1 Armia Francuska „Ren i Dunaj”

1 Armia Francuska „Ren i Dunaj” (fr. 1re Armée Française „Rhin et Danube”) – związek operacyjny Francuskiej Armii Wyzwolenia w czasie II wojny światowej, w którego składzie znajdowały się 19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej.

1 Armia Francuska „Ren i Dunaj”

1re armée française „Rhin et Danube”

Historia
Państwo	Francja
Sformowanie	26 grudnia 1943
Rozformowanie	1 sierpnia 1945[1]
Nazwa wyróżniająca	Ren i Dunaj
Dowódcy
Pierwszy	Jean de Lattre de Tassigny
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	Armia Lądowa
Podległość	Francuska Armia Wyzwolenia
Skład	patrz tekst

Kamień pamiątkowy w Reims poświęcony 1 Armii Francuskiej „Ren i Dunaj” (2018)

Tablica pamiątkowa w Colombes poświęcona 1 Armii Francuskiej „Ren i Dunaj” (2022)

Nazwy jednostki

• 2 Armia (2e Armée): 26 grudnia 1943 – 23 stycznia 1944
• Armia B (Armée B): 23 stycznia 1944 – 23 września 1944
• 1 Armia Francuska (1re Armée Française): 23 września 1944 – maj 1945
• 1 Armia Francuska „Ren i Dunaj” (1re Armée Française „Rhin et Danube”): maj – 1 sierpnia 1945

Sformowanie

31 lipca 1943 roku doszło do zjednoczenia Sił Wolnych Francuzów (FFL) podległych rozkazom Komitetowi Wolnej Francji generała Charles’a de Gaulle’a i Armii Afryki, która po rozwiązaniu Armii Rozejmowej opowiedziała się za antypetainowskim generałem Henrim Giraudem. Utworzona została Francuska Armia Wyzwolenia – siły zbrojne Francuskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, a następnie Rządu Tymczasowego^[2].

W grudniu 1943 roku w składzie Francuskiej Armii Wyzwolenia sformowana została 2 Armia, którą od stycznia 1944 roku zaczęto nazywać Armią B. Jej dowódcą został generał armii Jean de Lattre de Tassigny – były oficer Armii Rozejmowej, który ze względu na wydanie podkomendnym rozkazu walki z hitlerowcami w listopadzie 1942 został wtrącony do więzienia przez reżim Vichy^[3].

Struktura organizacyjna

Dowódca:

• generał Jean de Lattre de Tassigny

1 Korpus Armijny (dowódca: generał Henry Martin, następnie generał Antoine Béthouart^[4]):

• 2 Marokańska Dywizja Piechoty
• 4 Marokańska Dywizja Górska
• 9 Kolonialna Dywizja Piechoty
• 14 Dywizja Piechoty
• 1 Dywizja Pancerna

2 Korpus Armijny (dowódca: generał Henry Martin, następnie generał Joseph de Goislard de Monsabert)^[5]:

• 1 Marszowa Dywizja Piechoty (w marcu 1945 roku wyłączona ze składu armii i podporządkowana Armii Alpejskiej^[6])
• 1 Dywizja Piechoty^[7]
• 3 Algierska Dywizja Piechoty
• 2 Dywizja Pancerna^[a] (w składzie armii między 5 grudnia 1944 a 10 lutego 1945 roku)
• 5 Dywizja Pancerna

Pozostałe jednostki 1 Armii Francuskiej:

• 10 Dywizja Piechoty
• 27 Dywizja Piechoty Górskiej (w marcu 1945 roku wyłączona ze składu armii i podporządkowana Armii Alpejskiej)
• Batalion de Choc
• Zgrupowanie Komandosów Afryka
• Zgrupowanie Komandosów Francja
• cztery Zgrupowania Taborów Marokańskich
• szesnaście zgrupowań artylerii
• sześć pułków niszczycieli czołgów
• dwa rozpoznawcze pułki pancerne
• cztery pułki inżynieryjnie
• trzy pułki pionierów^[b]
• dwanaście zgrupowań artylerii przeciwlotniczej
• jednostki transportowe, medyczne, kwatermistrzowskie

Szlak bojowy

Swój szlak bojowy Armia B rozpoczęła 15 sierpnia 1944 roku od lądowania w Prowansji. Uprzednio, w lipcu, został do niej włączony wycofany z Włoch Francuski Korpus Ekspedycyjny. Późnym latem wyzwolone zostały między innymi Marsylia, Tulon i Lyon. 12 września 1944 roku doszło do spotkania z 2 Dywizją Pancerną^[8][9]. W tym samym czasie związek taktyczny otrzymał nową nazwę – 1 Armia Francuska. Doszło także do włączenia w jej skład części bojowników walczących dotąd we Francuskich Siłach Wewnętrznych (FFI) – zjednoczonego Ruchu Oporu.

