![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/West_papuan_family_map.svg/langpl-640px-West_papuan_family_map.svg.png&w=640&q=50)
Języki zachodniopapuaskie
grupa języków papuaskich / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Języki zachodniopapuaskie?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Języki zachodniopapuaskie – grupa ok. 25 języków papuaskich używanych w Indonezji, przede wszystkim w prowincjach Papua Zachodnia (na półwyspie Ptasia Głowa) i Moluki Północne (zwłaszcza na wyspie Halmahera)[1]. Ich status lingwistyczny nie został w pełni rozstrzygnięty: stanowią albo rodzinę językową (grupę genetyczną), albo zespół niespokrewnionych rodzin, poddanych wzajemnym oddziaływaniom[2].
Obszar |
wschodnia Indonezja (Moluki Północne, Papua Zachodnia) |
---|---|
Liczba mówiących |
ok. 300 tys.[1] |
Prajęzyk |
język prazachodniopapuaski |
Podział |
• języki północnohalmaherskie |
Występowanie | |
![]() Zasięg rozszerzonej rodziny języków zachodniopapuaskich (z wyłączeniem burmeso, tause i języków sentani) | |
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode. |
Według katalogu Ethnologue na rodzinę zachodniopapuaską składają się: języki północnohalmaherskie, języki zachodniej Ptasiej Głowy oraz języki yapen (z prowincji Papua)[3]. Encyklopedia Krugoswiet podaje, że łącznie tymi językami posługuje się ok. 300 tys. ludzi, a języki ternate, tobelo i tidore zalicza do grupy najbardziej znaczących języków papuaskich w Indonezji (pod względem liczby użytkowników)[1]. W regionie występuje także kilka izolatów i grup o bliżej nieokreślonej przynależności, które również omawia się pod pojęciem języków zachodniopapuaskich (w sensie arealnym)[2]. Spekulatywna propozycja z 2005 r. łączy postulowaną rodzinę zachodniopapuaską z szeregiem innych języków indonezyjskiej Papui, lokując je w ramach rozszerzonej wersji tegoż zespołu[4].
Języki północnohalmaherskie występują poza obszarem Papui Zachodniej – w północnej części Halmahery (Moluki) oraz na okolicznych wyspach: Ternate, Tidore, Makian (zachodni fragment) i Morotai[5]. Dotarły na północne Moluki najprawdopodobniej w wyniku migracji z Nowej Gwinei[6][7], przypuszczalnie jeszcze przed napływem języków austronezyjskich[7]. Używane są przez grupę ludności, która jest bardziej pokrewna sąsiednim ludom austronezyjskim aniżeli mieszkańcom Nowej Gwinei, zarówno pod względem kultury, jak i cech fizycznych[8]. Jest to jedyna rodzina językowa poza Melanezją – z wyjątkiem pewnych języków Timoru i okolic[uwaga 1] – którą podejrzewa się o pokrewieństwo z językami papuaskimi Oceanii[9].
Dawniej do rodziny zachodniopapuaskiej zaliczano także języki papuaskie Timoru oraz wysp Alor i Pantar w południowej Indonezji[10][11]. W toku późniejszych badań klasyfikację tę uznano za błędną, a języki timor-alor-pantar zaczęto włączać w ramy rodziny transnowogwinejskiej (co uchodzi za bardziej słuszne)[uwaga 1]. Stwierdzono także istnienie podobieństw słownikowych między językami zachodniopapuaskimi a andamańskimi, jednakże ich związki pozostają bliżej nierozstrzygnięte[12]. Nowsza propozycja łączy języki zachodniopapuaskie z wysuniętymi na wschód językami torricelli[13].
Języki regionu są w różnym stopniu zagrożone wymarciem. Wszystkie z nich znajdują się pod presją języka narodowego Indonezji i lokalnych języków malajskich, a czasem również innych języków austronezyjskich. Przyczynia się do tego urbanizacja wraz z postępującym wpływem systemu edukacji[14].