Jeżozwierz[12] (Hystrix) – rodzaj ssaków z rodziny jeżozwierzowatych (Hystricidae).
Szybkie fakty Domena, Królestwo ...
Jeżozwierz
Hystrix |
Linnaeus, 1758[1] |
|
Przedstawiciel rodzaju – jeżozwierz afrykański (H. cristata) |
Systematyka
|
Domena
|
eukarionty |
Królestwo
|
zwierzęta |
Typ |
strunowce |
Podtyp |
kręgowce |
Gromada |
ssaki |
Podgromada |
żyworodne |
Infragromada |
łożyskowce |
Rząd |
gryzonie |
Podrząd |
jeżozwierzowce |
Infrarząd |
jeżozwierzokształtne |
(bez rangi) |
incertae sedis |
Rodzina |
jeżozwierzowate |
Rodzaj |
jeżozwierz |
Typ nomenklatoryczny |
Hystrix cristata Linnaeus, 1758 |
Synonimy |
- Histrix[uwaga 1]: Cuvier, 1798[2]
- Acanthion F. Cuvier, 1823[3]
- Acantherium J.E. Gray, 1847[4]
- Lamprodon J.A. Wagner, 1848[5]
- Orenomys Aymard, 1855[6]
- Acanthochoerus J.E. Gray, 1866[7]
- Oedocephalus J.E. Gray, 1866[8]
- Oreomys[uwaga 2]: Trouessart, 1881[9]
- Thecurus Lyon, 1907[10]
- Miohystrix Kretzoi, 1951[11]
|
|
Gatunki |
26 gatunków (w tym 18 wymarłych) – zobacz opis w tekście |
|
|
|
|
Zamknij
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w[13][14][15]:
- Afryce (Libia, Algieria, Maroko, Mauretania, Senegal, Gambia, Gwinea Bissau, Sierra Leone, Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Mali, Burkina Faso, Ghana, Togo, Benin, Niger, Nigeria, Kamerun, Czad, Sudan, Erytrea, Dżibuti, Somalia, Etiopia, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi, Uganda, Kenia, Tanzania, Malawi, Zambia, Angola, Namibia, Botswana, Zimbabwe, Mozambik, Eswatini, Lesotho i Południowa Afryka; być może Republika Środkowoafrykańska i Egipt),
- Azji (Turcja, Izrael, Jordania, Syria, Jemen, Arabia Saudyjska, Gruzja, Armenia, Irak, Iran, Kazachstan, Turkmenistan, Afganistan, Chiny, Pakistan, Indie, Sri Lanka, Bangladesz, Mjanma, Nepal, Laos, Wietnam, Tajlandia, Malezja, Filipiny, Brunei i Indonezja; być może Kirgistan, Tadżykistan i Uzbekistan),
- Europie (Włochy).
Długość ciała (bez ogona) 450–930 mm, długość ogona 60–190 mm, długość tylnej stopy 69–114 mm, długość ucha 25–48 mm; masa ciała 3,8–27 kg[14][16].
Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w książce swojego austorstwa o tytule Systema Naturae[1]. Linneusz wymienił pięć gatunków – Hystrix macroura Linnaeus, 1758, Hystrix brachyura Linnaeus, 1758, Hystrix cristata Linnaeus, 1758, Hystrix prehensilis Linnaeus, 1758 i Hystrix dorsata Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest jeżozwierz afrykański (H. cristata).
Etymologia
- Hystrix (Histrix): gr. υστριξ ustrix ‘jeżozwierz’, być może od υς us ‘wieprz’; θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’[17].
- Acanthion: gr. ακανθιων akanthiōn ‘jeżozwierz’[18]. Gatunek typowy: Cuvier wymineił dwa gatunki – Acanthion Javanicum F. Cuvier, 1823 i Acanthion Daubentonii F. Cuvier, 1823 (= Hystrix cristata Linnaeus, 1758) – z których typem nomenklatorycznym jest Acanthion javanicum F. Cuvier, 1823.
- Acantherium: gr. ακανθα akantha ‘kolec’; θηριον thērion ‘dzike zwierzę’, od θηρ thēr, θηρος thēros ‘zwierzę’[18]. Gray podał dwa gatunki – Acanthion javanicum F. Cuvier, 1823 oraz Acanthion flemingii J.E. Gray, 1847 (nomen dubium; mieszaniec samca Hystrix javanicus i samicy Hystrix cristata, wyhodowany w Surrey Zoological Gardens[18]).
- Lamprodon: gr. λαμπρος lampros ‘błyszczący, świecący, lśniący’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Lamprodon primigenius J.A. Wagner, 1848.
- Orenomys: gr. ορος oros, ορεος oreos ‘góra’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Orenomys claveris Aymard, 1855.
- Acanthochoerus: gr. ακανθα akantha ‘kolec’; χοιρος choiros ‘świnia’[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Acanthochoerus grotei J.E. Gray, 1866 (= Hystrix brachyura Linnaeus, 1758).
- Oedocephalus: gr. οίδέω oideō ‘puchnąć, być obrzmiałym’; -κεφαλος -kephalos ‘-głowy’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Acanthion cuvieri J.E. Gray, 1847 (= Hystrix cristata Linnaeus, 1758).
- Thecurus: gr. θηκη thēkē ‘skrzynia, pudło, kapsuła’[22]; ουρα oura ‘ogon’[23][10]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Thecurus sumatrae Lyon, 1907.
