Front Pomorski

Front Pomorski – związek operacyjny Wojska Polskiego utworzony 19 października 1919 w celu odzyskania Pomorza Wschodniego.

Front Pomorski

Odznaka pamiątkowa Frontu Pomorskiego
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	19 października 1919
Rozformowanie	23 marca 1920
Dowódcy
Pierwszy	gen. por. Józef Haller
Organizacja
Dyslokacja	Skierniewice, potem Toruń (sztab)
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Podległość	Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego
Skład	11 Dywizja Piechoty 15 Dywizja Piechoty 16 Dywizja Piechoty V Brygada Jazdy IV Grupa Lotnicza grupa gen. Pruszyńskiego

Historia

W wyniku traktatu wersalskiego Polska odzyskała znaczną część ziem zabranych jej przez Prusy w I i II rozbiorze oraz uzyskała niewielką część ziem należących do Prus przed rozbiorami Polski:

• większą część Wielkopolski,
• po plebiscycie na Górnym Śląsku (1921) część górnośląskiego zagłębia przemysłowego,
• poważną część byłych Prus Królewskich (zwanych pod zaborem: Prusy Zachodnie), z niewielkim jednak dostępem do morza.

W celu wyegzekwowania tego ostatniego utworzono Front Pomorski pod dowództwem gen. por. Józefa Hallera.

7 marca 1920 został wydany rozkaz o likwidacji dowództw frontów. Józef Piłsudski nakazał, aby z dniem 1 kwietnia 1920 wszystkie dowództwa frontu zostały skasowane, a w oparciu o ich dowództwa powstały dowództwa armii. Na mocy tego rozkazu dotychczasowe dowództwo Frontu Pomorskiego zostało przekształcone w dowództwo 1 Armii^[1].

Kalendarium

• 19 października 1919 – sformowanie Frontu Pomorskiego.
• 10 stycznia 1920 – pracę rozpoczęły komisje odbiorcze w twierdzach w Toruniu, Grudziądzu, Chełmnie.
• 17 stycznia po godz. 8:00 – wojska polskie przekroczyły dotychczasową granicę niemiecką. Jako pierwsze granicę przekroczyły oddziały gen. Stanisława Pruszyńskiego, wsparte przez 5. Brygadę Jazdy i pociągi pancerne „Hallerczyk” i „Odsiecz II”. Oddziały polskie, maszerując na prawym brzegu Wisły od rejonu Nieszawy, zajęły tego dnia Golub. Z kolei Pomorska Dywizja Strzelców

płk. Stanisława Skrzyńskiego opanowała Gniewkowo, napotykając pod Wygodą i Brannem na opór niemieckiej straży granicznej. Pod Lipiem doszło do starcia zbrojnego z batalionem wojsk niemieckich, w którym poległ plut. Gerhard Pająkowski — jedyna śmiertelna ofiara operacji. Starcie było przypadkowe i wyniknęło z nieporozumienia co do godziny przejęcia terenu^[2].

• 18-19 stycznia – przejęto Toruń.
• 20 stycznia - przejęto Bydgoszcz.
• 23 stycznia – przejęto Grudziądz.
• 10 lutego – zaślubiny Polski z morzem, z udziałem szwadronu 1 Pułku Ułanów Krechowieckich.
• 23 marca 1920 – rozwiązano wszystkie fronty.

Obsada personalna dowództwa frontu

• dowódca armii - gen. por. Józef Haller
• szef sztabu - ppłk Adam Nieniewski
• szef Wydziału Kulturalno-Oświatowego - mjr Marian Dienstl-Dąbrowa

Ordre de Bataille

• Dowództwo Frontu Pomorskiego
• 11 Dywizja Piechoty (2 Dywizja Strzelców Polskich)
• 15 Dywizja Piechoty (2 Dywizja Strzelców Wielkopolskich)
• 16 Dywizja Piechoty (Dywizja Strzelców Pomorskich)
• V Brygada Jazdy
• IV Grupa Lotnicza
• Grupa gen. Stanisława Pruszyńskiego

Odznaka pamiątkowa

Jednoczęściowa odznaka wykonana w tombaku z kontrą o wymiarach 50x31 mm zatwierdzona została w Dzienniku Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 49 pod 39, poz. 382 z 10 grudnia 1928 roku. Stanowi ją orzeł trzymający na tarczy Gryfa Pomorskiego, na tle morza z płynącym żaglowcem. Nad orłem rok 1920, na tarczy 19. I. 10. II. Wykonanie: Adam Nagalski – Warszawa^[3].

Wykonawcą odznak był również zakład Jana Knedlera oraz Zjednoczeni Grawerzy z siedzibą w Warszawie.

Do odznaki nadawany były dwustronne legitymacje z wizerunkiem odznaki pamiątkowej oraz kolejnym numerem nadania.

Przypisy

1. Tym 2014 ↓, s. 38.
2. Girlandy i tylko jedna śmierć. Bydgoszcz, Toruń wracają do Niepodległej
3. Zdzisław Sawicki: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. s. 633.

Bibliografia

• Norman Davies: White Eagle, Red Star: The Polish-Soviet War, 1919-20. London: Pimlico, 2003. ISBN 83-03-01373-4. Brak numerów stron w książce
• Juliusz S. Tym: Naczelny wódz w kampaniach wojennych 1919–1920 oraz 1939–1945. W: Tomasz Kośmider (red.): Naczelny dowódca sił zbrojnych w systemie obronnym państwa polskiego. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 2014. ISBN 978-83-7523-329-2.
• Tadeusz Wawrzyński. Dowództwa frontów 1919-1920. „Biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego 20/1997”.brak numeru strony
• Mieczysław Wrzosek: Wojny o granice Polski Odrodzonej. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1992. ISBN 83-214-0752-8. Brak numerów stron w książce
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5. Brak numerów stron w książce