Departament Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych

Departament Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych – organ pracy I wiceministra spraw wojskowych (do 31 lipca 1931 roku – II wiceministra) właściwy w sprawach kawalerii II Rzeczypospolitej.

Departament Kawalerii

Historia
Państwo	Polska
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Warszawa
Podległość	MSWojsk.

Formowanie i zmiany organizacyjne

10 sierpnia 1921 roku minister spraw wojskowych generał porucznik Kazimierz Sosnkowski rozkazem L. 4900/Org. ustalił organizację Ministerstwa Spraw Wojskowych na czas pokoju. Organizacja została przeprowadzona w dniach 22–25 sierpnia 1921 roku drogą reorganizacji i połączenia dotychczasowego MSWojsk. z oddziałami byłego Naczelnego Dowództwo Wojska Polskiego. W ramach wspomnianej reorganizacji został utworzony Departament II Jazdy. Departament powstał z połączenia Sekcji II Jazdy i Sekcji IV Wojsk Taborowych dotychczasowego Departamentu I Broni Głównych i Wojsk Taborowych MSWojsk. z Sekcją II Weterynaryjną dotychczasowego Departamentu IV Koni MSWojsk.^[1] [2].

W sierpniu 1923 roku w skład departamentu został włączony Wydział Remontu Departamentu X Spraw Poborowych MSWojsk^[2].

29 kwietnia 1924 roku minister spraw wojskowych generał dywizji Władysław Sikorski, w związku z wprowadzeniem nowej organizacji kawalerii na stopie pokojowej, przemianował Departament II Jazdy na Departament II Kawalerii^[3].

W sierpniu 1925 roku dokonano zmian w składzie osobowym departamentu. Ustanowiono stanowisko zastępcy szefa departamentu, zlikwidowano wydział kawalerii, a w jego miejsce utworzono wydział ogólny. Ponadto powołano samodzielny referat rachunkowo-budżetowy^[4].

28 czerwca 1926 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski podporządkował Departament II Kawalerii II wiceministrowi spraw wojskowych^[5].

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł numerację departamentów, a dla dotychczasowego Departamentu II ustalił nazwę „Departament Kawalerii”^[6].

31 lipca 1931 roku Minister Spraw Wojskowych przemianował, bez zmiany kompetencji, II wiceministra na I wiceministra spraw wojskowych oraz podporządkował mu departamenty (równorzędne organa), które dotychczas były bezpośrednio podporządkowane II wiceministrowi, w tym Departament Kawalerii^[7].

W kwietniu 1938 roku przeprowadzono reorganizację departamentu. W jego skład wchodził wydział organizacyjny, wydział wyszkolenia i samodzielny referat studiów^[8].

Organizacja departamentu w latach 1921–1939

1921-1923[9]	1923	1938-1939
Wydział 1 Jazdy	Wydział 1 Jazdy	Wydział Organizacyjny
Wydział 2 Wojsk Taborowych	Wydział 2 Wojsk Taborowych	Wydział Wyszkolenia
Wydział 3 Służby Weterynaryjnej	Wydział 3 Służby Weterynaryjnej	Samodzielny Referat Studiów
	Wydział Remontu

Obsada personalna departamentu

Szefowie departamentu

• gen. bryg. Adam Jerzy Bieliński (VIII 1921 – 15 V 1923)
• płk kaw. / gen. bryg. Eugeniusz Ślaski (15 V 1923 – 1 VI 1924)
• gen. bryg. Aleksander Pajewski (1 VI 1924 – †1 IX 1926)
• gen. bryg. Józef Tokarzewski (7 IX 1926 – 29 XI 1927)
• płk dypl. kaw. Zbigniew Brochwicz-Lewiński (29 XI 1927 – 1 X 1931)
• płk dypl. kaw. Jan Karcz (1 X 1931 – IV 1937)
• płk kaw. / gen. bryg. Piotr Skuratowicz (IV 1937 – IX 1939)

