Loading AI tools
holenderski lekarz i humanista Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Herman Boerhaave (/ˈɦɛrmɑn ˈbuːrˌɦaːvə/, ur. 31 grudnia 1668 w Voorhout, zm. 23 września 1738 w Lejdzie) – holenderski lekarz i humanista o światowej sławie.
Data i miejsce urodzenia |
31 grudnia 1668 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
23 września 1738 |
Miejsce spoczynku |
kościół pw. św. Piotra (Pieterskerk), Lejda |
Zawód, zajęcie |
lekarz, chemik, botanik |
Narodowość |
holenderska |
Alma Mater |
Uniwersytet w Lejdzie |
Uczelnia |
Uniwersytet w Lejdzie |
Stanowisko |
rektor (1714-1725) |
Wyznanie |
kalwinizm |
Rodzice |
Jacobus Boerhaave |
Małżeństwo |
Maria Drolenvaux (1710) |
Dzieci |
Johanna Maria (1712-1791) |
Boerhaave przyszedł na świat jako jedyny syn, obok sześciu córek, w rodzinie kalwińskiego pastora w Voorhout. Gdy miał pięć lat umarła jego matka. Z ponownego, trzeciego już, ożenku ojca pochodziło dwóch braci i kolejne cztery siostry Boerhaave’a[1]. Od najwcześniejszej młodości ojciec uczył go łaciny i greki. W znajomości tych języków osiągnął taką biegłość, iż w wieku 11 lat potrafił z równą łatwością tłumaczyć teksty holenderskie na łacinę, jak i łacińskie na holenderski. Później Boerhaave opanował także języki angielski, arabski, hebrajski i niemiecki, co pomogło mu w dalszych studiach. Silna więź emocjonalna z ojcem sprzyjała akceptacji przez Boerhaave’a jego planów wykształcenia syna na duchownego. Już w tych wczesnych latach swego życia zdradzał Boerhaave zainteresowanie naukami przyrodniczymi przeprowadzając wraz ze swym bratem Jacobem eksperymenty chemiczne[2]. W roku 1682 z przyczyn zdrowotnych Boerhaave przeniósł się na stałe do Lejdy[3].
W wieku 16 lat rozpoczął na Uniwersytecie w Lejdzie studia matematyczne, filozoficzne i teologiczne (ukończone w listopadzie roku 1690 uzyskaniem tytułu magistra[uwaga 1]), a następnie, na Uniwersytecie w Hardewijk, medyczne (1693[uwaga 2]). W trakcie studiów w Lejdzie stał się znany dzięki prowadzeniu dysput filozoficznych. Za jedną z nich, dotyczącą rozumienia przez Cycerona epikurejskiej koncepcji najwyższego dobra, został nagrodzony przez władze uniwersytetu złotym medalem.
Punktem zwrotnym w karierze Boerhaave’a było wysunięcie wobec niego podejrzeń o obronę poglądów filozoficznych Spinozy – w protestanckiej Holandii opinia wyznawcy filozofii Spinozy równoznaczna była z uznaniem za ateistę[4]. Porzucił on plany zostania duchownym i został lekarzem. Początkowo praktykował jako lekarz ogólny, jednak szybko rozpoczął karierę akademicką. W roku 1701 został wykładowcą medycyny na Uniwersytecie w Lejdzie. Jego wykłady cieszyły się wielką popularnością ściągając studentów z całej Europy, a nawet spoza niej. Dało to asumpt Albertowi von Hallerowi do nazwania Boerhaave’a communis Europae praeceptor (pol. nauczyciel całej Europy). W latach 1709–1738 kierował trzema spośród pięciu katedr Uniwersytetu w Lejdzie: chemii, botaniki i medycyny[5]. W latach 1714–1725 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu w Lejdzie.
W roku 1728 Boerhaave został członkiem Francuskiej Akademii Nauk, a w 1730 – członkiem Royal Society.
Boerhaave’a cechowało eklektyczne podejście do nauki: łączył on na przykład starą koncepcję humoralną z nowoczesnym podejściem mechanistycznym. Jest on autorem mechanistyczno-chemicznej koncepcji funkcjonowania organizmu. Boerhaave postrzegał ludzkie ciało jako zespolone w jedną zintegrowaną i zrównoważoną całość systemy fizyczne, pomiędzy którymi następuje zrównoważony przepływ płynów i równowaga ciśnień. Rolą struktur anatomicznych miało być w pierwszym rzędzie rozprowadzanie płynów ustrojowych. Właściwe ich przepływy oznaczały zdrowie, podczas gdy niedrożność dróg przepływu (np. niedokrwienie) bądź zastój (np. przekrwienie) miały prowadzić do stanów chorobowych[6][7]. Nowatorstwo jego podejścia polegało na oparciu teorii medycznej na naukach przyrodniczych zamiast na filozofii. Stanowiące wykład jego poglądów dzieło Instututiones medicae uważane jest często za pierwszy podręcznik fizjologii[8].
Boerhaave uważany jest za pioniera szkoły klinicznej oraz za jednego z ojców szpitali klinicznych i nowoczesnego nauczania medycyny. Polegało ono między innymi na nauce studentów przy łóżku chorego, a nie jedynie na salach wykładowych – przy Uniwersytecie w Lejdzie stworzył pierwszy kliniczny oddział szpitalny[9]. Zwracał uwagę na związek między objawami, a zmianami patologicznymi z czego miała wynikać konieczność udziału studentów w sekcjach zwłok, jako najlepsza metoda obserwowania korelacji między zaobserwowanymi zmianami a objawami choroby[5]. Wprowadził też do nauki i praktyki medycyny posiedzenia kliniczno-patologiczne.
Jego uczniami byli m.in. Gerard van Swieten i Albrecht von Haller.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.