Kangur[15] (Macropus) – rodzaj ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae).
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Kangur
Macropus |
G. Shaw, 1790[1] |
|
Kangur olbrzymi (M. giganteus) |
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty |
Królestwo
|
zwierzęta |
Typ |
strunowce |
Podtyp |
kręgowce |
Gromada |
ssaki |
Podgromada |
żyworodne |
Infragromada |
ssaki niższe |
Nadrząd |
torbacze |
Rząd |
dwuprzodozębowce |
Rodzina |
kangurowate |
Podrodzina |
kangury |
Plemię |
Macropodini |
Rodzaj |
kangur |
Typ nomenklatoryczny |
Macropus giganteus Shaw, 1790 |
Synonimy |
- Jerboa[uwaga 1] E.A.W. Zimmermann, 1777[3]
- Gigantomys Link, 1794[4]
- Kangurus É. Geoffroy Saint-Hilaire & G. Cuvier, 1795[5]
- Kanguroo Lacépède, 1799[6]
- Halmaturus[uwaga 2] Illiger, 1811[7]
- Kalmaturus[uwaga 3] P. Gervais, 1835[8]
- Zebua[uwaga 4] J.E. Gray, 1837[9]
- Halmatopus[uwaga 3] J.A. Wagner, 1841[10]
- Leptosiagon R. Owen, 1873[11]
- Pachysiagon[uwaga 5] R. Owen, 1877[12]
- Macpropus[uwaga 6] Kirkpatrick & Woods, 1964[13]
- Fissuridon Bartholomai, 1973[14]
|
|
Gatunki |
6 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście |
|
|
|
|
Zamknij
Długość ciała samic 67,1–185,7 cm, długość ogona samic 44,3-84,2 cm, długość ciała samców 94,6–230,2 cm, długość ogona samców 42,5–109 cm; masa ciała samic 17–42 kg, samców 18–90 kg[17].
Rodzaj zdefiniował w 1790 roku brytyjski zoolog i botanik George Shaw w publikacji własnego autorstwa poświęconej różnorodności przyrodniczej wraz z ilustracjami[1]. Jako gatunek typowy Shaw wyznaczył (oznaczenie monotypowe) kangura olbrzymiego (M. giganteus).
Etymologia
- Jerboa (Zebua): arab. جَرْبُوع jarbūʿ lub يَرْبُوع yarbūʿ ‘mięso z lędźwi’[19]. Gatunek typowy: Zimmermann wymienił kilka gatunków – Mus Jaculus Pallas, 1779 (= Dipus sibiricus major Kerr, 1792, Cuniculus pumilio saliens Gmelin, 1760 (= Yerbua sibirica Forster, 1778, Mus longipes Linnaeus, 1758 (nomen dubium), Yerboa Tarsier Buffonn i Yerboa gigantea Zimmermann, 1777 (Mus canguru P.L.S. Müller, 1776 (nomen dubium) – nie wskazując gatuneku typowego.
- Macropus (Macpropus): gr. μακροπους makropous, μακροποδος makropodos ‘długo-stopy’, od μακρος makros ‘długi, wielki’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’[20].
- Gigantomys: gr. γιγας gigas, γιγαντος gigantos ‘gigant, olbrzym’; μυς mus, μυός muos ‘mysz’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Macropus giganteus Shaw, 1790.
- Kangurus: zlatynizowana forma ang. kangaroo[22]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Macropus giganteus Shaw, 1790
- Kanguroo: etymologicznie słowo „kanguroo” („pl. kangur”) pochodzi od „gaNurru” – słowa w języku guugu yimithirr, które było w przeszłości używane przez aborygenów w znaczeniu large black kangaroo (duży czarny kangur). Z czasem zaczęło jednak być używane dla określenia wielu gatunków zwierząt z rodziny kangurowatych. Pierwsze użycie nazwy odnotowane 4 sierpnia 1770 jest przypisywane angielskiemu żeglarzowi i odkrywcy Jamesowi Cookowi i botanikowi Josephowi Banksowi[23]. Nazwa ta nie jest jednak używana przez lokalne plemiona Australii[24]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Kanguroo gigas Lacépède, 1799 (= Macropus giganteus Shaw, 1790).
