Cmentarz Rakowicki
cmentarz komunalny w Krakowie Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Cmentarz Rakowicki, dawniej Cmentarz Miejski – cmentarz komunalny w Krakowie, w dzielnicy I przy ul. Rakowickiej 26, na Warszawskiem. Założony w 1803, był pierwszym cmentarzem komunalnym w mieście. Zajmuje powierzchnię ok. 35 ha, na planie prostokąta (700 x 500 m), pomiędzy ulicami: Rakowicką na wschodzie, Prandoty na północy oraz al. 29 Listopada na zachodzie. Od południa sąsiadował z koszarami artylerzystów, arsenałem, magazynami armii Austro-Węgier.
nr rej. A-584 z 7 czerwca 1976[1] | |
Cmentarz Rakowicki, główna aleja (2010) | |
Poprzednie nazwy |
Cmentarz Miejski |
---|---|
Państwo | |
Miejscowość | |
Adres |
ul. Rakowicka 26 |
Typ cmentarza |
komunalny |
Stan cmentarza |
czynny |
Powierzchnia cmentarza |
35 ha |
Data otwarcia |
1803 |
Zarządca |
Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie |
Położenie na mapie Krakowa | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
50°04′30″N 19°57′07″E | |
Strona internetowa |
Nazwa cmentarza pochodzi od nazwy drogi (obecnie ulicy Rakowickiej) wiodącej do odległej o 2 km dawnej wsi Rakowice.
Historia
Wytyczany i urządzany był w latach 1800–1802 (na obszarze 5,6 ha), a czynny jest od połowy stycznia 1803 r. Powstał na terenie podmiejskiego wówczas folwarku Bosackie we wsi Prądnik Czerwony na pograniczu Olszy, w związku z wydanym zakazem pochówków na dotychczas istniejących cmentarzach przykościelnych w obrębie miasta (edykt józefiński z 1784 r[2].). Teren o powierzchni 10 mórg chełmińskich za 1150 złotych reńskich wykupiły od karmelitów bosych z Czernej władze austriackie. Koszt urządzenia cmentarza pokryło miasto Kraków i okoliczne gminy: Rakowice, Prądnik Biały i Prądnik Czerwony, Olsza, Grzegórzki, Piaski, Bronowice Wielkie i Bronowice Małe, Czarna Wieś, Nowa Wieś, Krowodrza, Kawiory, którym przyznano prawo do grzebania na nim zmarłych. Pierwszy pogrzeb miał miejsce w styczniu 1803 (18-letniej Apolonii z Lubowieckich Bursikowej, zmarłej 15 stycznia 1803 r.). W 1807 r. wybudowano studnię, a w 1812 r. ze składek publicznych ufundowano okazały krzyż.
Cmentarz był kilkakrotnie powiększany. Po raz pierwszy w 1836 r., kiedy od karmelitów czerneńskich dokupiono kolejne 10 mórg gruntu za 5 tys. złotych polskich. Rozplanowanie cmentarza zlecono architektowi, dyrektorowi wydziału budownictwa miejskiego, Karolowi R. Kremerowi, który, w 1839 r., zaprojektował jego założenie parkowe. Nowo nabyty grunt poświęcono 2 listopada 1840 r. Otaczający go mur wzniesiono z materiału uzyskanego z rozbiórki kościoła Wszystkich Świętych.
W 1863 r. miasto zakupiło od karmelitów i od Walerego Rzewuskiego 5 mórg i 1743 sążni gruntu, położonego przy zachodnim murze cmentarza. Poświęcono go we wrześniu 1866 r. i od razu rozpoczęto chowanie tam zmarłych (epidemia). Kolejne poszerzenie cmentarza miało miejsce jesienią 1886 r. – o ponad 15 mórg (pośrodku nowej alei pochowano Jana Matejkę oraz Macieja Jakubowskiego). Na przełomie 1933 i 1934 r. poszerzono cmentarz w kierunku północnym o dawny plac ćwiczeń saperów (ponad 15 ha) do obecnej wielkości (likwidując ulicę Modrzewiową).
