Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Francuskie powstanie narodowowyzwoleńcze (zwane także II bitwą o Francję, II kampanią francuską, francuskim powstaniem narodowym, francuskim powstaniem powszechnym i Wyzwoleniem Francji) – okres intensywnych walk pomiędzy francuskim ruchem oporu wspieranym przez wojska koalicji antyhitlerowskiej, a siłami Osi po rozpoczęciu operacji Overlord na terenie Francji.
Po upadku III Republiki i podziale kraju na terenie całej Francji z inicjatyw różnych środowisk zaczął powstawać Ruch Oporu. W Wielkiej Brytanii generał de Gaulle utworzył Komitet Wolnej Francji razem z jednostkami wojskowymi kontynuującymi walkę poza Europą. Wraz z zaostrzeniem się terroru okupacyjnego szeregi sympatyków i bojowników zaczęły wzrastać, m.in. ze względu na wywózki młodych ludzi na roboty przymusowe do Rzeszy w 1942 zaczął się tworzyć ruch partyzancki (maquis)[2]. W tym samym roku, dzięki działaniom delegata Wolnej Francji Jeana Moulin’a, rozpoczął się trwający do 1944 proces zjednoczenia Ruch Oporu[3].
Siły Wolnych Francuzów już we wrześniu 1940 przejęły kontrolę nad Francuską Afryką Równikową i koloniami nad Oceanem Spokojnym (oprócz Indochin Francuskich), zaś w roku 1942 wyzwolono Madagaskar, Syrię i Liban, Francuską Afrykę Zachodnią i Algierię Francuską[4].
Między wrześniem a październikiem 1943 Francuska Armia Wyzwolenia (następczyni FFL), lokalny Ruch Oporu oraz włoskie jednostki alianckie wyzwoliły Korsykę.
1 lutego 1944 powstały Francuskie Siły Wewnętrzne – organizacja łącząca wszystkie stronnictwa ruchu oporu[3]. Powstanie jednolitej organizacji, zwiększenie dostaw uzbrojenia[5], terror okupantów i kolaborantów[6] oraz wizja zbliżającego się wyzwolenia umocniły Ruch Oporu. W regionach „A”, „C”, „B” i „P” (oprócz podregionu „P1”) rozwinięto działania sabotażowe, zaś w regionach „D”, „R1”, „R2”, „R3”, „R4”, „R5”, „R6” i podregionie „P1” postawiono na działalność maquis. Powstały partyzanckie reduty Masywu Centralnego, Reduta Alpejska, Reduta Pirenejska, Reduta Środkowo-Wschodnia (Jura-Wogezy-Morvan) oraz większe strefy maquis w Bretanii, Wandei, Charente, Normandii i Ardenach[7]. Jeszcze przed wybuchem powstania FFI zdążyły stoczyć kilka bitew partyzanckich, z których największa miała miejsce na płaskowyżu Glières (z 465 partyzantów 155 zginęło, 50 zostało rannych a 160 dostało się do niewoli)[8]. W pierwszym półroczu 1944 RAF i USAF przerzuciły do okupowanej Francji 3627 ton zaopatrzenia wojskowego (łącznie SOE przekazało Ruchowi Oporu w czasie wojny ok. 10 tys. ton zaopatrzenia, Jugosławii 76 tys. a Polsce 596 ton)[9].
Nocą z 5 na 6 czerwca 1944 Radio BBC nadało komunikat „Alpejska kozica skacze”. Był to sygnał dla FFI do rozpoczęcia mobilizacji i przygotowań do powstania, które rozpoczęło się wraz z początkiem alianckiej inwazji na Europę[10]. W tym czasie w opanowaniu plaż Normandii brały udział francuska flota, lotnictwo i 1 Batalion Komandosów Piechoty Morskiej, a do Bretanii przerzucono francuskich komandosów z SAS[11]. Po wybuchu powstania siły FFI nasiliły działalność partyzancką i sabotażową wykonując w samym czerwcu 2731 akcji kolejowych – zgodnie z ustaleniami działania te były w strefie północnej skoordynowane z lotnictwem alianckim, a w strefie południowej prowadzone samodzielnie[12]. Głównym zadaniem FFI było sparaliżowanie działań wojsk niemieckich oraz uniemożliwienie ich koncentracji i przerzutu do Normandii.
Mimo zabiegów gen. Marie-Pierre Kœnig'a mających na celu ograniczyć mobilizację ze względu na powolne przesuwanie się frontu normandzkiego Francuskie Siły Wewnętrzne podjęły już w czerwcu akcje samodzielnego wyzwolenia kraju. Opanowywanie miast i miasteczek z powodu nieskoordynowania działań na szerszą skalę było nietrwałe, najczęściej kończyło się wycofaniem się maquis ponownie w góry oraz represjami wobec ludności cywilnej jak miało to miejsce w Tulle. Najbardziej znane zbrodnie w pierwszym miesiącu powstania popełniła 2 Dywizja Pancerna SS „Das Reich”, m.in. masakrę w Oradour-sur-Glane (akcja pacyfikacyjna popełniona w ramach represji za domniemaną śmierć porwanego przez partyzantów SS-Stubaf Helmuta Kämpfe, w rzeczywistości rozstrzelanego w zemście przez maquis po masakrze w Oradour-sur-Glane i Combeauvert)[13][14].