- Miohystrix: przedrostek mio-, od epoki miocenu[24]; rodzaj Hystrix Linnaeus, 1758 (jeżozwierz). Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Miohystrix parvae Kretzoi, 1951.
Podział systematyczny
Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w trzech podrodzajach[25][16][13][12]:
- Thecurus Lyon, 1907
- Hystrix sumatrae (Lyon, 1907) – jeżozwierz sumatrzański
- Hystrix crassispinis (Günther, 1877) – jeżozwierz grubokolcy
- Hystrix pumila (Günther, 1879) – jeżozwierz palawański
- Acanthion F. Cuvier, 1823
- Hystrix brachyura Linnaeus, 1758 – jeżozwierz malajski
- Hystrix javanica (F. Cuvier, 1823) – jeżozwierz jawajski
- Hystrix Linnaeus, 1758
Opisano również gatunki wymarłe[26]:
- Hystrix aryanensis Şen, 2001[27] (Afganistan; miocen)
- Hystrix astasobae Bate, 1951[28] (Sudan; plejstocen)
- Hystrix brevirostra Wang Banyue & Qiu Zhanxiang, 2020[29] (Chińska Republika Ludowa; pliocen)
- Hystrix caucasica (Argyropulo, 1939)[30] (Rosja; pliocen)
- Hystrix claveris (Aymard, 1855)[6] (Francja; miocen)
- Hystrix depereti Şen, 2001[31] (Francja; pliocen)
- Hystrix gansuensis Wang Banyue & Qiu Zhanxiang, 2002[32] (Chińska Republika Ludowa; miocen)
- Hystrix kiangsenensis Wang Kungmoh, 1931[33] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen)
- Hystrix lagrelli Lönnberg, 1924[34] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen)
- Hystrix leakeyi Denys, 1987[35] (Tanzania; pliocen)
- Hystrix makapanensis Greenwood, 1958[36] (Południowa Afryka; pliocen–plejstocen)
- Hystrix parvae (Kretzoi, 1951)[11] (Węgry; miocen)
- Hystrix paukensis Nishioka, Zin Maung Maung Thein, Egi, Tsubamoto, Nishimura, Ito, Thaung Htike & Takai, 2011[37] (Mjanma; miocen–pliocen)
- Hystrix primigenia (J.A. Wagner, 1848)[38] (Grecja; miocen)
- Hystrix refossa P. Gervais, 1852[39] (Francja; plejstocen)
- Hystrix trofimovi Shevyreva, 1986[40] (Tadżykistan; pliocen)
- Hystrix velunensis Czernielewski, 2022[41] (Polska; pliocen)
- Hystrix zhengi Van Weers & Zheng Zhaoqun, 1999[42] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen)
Gatunki o nieokreślonej pozycji systematycznej (nomen dubium)[26]:
- Acanthion flemingii J.E. Gray, 1847
- Acanthochoerus bartletti J.E. Gray, 1866
Niepoprawna późniejsza pisownia Hystrix Linnaeus, 1758.
Niepoprawna późniejsza pisownia Orenomys Aymard, 1855.
W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 286. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Hystrix. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-06].
Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 349–350. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-14]. (ang.).
Ş. Şen. Rodents and insectivores from the upper Miocene of Molayan, Afghanistan. „Palaeontology”. 44 (5), s. 916, 2001. DOI: 10.1111/1475-4983.00208. (ang.).
D.M.A. Bate: The mammals from Singa and Abu Hugar. W: A.J. Arkell, D.M.A. Bate, L.H. Wells & A.D. Lacaille (redaktorzy): The Pleistocene fauna of two Blue Nile sites. London: British Museum (Natural History), 1951, s. 1–28, seria: Fossil Mammals of Africa, nr 2. (ang.).
А.И. Аргиропуло. Остатки бобра (Amblycastor caucasicus sp. n.) из плиоцена Предкавказья. „Доклады Академии наук СССР”. 25 (7), s. 638, 1939. (ros.).
K. Wang. Die Hohlenablagerungen und Fauna in der Drachen-Maul-Hohle von Kiangsen, Chekiang. „Contributions from the National Research Institute of Geology, Academia Sinica”. 1, s. 41-65, 1931. (niem.).
A.I.E. Lönnberg. On a new fossil porcupine from Honan with some remarks about the development of the Hystricidae. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 1 (3), s. 1-15, 1924. (ang.).
Ch. Denys: Fossil rodents (other than Pedetidae) from Laetoli. W: M.D. Leakey & J.M. Harris (redaktorzy): Laetoli: a Pliocene Site in northern Tanzani. London: Oxford Science Publications, 1987, s. 118–170. ISBN 0-19-854441-3. (ang.).
M. Greenwood. Fossil Hystricoidea from the Makapan Valley, Transvaal. Hystrix makapanensis nom. nov. for Hystrix major Greenwood. „The Annals and Magazine of Natural History”. Thirteenth series. 1 (5), s. 365, 1958. DOI: 10.1080/00222935808650962. (ang.).
Y. Nishioka, Zin Maung Maung Thein, N. Egi, T. Tsubamoto, T.D. Nishimura, T. Ito, Thaung Htike & M. Takai. New Hystrix (Mammalia Rodentia) from the late Miocene/early Pliocene of Myanmar. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 31 (4), s. 919, 2011. DOI: 10.1080/02724634.2011.580809. (ang.).
Н.С. Шевырева. Новый дикобраз (Rodentia, Hystricidae) из плиоцена Таджикистана. „Труды Зоологического института РАН”. 156, s. 118–133, 1986. (ros.).
Identyfikatory zewnętrzne
(
takson):