W październiku armia wzięła udział w bitwie o Wogezy, natomiast zimą z 1944 na 1945 rok w wyzwoleniu Alzacji, między innymi w ciężkich walkach pod Colmarem. W marcu 1 Armia Francuska przekroczyła Ren wkraczając w granicę Niemiec i tocząc boje na Linii Zygfryda. W kwietniu i maju armia wzięła udział w walkach w Badenii i Wirtembergii, w Schwarzwaldzie oraz w Vorarlbergu. Swój szlak bojowy zakończyła w południowo-zachodnich Niemczech oraz w zachodniej Austrii^[10].

Po wojnie żołnierze 1 Armii Francuskiej „Ren i Dunaj” pełnili służbę okupacyjną w Niemczech i w Austrii^[11].

• 
  Wyzwolenie Francji południowo-wschodniej późnym latem 1944
• 
  Walki w Alzacji w listopadzie i grudniu 1944
• 
  Walki nad Renem w styczniu i lutym 1945
• 
  Walki w Niemczech między 31 marca a 19 kwietnia 1945
• 
  Walki w Niemczech i w Austrii między 20 kwietnia a 8 maja 1945

Stan liczebny

Stany liczebne armii^[12]

Data	liczba ludzi
sierpień 1944	50 tys.
wrzesień 1944	77 tys.
listopad 1944	237 tys.
listopad 1944 – styczeń 1945	248 tys.
styczeń – luty 1945	265 tys.
luty – marzec 1945	262 tys.
marzec 1945	250 tys.[c]
kwiecień – maj 1945	252 tys.

Po wyzwoleniu Francji około 114 tysięcy byłych bojowników Ruchu Oporu (ponad 30% stanu FFI) dołączyło do Francuskiej Armii Wyzwolenia. Część z nich trafiła do już istniejących jednostek 1 Armii Francuskiej, z reszty sformowano 1 Dywizję Piechoty, 10 Dywizję Piechoty, 14 Dywizję Piechoty i 27 Dywizję Piechoty Górskiej^[13].

Straty armii między sierpniem 1944 a majem 1945 roku wyniosły 13 874 zabitych i 42 256 rannych^[14].

Znak wyróżniający, sprzęt i mundury

Znak wyróżniający 1 Armii Francuskiej „Ren i Dunaj” był wzorowany na herbie Colmar – francuskiego miasta w departamencie Górny Ren, o który armia toczyła ciężkie boje zimą z 1944 na 1945. Wprowadzono go w czerwcu 1945 roku.

1 Armia Francuska używała sprzętu amerykańskiego i brytyjskiego, a niekiedy także przedwojennego francuskiego (między innymi karabinów MAS 36 i pistoletów maszynowych MAS 38). W przypadku mundurów stosowano zarówno umundurowanie francuskie wz. 35 i wz. 41^[15], jak i amerykańskie oraz brytyjskie^[16].

Uwagi

1. Czadyjski Pułk Marszowy złożony był praktycznie wyłącznie z Hiszpanów – emigrantów z faszystowskiego państwa generała Francisco Franco, w tym weteranów Ludowej Armii Republiki.
2. W składzie 201 Pułku Pionierów Północnoafrykańskich służyły dwa bataliony złożone wyłącznie z Polaków: 19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej. Po zakończeniu krótko pełniły służę we francuskiej strefie okupacyjnej po czym wróciły do kraju z pełnym wyposażeniem.
3. Ze składu armii wyłączono 1 Marszową Dywizję Piechoty (dawna 1 Dywizja Wolnych Francuzów) oraz 27 Dywizję Piechoty Górskiej podporządkowane Oddziałom Armii Alpejskiej.