6 czerwca 1856 r. wydano zezwolenie na budowę nowej kaplicy, jednak dopiero w latach 1861–1862 w centralnym punkcie cmentarza wzniesiono kaplicę Zmartwychwstania Pańskiego (fundacji Anny i Ludwika Helclów), na miejscu wówczas istniejącej drewnianej. W 1877 r. wzniesiono budynek administracyjny oraz kostnicę według projektu Salomona Saarego.
W 1976 r. został wpisany do rejestru zabytków.
W 1981 r. powołano Obywatelski Komitet Ratowania Krakowa, w ramach którego działa komisja ds. Ratowania Cmentarzy Krakowa i Ziemi Krakowskiej. OKRK organizuje coroczne kwesty na rzecz zabytkowych grobowców i nagrobków. Prace prowadzone są na cmentarzu Rakowickim i Nowym Cmentarzu Podgórskim (przy współpracy Stowarzyszenia Podgórze.pl). OKRK gromadzi fundusze na renowację zabytkowych grobowców na specjalnym koncie. Z funduszy remontowane są groby nieposiadające dysponentów.
- Kaplica Zmartwychwstania Pańskiego
- Grób Ignacego Daszyńskiego w głównej alei
- Grobowiec rodziny Falterów z rzeźbą Karola Hukana
- Grobowiec rodziny Schützerów, projektował Stefan Zbigniewicz
- Alejka cmentarza
- Grobowce Rzewuskich i Dietlów
- Nagrobek Janiny Gałowej z Rogalskich z rzeźbą Józefa Gosławskiego (1932)
- Grób Lidii Zamkow z rzeźbą Bronisława Chromego
- Aleja Zasłużonych
Grób Ewy Demarczyk - Grób Lucjana Rydla i Jadwigi z Mikołajczyków Rydlowej
- Grób Brata Alberta
- Grobowiec Jana Matejki w głównej alei cmentarza
- Pomnik „Anioł Zemsty” Konstantego Laszczki na grobach ofiar austriackiego bombardowania Krakowa 26 i 27 kwietnia 1848 roku
- Grób Polaków zamordowanych przez Niemców 15 stycznia 1945 podczas pacyfikacji Dąbia.
- Groby aktorów teatru Rozmaitości, którzy zginęli 14 grudnia 1966 w wypadku autobusu w Lubniu.
- Cmentarz wojenny nr 388, po lewej groby legionistów, pomnik legionowej czwórki oraz grób Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego a po prawej jego pomnik.
- Grób rodziców i brata Jana Pawła II
Znaczenie
Nekropolia jest miejscem pochówku krakowian, zarówno zwykłych obywateli miasta, jak i tych zasłużonych, m.in.: twórców kultury, naukowców, przedstawicieli znanych rodów, działaczy niepodległościowych, politycznych i społecznych, uczestników ruchów niepodległościowych, powstań, obu wojen światowych.
Na cmentarzu istnieją m.in. wydzielone kwatery uczestników powstań listopadowego, styczniowego, krakowskiego, I wojny światowej (z wszystkich trzech armii zaborczych – żołnierze ci najczęściej zmarli podczas pobytu w szpitalach wojskowych), członków Legionów Polskich, uczestników szarży pod Rokitną, robotników zabitych podczas strajków w 1923 r i 1936. Kwatery były miejscem uroczystości patriotycznych[3].
Cmentarz jest zabytkiem o dużej wartości historycznej i artystycznej. Wiele nagrobków jest dziełem znanych rzeźbiarzy i architektów, m.in. Teofila Żebrawskiego, Feliksa Księżarskiego, Sławomira Odrzywolskiego, Jakuba Szczepkowskiego, a także rzeźbiarzy: Tadeusza Błotnickiego, Wacława Szymanowskiego, Karola Hukana i innych.
Cmentarz Rakowicki jest zarządzany razem ze znajdującym się obok, przy ul. J. Prandoty, cmentarzem wojskowym.
Pochowani
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.