Loading AI tools
Jan Józef Kozak (ur. 22 lipca 1880 w Przemyślu, zm. 11 lutego 1941 w Krakowie) – polski chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, aresztowany przez gestapo w ramach Sonderaktion Krakau.
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Profesor nauk chemicznych | |
| Specjalność: chemia ogólna | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1906 |
| Habilitacja |
1923 |
| Profesura |
1938 |
| Wykładowca akademicki | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Jagielloński |
| Okres zatrudn. |
1922-1939 |
| kierownik Zakładu Chemii Ogólnej | |
Był synem Józefa i Joanny z Matuszewskich. W 1898 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Jaśle[1]. Podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, które ukończył w 1902 roku. Ukończył też studia z zakresu chemii na Politechnice Lwowskiej[2]. W 1903 roku rozpoczął pracę jako nauczyciel chemii w Gimnazjum św. Anny, następnie w latach 1904–1911 pracował w Szkole Realnej w Krośnie. W tym czasie kontynuował także pracę naukową i w 1906 roku doktoryzował się na UJ[3]. W latach 1911–1924 pracował w Szkole Realnej w Krakowie[4][5][6].
W 1922 roku został powołany na stanowisko zastępcy profesora chemii ogólnej UJ, a rok później został habilitowany. W 1924 roku uzyskał stanowisko profesora nadzwyczajnego chemii ogólnej Wydziału Rolniczego UJ i w latach 1925–1939 pełnił obowiązki kierownika katedry i Zakładu Chemii Ogólnej na wydziale rolniczym. W 1938 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego[5]. W 1926 roku Polska Akademia Umiejętności wydała książkę Kozaka Ćwiczenia z zakresu chemji ogólnej[7]. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Chemicznego[4].
6 listopada 1939 roku został aresztowany razem z innymi profesorami w ramach Sonderaktion Krakau[8][9]. W sali 66 im. Mikołaja Kopernika (obecnie sala 56 im. Józefa Szujskiego)[10] Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego gestapo aresztowało 142 profesorów UJ zebranych na wykład SS-Obersturmbannführera Bruno Müllera: „Stosunek Rzeszy Niemieckiej i narodowego socjalizmu do nauki i uniwersytetów”. Razem z nimi aresztowano profesorów Akademii Górniczej odbywających swoje zebranie w jednej z sąsiednich sal i przypadkowych interesantów, w sumie 183 osoby[11].
Kozaka osadzono w koszarach przy ul. Mazowieckiej w Krakowie, skąd został wywieziony do więzienia we Wrocławiu, a następnie przeniesiono go do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen[5]. 8 lutego 1940 roku został zwolniony z obozu[12]. Wrócił do Krakowa. Ze względu na uszczerbek na zdrowiu, jakiego doznał w obozie, zmarł 11 lutego 1941 roku[5][6].
W 1902 roku Jan Kozak razem z Ludwikiem Brunerem opublikowali pracę z zakresu elektrochemii roztworów niewodnych Nitrometan i chloropikryna jako rozpuszczalniki[4]. Badacze ogłosili wstępne wyniki badań nad przewodnictwem elektrycznym nitrometanu oraz trichloronitrometanu (chloropikryna)[13]. Nitrometan został wybrany, ponieważ wykazywał znaczną wartość stałej dielektrycznej (D). Według danych z omawianej pracy D dla nitrometanu wynosiła 36,4, toteż badacze ci przypuszczali, iż – zgodnie z teorią Nernsta – nitrometan powinien powodować jonizację rozpuszczanych w nim substancji. Bruner i Kozak wyznaczyli przewodnictwo właściwe obu tych związków[13].
Kozak prowadził dalsze eksperymenty nad zdolnością jonizacyjną nitrometanu wraz z Grzegorzem Mariaszem. Zbadali oni przewodnictwo elektryczne kwasu tribromooctowego, SbCl3 (chlorek antymonawy), SbBr3 (bromek antymonawy) oraz HgCl2 (chlorek rtęciowy)[13].
Jan Kozak prowadził także badania nad fotobromowaniem toluenu, na podstawie których dowiódł, że światło niebieskie zwiększa szybkość reakcji bromowania bardziej niż pozostałe rodzaje światła[14].
Jan Kozak był żonaty z Jadwigą Dąbrowską, z którą miał dwie córki: Ewę Kumorkiewiczową i Zofię Sidorowiczową oraz syna Mariana[4][5].
- Nitrometan i chloropikryna jako rozpuszczalniki (z L. Brunerem), 1902
- O najnowszych badaniach nad wpływem światła na niektóre związki organicznej, 1903
- Nach den Versuchen der HHrn. (z G. Mariaszem), 1903
- O trójfenylometylu, 1903
- Ueber einige Derivate terti&rer Ortho und Parabutyltoluole, 1906
- Historia syst. period, pierwiastków chemicznych, 1907
- Ueber die Wirkung des Kaliumhydroxyds auf das Acetyl-ps-Isatin-Dioxim, 1909
- Zur Kenntnis der Photokatalyse. I. Die Lichtreaktion in Gemischen: Uransalz Oxals8.ure (z L. Brunerem), 1911
- Fotokinetyka bromowania, cz. 2 — Przebieg reakcji bromowania dwuchlorku acetylenu pod wpł. światła oraz cz. 3 — O widmowym rozdziale prędkości bromowania toluolu, 1921
- Kwestia torfowa a poprawa współczesnej sytuacji gospodarki w Polsce, 1932
- Photokinetik der Bromsubstitutionsreaktion. Der Verlauf der Bromierung des Naphtalins unter dem Einfluss des Lichtes (z F. Pazdórem), 1934
- Der Verlauf der Bromierung von Naphtalinalkylderivaten unter dem Einfluss des Lichtes, 1934
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