Największa bitwa partyzancka w okupowanej Francji miała miejsce na Vercors, gdzie maquis stworzyli wolną od okupacji republikę. Kraj partyzancki został brutalnie spacyfikowany przez siły niemieckie (m.in. spadochroniarzy) i Vichy, którzy dokonali brutalnej pacyfikacji mordując jeńców i ludność cywilną oraz paląc wioski. Z 4000-5000 maquis zginęło lub zostało zamordowanych 750[15]. Jednym z celów FFI było wyzwolenie przede wszystkim większych miast celem uchronienia ludności przed terrorem oraz alianckimi bombardowaniami[16].
15 sierpnia 1944 w Prowansji wylądował aliancki desant mający na celu odciążenie wojsk walczących na północy. W jego skład wchodziła m.in. Armia B regularnej Francuskiej Armii Wyzwolenia. Druga w tym roku operacja desantowa przyczyniła się do jeszcze większego napływu ochotników do FFI liczących w tym czasie 400-500 tys. ludzi oraz złamania morale Wehrmachtu, który rozpoczął proces wycofywania swoich wojsk z Francji. Umożliwiło to Ruchowi Oporu całkowite wyzwolenie danych obszarów, które nie udało się w czerwcu, po wybuchu powstania. Najbardziej priorytetowo traktowano stolicę kraju – Paryż. Już w pierwszej połowie sierpnia wybuchła tam fala strajków zakończona strajkiem generalnym wszystkich zawodów (w tym Policji Narodowej i Żandarmerii Narodowej). 19 sierpnia 1944 komendant podregionu ppłk Henriego Tanguya ps. „Rol” ogłosił insurekcję, a bojownicy FFI zaatakowali główne punkty niemieckiego oporu i rozpoczęli budowę barykad na ulicach miasta. Przewodniczący Rządu Tymczasowego, konserwatysta Charles de Gaulle, odniósł się krytycznie do insurekcji, gdyż większość FFI stanowiły organizacje lewicowe, w tym FTP związani z ruchem komunistycznym (sam „Rol” był działaczem PCF i wywodził się z FTP). Ostatecznie de Gaulle wymusił na Amerykanach pomoc dla walczącej stolicy[17]. 24 sierpnia do miasta weszła francuska 2 Dywizja Pancerna, która wylądowała w Normandii 1 sierpnia 1944. Następnego dnia z dodatkowym wsparciem przybyła amerykańska 4 Dywizja Piechoty. Komendant Twierdzy Paryż gen. Dietrich von Choltitz nie chcąc wykonywać rozkazu Hitlera o całkowitym zniszczeniu miasta poddał je Francuzom i Amerykanom (siły policji i bezpieczeństwa opuściły miasto 18 sierpnia)[18]. Jest to najbardziej znany epizod powstania narodowowyzwoleńczego.
Podobnie jak Paryż wiele innych miast, takich jak Marsylia, Dijon czy Caen, zostało wyzwolonych przy współpracy FFI z wojskami alianckimi. Spory obszar kraju został jednak wyzwolony przez FFI samodzielnie, m.in. miasta takie jak Annecy, Morlaix i Bourges. Na wszystkich terenach wyzwolonych wprowadzano władzę Rządu Tymczasowego[19].
We wrześniu 1944 wyzwolony został praktycznie cały obszar Francji kontynentalnej w związku z czym rozwiązano Francuskie Siły Wewnętrzne (ok. 114-137 tys. byłych bojowników wstąpiło do wojsk regularnych)[20][21][22]. Działania FFI, które straciły 14-20 tys. (z czego ok. 3000 zamordowanych przez okupanta w egzekucjach)[23] w wyzwoleniu Francji gen. Dwight Eisenhower ocenił jako równoznaczne ze wsparciem piętnastu dywizji wojsk regularnych[24].
Pod władzą Rzeszy pozostały w dalszym ciągu anektowane Alzacja i Lotaryngia wyzwalane stopniowo do lutego 1945 (Strasbourg wyzwolono 23 listopada 1944 a Metz 13 grudnia 1944). W rejonie Wogezów funkcjonowało (rozwiązane w końcu listopada 1944) szefostwo sił bezpieczeństwa i policji na okupowaną Francję, m.in. Wyższy Dowódca SS i Policji SS-Ogruf Carl Oberg i dowódca Sipo-SD SS-Staf dr Helmut Knochen (po jego zdegradowaniu do SS-Schütze i skierowaniu do Waffen-SS stanowisko to objął SS-Ostubaf Friedrich Suhr). Najdłużej broniły się zorganizowane przez hitlerowców twierdze w portach Saint-Nazaire, La Rochelle, Lorient, Rochefort i Royan nad Atlantykiem oraz Dunkierka nad La Manche. Skapitulowały one dopiero wiosną 1945, niektóre jak Saint-Nazaire dopiero po kapitulacji III Rzeszy[1].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