Zastępcy szefa departamentu

• płk kaw. Konrad Piekarski (X 1925 – X 1927)
• płk dypl. kaw. Zbigniew Brochwicz-Lewiński (X – 29 XI 1927)
• płk dypl. kaw. Marian Aleksander Wincenty Słoniński (IX 1930^[10] – III 1932^[11])
• ppłk dypl. kaw. Karol Krzysztof Bokalski (III 1932 – XII 1933)
• ppłk dypl. kaw. Włodzimierz Dunin-Żuchowski (I 1934 – 1939)

Organizacja i obsada personalna w 1939

Pokojowa obsada personalna departamentu w marcu 1939 roku^{[12][uwaga 1]}:

• szef departamentu – gen. bryg. Piotr Skuratowicz †1940 Charków
• zastępca szefa departamentu – ppłk dypl. kaw. Włodzimierz Dunin-Żuchowski †1940 Charków
• kier. referatu administracyjnego – rtm. adm. (kaw.) Jan I Domagalski
• szef Wydziału Ogólnego – ppłk kaw. Julian Edmund Miller
• kier. referatu ogólno-organizacyjnego – rtm. adm. (kaw.) Bronisław Fritz
• kier. referatu budżetowego – mjr kaw. dr Otton Wiktor Edward Weldon †1940 Charków^[14]
• szef Wydziału Wyszkolenia – mjr kaw. Ryszard Stanisław Liwicki †1940 Charków^[15]
• kier. referatu wyszkolenia i szkół – mjr dypl. kaw. Józef Lidwin †1940 Charków^[16]
• kier. referatu regulaminów – mjr kaw. Stefan Dobrowolski^{[uwaga 2]}
• kier. Samodzielnego Referatu Studiów – mjr dypl. kaw. Mieczysław Henryk Fiedler †1940 Charków^[19]
• referent – rtm. Władysław Stanisław Trzyszka^{[uwaga 3]}

Uwagi

1. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[13].
2. Mjr Stefan Dobrowolski urodził się 24 lipca 1900 roku. W sierpniu 1939 roku został pomocnikiem attaché wojskowego w Londynie, w kwietniu 1941 roku został przeniesiony na stanowisko pomocnika attaché wojskowego w Waszyngtonie, następnie pełnił służbę na stanowisku attaché wojskowego w Meksyku. Po II wojnie światowej przebywał na emigracji w Meksyku^[17][18]
3. Rtm. Władysław Stanisław Trzyszka urodził się 3 czerwca 1898 roku w Kałuszu. Zmarł 19 listopada 1944 roku w Aleksandrii. Został pochowany na brytyjskim cmentarzu wojennym w dzielnicy Szatbi (Chatby). Przed śmiercią pełnił służbę w Dowództwie Jednostek Terytorialnych Egipt^[20]

Przypisy

1. Czarnecka 2005 ↓.
2. Böhm 1994 ↓, s. 113.
3. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 17 z 29 kwietnia 1924 roku, poz. 261.
4. Böhm 1994 ↓, s. 113-114.
5. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 18 z 8 lipca 1926 roku, poz. 185.
6. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 177.
7. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 23 z 31 lipca 1931 roku, poz. 288.
8. Böhm 1994 ↓, s. 215.
9. Almanach oficerski 1923 ↓, s. 28.
10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 297.
11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 222.
12. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 434.
13. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
14. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 587.
15. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 304.
16. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 299.
17. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 160, 812.
18. Romeyko 1990 ↓, s. 388, 393.
19. Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 113.
20. Wykaz poległych 1952 ↓, s. 258.

Bibliografia

• Tadeusz Böhm: Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08368-1.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Regina Czarnecka. Organizacja Ministerstwa Spraw Wojskowych (MSWojsk.) w latach 1918-1921. „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej”. 27, 2005. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe. ISSN 0137-5547.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2/III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Marian Romeyko: Wspomnienia o Wieniawie i o rzymskich czasach. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07754-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939-1946. Londyn: Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego, 1952.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.