Dubeninki (gmina)

Dubeninki – gmina wiejska w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie suwalskim a w latach 1999–2001 w powiecie olecko-gołdapskim.

Dubeninki

gmina wiejska
Budynek urzędu gminy w Dubeninkach
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	gołdapski
TERC	2818022
Wójt	Łukasz Balczun
Powierzchnia	205,30 km²
Populacja • liczba ludności	2643[1]
• gęstość	13 os./km²
Nr kierunkowy	87
Tablice rejestracyjne	NGO
Adres urzędu: ul. Dębowa 27 19-504 Dubeninki
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 21 Liczba miejscowości 41
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Dubeninki
Położenie na mapie Polski Dubeninki
54°17′N 22°33′E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Na terenie gminy znajdują się zabytkowe Wiadukty w Stańczykach.

Środowisko geograficzne

Położenie

Gmina Dubeninki jest najbardziej wysuniętą gminą na północny wschód w województwie. W jej północno-wschodniej części znajduje się punkt będący stykiem trzech państw: Polski, Litwy i Rosji. Siedziba gminy mieści się w Dubeninkach. W znacznej części gminę porasta Puszcza Romincka podlegająca Nadleśnictwu Gołdap, a lasy w południowej części Nadleśnictwu Olecko^[2].

Pod względem fizycznogeograficznym gmina jest położona w trzech mezoregionach^[2]:

• północny zachód Puszcza Romincka
• wschód Pojezierze Wschodniosuwalskie
• południe Pojezierze Zachodniosuwalskie.

Rzeźba terenu

Teren gminy stanowi obszar młodoglacjalny z materiałem czwartorzędowym na powierzchni. Utwory te zostały naniesione przez kolejne zlodowacenia i uległy procesom akumulacji, erozji i wietrzenia. W wyniku dużej roli rzeźbotwórczej lądolodu na terenie gminy występują liczne formy polodowcowe takie jak: moreny spiętrzone, rynny polodowcowe, sandry, kemy, ozy. Na terenie Puszczy Rominckiej występują ciągi morenowe i leżące między nimi obniżenia. Doliny rzeczne są głęboko wcięte w podłoże i posiadają strome zbocza o znacznej wysokości względnej. Najbardziej urozmaiconą dolinę rzeczną posiada Błędzianka, która pod Stańczykami jest 65 metrów niżej niż otaczające tereny. Na zboczach głębokich dolin rzecznych występują liczne procesy stokowe w postaci osuwisk, obrywów ziemnych czy spełzywania. W wyniku intensywnej i długotrwałej erozji wąwozowej na ich zboczach powstały parowy, wąwozy, wądoły o głębokości do 40 metrów. Największe nasilenie tych form spotykamy w dolinie Błędzianki w pobliżu miejscowości: Wysoki Garb, Maciejowięta, Stańczyki i Błąkały^[2].

Najwyższymi kulminacjami w gminie są wzgórza morenowe i kemowe w jej południowo-wschodniej części, pobliżu dawnej wsi Golubie i osiągają wysokość 295,4 oraz 292,1 m n.p.m. Znaczne deniwelacje terenu występują w okolicach wsi Maciejowięta i wynoszą od 40 do 70 m. Najmniej wyniesione tereny leżą przy granicy państwowej, a najniższym punktem w gminie jest punkt opuszczenia kraju przez rzekę Błędziankę^[2].

Hydrologia

Przez gminę Dubeninki przebiega wododział pierwszego rzędu między dorzeczem Wisły a Pregoły, czego konsekwencją jest źródłowy charakter cieków. 97,2% powierzchni gminy jest odwadnianych przez Pregołę, a 2,2% przez Wisłę. Teren należący do dorzecza Wisły znajduje się w południowo-zachodniej części gminy i obejmuje jeziora Niskie i Wysokie wraz z odpływami. Najważniejszymi rzekami gminy są: Błędzianka, Żytkiejmska Struga, Bludzia, Czerwona Struga, Duży Budier i Pstrążnia^[3].