- Halmaturus (Kalmaturus, Halmatopus): gr. ἁλμα halma, ἁλματος halmatos ‘skok, sus’, od ἁλλομαι hallomai ‘skaka’”; ουρα oura ‘ogon’[25]. Gatunek typowy: Macropus giganteus Shaw, 1790.
- Leptosiagon: gr. λεπτος leptos ‘delikatny, drobny’; σιαγων siagōn, σιαγονος siagonos ‘szczęki’[26]. Gatunek typowy: †Leptosiagon gracilis R. Owen, 1874 (= †Macropus ferragus R. Owen, 1874).
- Pachysiagon: gr. παχυς pakhus ‘wielki, gruby’; σιαγων siagōn, σιαγονος siagonos ‘szczęki’[27]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Macropus ferragus R. Owen, 1874.
- Fissuridon: łac. fissura ‘szczelina, pęknięcie’[28]; gr. οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[29]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Fissuridon pearsoni Bartholomai, 1973.
Nazwa zwyczajowa
We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej dla określenia części gatunków rodzaju Macropus używane były nazwy zwyczajowe kangur, a także suwacz, kanguro[30]. Ostatecznie w wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” rodzajowi nadano oznaczenie kangur[15].
Podział systematyczny
W tradycyjnym ujęciu do rodzaju Macropus należały taksony zgrupowane w podrodzajach Notamacropus i Osphranter[31] jednak badania genetyczne przeprowadzone w 2019 roku potwierdzają odrębność Notamacropus oraz Osphranter i podnoszą je do rangi rodzajów[32]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[33][34][16]:
Więcej informacji Grafika, Gatunek ...
Zamknij
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski.
Opisano również gatunki wymarłe:
- Macropus ferragus R. Owen, 1874[36] (Australia; plejstocen).
- Macropus mundjabus Flannery, 1980[37] (Australia; czas występowania niepewny).
- Macropus pearsoni (Bartholomai, 1973)[14] (Australia; plejstocen).
- Macropus rama Bartholomai, 1975[38] (Australia; plejstocen).
Nazwa odrzucona do celów nomenklatorycznych decyzją ICZN[2].
Nowa nazwa dla Kangurus É. Geoffroy Saint-Hilaire & G. Cuvier, 1795 i Kanguroo Lacépède, 1799.
Niepoprawna późniejsza pisownia Halmaturus Illiger, 1811.
Niepoprawna późniejsza pisownia Jerboa E.A.W. Zimmermann, 1777.
Nie Pachysiagon R. Owen, 1874.
Niepoprawna późniejsza pisownia Macropus Shaw, 1790.
DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
B.G. de Lacépède: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. Paris: Chez Plassan, Imprimeur-Librairie, 1799, s. 6. (fr.).
P. Gervais. Didelphes ou marsupiaux. „Dictionnaire Pittoresque d’Histoire Naturelle et des Phénomènes de la Nature”. 2, s. 533, 1835. (fr.).
Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 16, 17. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Subgenus Macropus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-27].
Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, Tom 2. Warszawa: Nakładem Autora; Skład Główny w Warszawie w księgarni E. Wendego i S-ki, 1894. Brak numerów stron w książce
D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Macropus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-27].
M. Celik, M. Cascini, D. Haouchar, Ch. Van Der Burg, W. Dodt, A.R. Evans, P. Prentis, M. Bunce, C. Fruciano & M.J. Phillips. A molecular and morphometric assessment of the systematics of the Macropus complex clarifies the tempo and mode of kangaroo evolution. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 186 (3), s. 793–812, 2019. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlz005. (ang.).
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-31]. (ang.).
Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 67. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
T.F. Flannery. Macropus mundjabus, a new kangaroo (Marsupialia: Macropodidae) of uncertain age from Victoria, Australia. „Australian Mammalogy”. 31 (1), s. 36, 1980. DOI: 10.1071/AM80004. (ang.).
Identyfikatory zewnętrzne: