Loading AI tools
wieś w województwie podkarpackim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Chorzelów – wieś w Polsce południowo-wschodniej, na obszarze Kotliny Sandomierskiej. Administracyjnie należy do województwa podkarpackiego. Znajduje się w powiecie mieleckim w gminie Mielec. Liczy około 2,7 tys. (2006) mieszkańców.
wieś | |
Kościół Wszystkich Świętych | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
120 m n.p.m. |
Liczba ludności (2018) |
2769[1] |
Strefa numeracyjna |
17 |
Kod pocztowy |
39-331[2] |
Tablice rejestracyjne |
RMI |
SIMC |
0655563[3] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Mielec | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego | |
Położenie na mapie powiatu mieleckiego | |
50°19′47″N 21°26′20″E[4] |
Przez wieś przepływa Kanał Chorzelowski.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Chorzelów.
Na terenie Chorzelowa i dzisiejszej Gminy Mielec osadnictwo sięgało swymi początkami neolitu i epoki brązu w latach 1850–1750 p.n.e.[6]. Chorzelów powstał na łożysku dawnej Wisłoki. Między starym, a nowym korytem rzeki. Na terenie Chorzelowa bagna znajdowały się do końca XVIII wieku. W roku około 1340 Chorzelów liczył 264 mieszkańców i zajmował 67,3 km².
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana jest w roku w kronikach w 1326[6]. Wieś od około 1470 r. stała się własnością rodu Mieleckich[6], w XVII wieku przeszła w posiadanie Morsztynów[6], należących najpierw do wspólnoty braci polskich[6], a potem wyznania kalwińskiego[6]. Ostatecznie trafiła w ręce hrabiów Tarnowskich, którzy posiadali tutaj majątek do 1944 roku[6]. Wieś leżąca w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego wchodziła w XVII wieku w skład kompleksu mieleckiego dóbr Zbigniewa Ossolińskiego[7]. W 1629 roku właścicielem wsi położonej w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego był Maksymilian Ossoliński[8].
Za czasów Morsztynów w Chorzelowie istniał zbór kalwiński łączący się z drewnianym dworem. W roku 1658 z inicjatywy Morsztyna w Chorzelowie odbył się zjazd Kalwinów[6]. Za sprawą Stanisława Morsztyna w Chorzelowie od 29 lipca 1704 roku istniał dom dla ubogich[6], który został rozebrany w 1976 roku[6]. W okresie międzywojennym Chorzelów słynął z wzorcowo prowadzonej hodowli koni[9].
Początki edukacji w Chorzelowie sięgają drugiej połowy XII wieku, kiedy to została utworzona szkoła parafialna[6]. 7 listopada 1526 roku biskup wyznaczył specjalne uposażenie dla rektora szkoły parafialnej[6], a w XVI wieku właściciel wsi Stanisław Mielecki zrobił zapis dla nauczyciela chorzelowskiego[6].
Przez Chorzelów prowadził "Szlak Sandomierski". Kupcy wędrujący przez Chorzelów korzystali z usług rzemieślników, zatrzymywali się na piwo, które tu warzono już w XVII w. Na terenie Chorzelowa znajdowały się gorzelnie, tartak, karczma, młyn parowy a nawet kopalnia rudy darniowej. W Chorzelowie otworzono pierwszą w Galicji serownię. W 1909 roku otwarto spółdzielnię oszczędnościowo-pożyczkową zwaną Kasą Stefczyka[9]. W 1927 roku wybudowano młyn Chorzelów i tartak[9].
Dzisiejszy Chorzelów to podmiejska wieś, zwiedzana ze względu na znajdujące się w niej obiekty zabytkowe.
W Chorzelowie znajduje się sanktuarium maryjne, ustanowione w 2008 roku[14]. Czczony jest obraz przedstawiający Świętą Rodzinę namalowany prawdopodobnie w okresie renesansu lub wczesnego baroku przez nieznanego malarza. W listopadzie 1975 roku ówczesny proboszcz parafii ksiądz Jerzy Grabiec[15] znalazł obraz Matki Bożej Dzikowskiej w przydrożnej kapliczce, który obecnie znajduje się w kościele w ołtarzu głównym[11]. Natomiast w kapliczce na przysiółku Górki znajduje się tam kopia obrazu Matki Bożej Częstochowskiej przywiezionego w 1939 roku przez właścicielkę parceli Marię Kamińską[16], a w 1942 roku Adam Kamiński wybudował podstawę pod figurę[16].