Jeziora stanowią 2,6% powierzchni gminy i występują głównie w południowej i wschodniej części. Ważniejsze jeziora to: Czarne, Przerośl, Niskie, Wysokie, Linowo, Malinowo, Dobellus Duży, Pobłędzie i Pobłędzie Małe. Dwa największe (Czarne 162,5 ha, Przerośl 65 ha) i zarazem najgłębsze (Czarne 27,5 m, Przerośl 28,2 m) wypełniają fragmenty rynien polodowcowych. Przebieg osi obu jezior nawiązuje do kierunku odpływu wód polodowcowych, czyli z północnego zachodu na południowy zachód. Do jezior wytopiskowych należą jeziora: Niskie, Wysokie, Dobellus Duży, Dobellus Mały, Pobłędzie^[4].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[5] gmina Dubeninki ma obszar 205,18 km², w tym:

• użytki rolne: 49%
• użytki leśne: 38%

Gmina stanowi 26,58% powierzchni powiatu.

Demografia

Według danych z 30 czerwca 2008^[6] gminę zamieszkiwało 3098 osób.

Dane z 30 czerwca 2008^[6]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	3098	100	1553	50,13	1545	49,87
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	15,10		7,57		7,53

• Piramida wieku mieszkańców gminy Dubeninki w 2014 roku^[7].

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[8] gminę zamieszkiwało 2886 osób.

Ochrona przyrody

Parki krajobrazowe

Na terenie gminy na powierzchni 10 964 ha, zlokalizowana jest część Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej^[9]

Rezerwaty przyrody

Na obszarze gminy znajdują się następujące rezerwaty przyrody^[10]:

• Rezerwat przyrody Czarcia Kępa
• Rezerwat przyrody Czerwona Struga
• Rezerwat przyrody Dziki Kąt
• Rezerwat przyrody Boczki
• Rezerwat przyrody Struga Żytkiejmska
• Rezerwat przyrody Uroczysko Kramnik.

Pomniki przyrody

W gminie zlokalizowanych jest 9 pomników przyrody ożywionej oraz 4 nieożywionej.

Osobny artykuł: Pomniki przyrody w gminie Dubeninki.

Obszary Natura 2000

W gminie zlokalizowany jest obszar Natura 2000 Puszcza Romincka (PLH280005) SOO^[11].

Obszary chronionego krajobrazu

Na terenie gminy znajdują się^[10]:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Błędzianki
• Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Rominckiej.

Sołectwa

Będziszewo, Białe Jeziorki, Błąkały, Błędziszki, Budwiecie, Cisówek, Czarne, Degucie, Dubeninki, Kiekskiejmy, Kiepojcie, Lenkupie, Linowo, Maciejowięta, Pluszkiejmy, Przerośl Gołdapska, Rogajny, Skajzgiry, Stańczyki, Żabojady, Żytkiejmy.

Pozostałe miejscowości

Barcie, Bludzie Małe, Bludzie Wielkie, Bludzie Wielkie (leśniczówka), Boczki, Golubie Małe, Kociołki, Kramnik, Łoje, Łoje (osada), Łysogóra, Markowo, Marlinowo, Meszno, Orliniec, Ostrowo, Pobłędzie, Przesławki, Rakówek, Redyki, Sumowo, Tuniszki, Wobały, Wysoki Garb, Zawiszyn, Żerdziny, Żytkiejmy (osada).

Zobacz też: Golubie (powiat gołdapski).

Sąsiednie gminy

Gołdap, Filipów, Przerośl, Wiżajny. Gmina sąsiaduje z Rosją, oraz w jednym punkcie graniczny z Litwą (zjawisko Czwórstyku).

Przypisy

1. Gmina Dubeninki (warmińsko-mazurskie) » mapy, nieruchomości, GUS, szkoły, regon, kody pocztowe, zarobki, wynagrodzenie, bezrobocie, wypadki drogowe, edukacja, tabele, demografia, statystyki, urzędy [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-07-27] (pol.).
2. Program Ochrony Środowiska Gminy Dubeninki, stan na 2004, s. 3. [dostęp 2012-07-17].
3. Program Ochrony Środowiska Gminy Dubeninki, stan na 2004, s. 6. [dostęp 2012-07-17].
4. Program Ochrony Środowiska Gminy Dubeninki, stan na 2004, s. 7. [dostęp 2012-07-17].
5. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
6. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
7. Gmina Dubeninki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-17], liczba ludności na podstawie danych GUS.
8. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019. Brak numerów stron w książce
9. Program Ochrony Środowiska Gminy Dubeninki, stan na 2004, s. 5. [dostęp 2012-07-17].
10. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przstrzennego gminy Dubeninki, s. 90. [dostęp 2012-07-17].
11. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Dubeninki, s. 92. [dostęp 2012-07-17].