polychrotid lizards, and a reclassification of the Iguania (Squamata: Iguania), „American Museum Novitates”, 3343, 2001, s. 1–39, DOI: 10.1206/0003-0082(2001)343<0001:TESAEO>2.0.CO;2.
[7]
wynik wyszukiwania: Iguanidae. [w:] IUCN Red List of Threatened Species [on-line]. [dostęp 2024-01-02]. (ang.).

Hanna Dobrowolska: Gady. Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00957-8.
Włodzimierz Juszczyk: Gady i płazy. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986. ISBN 83-214-0464-2.
Family Iguanidae (sensu Frost et al.) - Iguanas. J. Craig Venter Institute. [dostęp 2010-01-10]. (ang.).
Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.

[itis-1] [1]
Iguanidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Frost&Etheridge-2] [2]
D.R.D.R. Frost D.R.D.R., R.R. Etheridge R.R., A phylogenetic analysis and taxonomy of iguanian lizards (Reptilia: Squamata), „University of Kansas Museum of Natural History, Miscellaneous Publications”, 81, 1989, s. 1–65.

[Uetz&Hallermann-3] [3]
P. Uetz & J. Hallermann: Higher taxa: Iguanidae. The Reptile Database. [dostęp 2023-04-15]. (ang.).

[Macey-4] [4]
J. RobertJ.R. Macey J. RobertJ.R. i inni, Evolutionary Shifts in Three Major Structural Features of the Mitochondrial Genome Among Iguanian Lizards, „Journal of Molecular Evolution”, 44, 1997, s. 660–674, DOI: 10.1007/PL00006190.

[5] [5]
James A. Schulte, John Pablo Valladares, Allan Larson. Phylogenetic relationships within Iguanidae inferred using molecular and morphological data and a phylogenetic taxonomy of iguanian lizards. „Herpetologica”. 59 (3), s. 399–419, 2003. DOI: 10.1655/02-48. (ang.).

[6] [6]
Darrel RD.R. Frost Darrel RD.R. i inni, Total evidence, sequence alignment, evolution of polychrotid lizards, and a reclassification of the Iguania (Squamata: Iguania), „American Museum Novitates”, 3343, 2001, s. 1–39, DOI: 10.1206/0003-0082(2001)343<0001:TESAEO>2.0.CO;2.

[7] [7]
wynik wyszukiwania: Iguanidae. [w:] IUCN Red List of Threatened Species [on-line]. [dostęp 2024-01-02]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Wikiwand in your browser!

Legwanowate

Wikiwand in your browser!

Występowanie

Charakterystyka

Systematyka

Zagrożenia

Przypisy

Bibliografia