Pierwsza wzmianka o miejscowym kościele pochodzi z 1326 roku[9][17]. W 1526 r. bp krakowski Piotr Tomicki przeniósł parafię do Mielca[9][10]. Przed rokiem 1566 w Chorzelowie został zbudowany nowy kościół drewniany z wieżą oraz murowaną kaplicą i zakrystią[9] przez Tomasza Oborskiego biskupa sufragana krakowskiego. Wcześniej bo w 1637 r. zbudowany został drugi lub trzeci już kościół drewniany w Chorzelowie[10]. Został on rozebrany po wzniesieniu obecnego kościoła[10]. Ołtarze barokowe, przerabiane zostały wzniesione ok. 1630 roku[9], a główny został konsekrowany w 1637 roku[9]. Biskup tarnowski Alojzy Pukalski przywrócił kościołowi w Chorzelowie prawa parafialne w 1854 roku[10]. Do parafii należały wtedy miejscowości: Chorzelów. Chrząstów, Tuszów Narodowy, Trześń, Malinie, Grochowe, Hyki-Dębiaki, Wola Chorzelowska. Następnie w 1907 roku, w okresie kiedy proboszczem w parafii był ks. Stanisław Grochowski, został zbudowany ceglano-kamienny kościół w stylu neogotyckim na planie krzyża łacińskiego[11]. Trójnawowy, pseudobazylikowy z transeptem i wieżą przy fasadzie[10][11]. Nad wejściem do krypty, w której pochowana jest rodzina hrabiów Tarnowskich, wmurowana jest płyta kamienna z napisem łacińskim Cogita Aeternitatem, herbem i literami AO i datą 1566[11][10]. Na ścianie frontowej wieży znajduje się rzeźba Pana Jezusa Ukrzyżowanego. Na nach kościoła, w miejscu gdzie przecinają się nawy, znajduje się neogotycka wieżyczka. W czasie II wojny światowej kościół został ostrzelany pociskami artyleryjskimi. Dziury po pociskach znaleziono na wieży i na wieżyczce.
Polichromię figuralną i ornamentalną w latach 1951–1956 wykonał malarz polski Ludwik Czaykowski. Wyposażenie obecnego murowanego kościoła częściowo pochodzi z poprzedniego drewnianego kościoła:
Plebania została wybudowana w 1855 roku[11]. Jest to budynek parterowy wybudowany na rzucie prostokąta. Na plebanii znajdują się zbiory muzealne stanowiące dawne wyposażenie kościoła m.in. Feretron z I połowy XIX w, obrazy z wieku XV-XX, gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XIV, rzeźby z XVII w, relikwiarze z I połowy XIX w, ornaty z XVIII-XX w, makaty z XVIII w, dzwon gotycki (średnica 52 cm) z 1485 roku z napisem łacińskim i trzema plakietkami przedstawiającymi ukrzyżowanie, drugi dzwon większy z XVI wieku. Na plebanii przechowywane są również dokumenty: akt konsekracji ołtarza głównego z 1637 roku, potwierdzenie uposażenia kościoła przez Andrzeja Morsztyna z 1654 roku, akt fundacyjny dla domu dla ubogich z 1704 roku Stanisława Morsztyna.
Cmentarz parafialny - początkowo cmentarz znajdował się wokół starego kościoła[18]. Nie wiadomo, kiedy dokładnie został założony cmentarz poza kościołem[19]. Na cmentarzu znajduje się kapliczka - neogotycka wzniesiona ok. 1850 roku[11]. Na fasadzie kaplicy znajduje polichromia Pana Jezusa Zmartwychwstałego[11]. W 1986 roku została wybudowana kaplica cmentarna z cegły w stylu neogotyckim[20]. Kamień węgielny do kaplicy cmentarnej został poświęcony przez biskupa pomocniczego z Łomży Edwarda Samsela 6 września 1986 roku[20]. W krypcie grobowej pod kaplicą pochowani są kapłani pochodzący z parafii[11].
Cmentarz wojskowy - na cmentarzu znajdują się mogiły z okresu I wojny światowej[13]. Na początku był to cmentarz parafialny[13], a został nazwany wojskowym kiedy w 1932 roku wybudowano kapliczkę ku czci poległych[13]. 11 listopada 1931 roku zostały umieszczone tablice pamiątkowe z nazwiskami poległych z lat 1914–1921[13], które obecnie znajdują się w archiwum szkoły podstawowej w Chorzelowie[13]. Na froncie kaplicy zostały w 1997 roku wmurowane nowe tablice z listami poległych w latach 1914-1945 mieszkańców Chorzelowa i okolic[13].
W Chorzelowie działa klub sportowy LKS SOKiS Chorzelów założony w 1993 roku. W sezonie 2019/2020 klub gra w klasie okręgowej w grupie Dębica[21]. Klub ten kultywuje tradycje zespołu Burza Chorzelów.
Klub Jeździecki Przedświt Chorzelów mieszczący się w chorzelowskiej stadninie koni.
Przez Chorzelów przebiega linia kolejowa nr 25, przy której w miejscowości znajduje się stacja kolejowa[25][26] i dwa osobowe przystanki kolejowe[27]. Przed 1 stycznia 1999 roku przez miejscowość przebiegała droga krajowa[28], a następnie od 1 stycznia 1999 roku[29] do 5 października 2015 roku droga wojewódzka 985, ale w wyniku zakończenia budowy obwodnicy miasta Mielca, która została fragmentem drogi wojewódzkiej z mocy ustawy o drogach publicznych dawny odcinek drogi wojewódzkiej przebiegający przez miejscowość otrzymał status drogi powiatowej[30][31].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.