Berlin (wschodni)

Berlin (niem. Berlin, Hauptstadt der DDR)^[3] – miejska jednostka administracyjna istniejąca w latach 1949–1990, pokrywająca się z sektorem radzieckim Berlina obejmującym centrum i wschodnie dzielnice miasta, który stanowił formalnie terytorium odrębne od Niemieckiej Republiki Demokratycznej, niemniej ta ostatnia oficjalnie rościła sobie prawo do uczynienia sektora swoją stolicą, ale roszczenie to nie znalazło powszechnego uznania dyplomatycznego de iure, w przeciwieństwie do praktyki de facto.

Berlin

Berlin, Hauptstadt der DDR

Berlin
Herb Flaga
Państwo	NRD
Powierzchnia	403[1] km²
Populacja (1989) • liczba ludności • gęstość	1 279 212[2] 3 127,7 os./km²
Tablice rejestracyjne	I
Podział miasta	11 dystryktów
Położenie na mapie Niemieckiej Republiki Demokratycznej Berlin
52°31′N 13°30′E

Historia

Zimna wojna

6 września 1948 członkowie SED zajęli Ratusz Miejski, nie dopuszczając do zebrania się dotychczasowej Rady Miejskiej. Wtedy to większość radnych zadecydowała o przeniesieniu jej siedziby z sektora radzieckiego do amerykańskiego (ratusz w Schönebergu). 30 listopada 1948 zgromadzenie radnych pozostających w starej siedzibie, zdominowane przez członków SED, wybrało nowy zarząd miejski, na którego czele stanął Friedrich Ebert młodszy, który objął stanowisko nadburmistrza Berlina wschodniego^[4].

5 grudnia 1948 władze radzieckie nie dopuściły do wyborów miejskich na terenie swojego sektora. Natomiast w tym samym czasie w sektorach zachodnich SPD odniosła zwycięstwo, a Ernst Reuter objął stanowisko nadburmistrza Berlina Zachodniego. Od tego czasu Berlin faktycznie został podzielony na dwa niezależne miasta^[4]. Od 13 sierpnia 1961 do 9 listopada 1989 wschodnia część miasta była oddzielona od zachodniej Murem Berlińskim.

Berlin wschodni został 7 października 1949 ogłoszony stolicą NRD, pomimo iż de iure pozostawał terytorium odrębnym od tego państwa, toteż państwa bloku zachodniego nie uznały tej decyzji, a w 1970 r. jego odrębność prawna od NRD została wręcz potwierdzona zgodnie przez wszystkie cztery mocarstwa okupacyjne. 3 października 1990 RFN, NRD oraz wszystkie sektory okupacyjne Berlina zjednoczyły się. Od tego dnia Berlin jest jednolitym miastem.

Dziś

Od zjednoczenia rząd niemiecki wydał ogromne fundusze na scalenie dwóch części Berlina i dostosowanie infrastruktury we wschodniej części miasta do standardów ustanowionych w Berlinie Zachodnim.

Mimo to nadal^[kiedy?] istnieją wyraźne różnice między Berlinem wschodnim i jego zachodnią częścią (np. tzw. Ampelmännchen na sygnalizatorach ulicznych^[5]). Dawna wschodnia część miasta ma też wyraźnie inny aspekt architektoniczny, z powodu bloków mieszkalnych o zróżnicowanym standardzie oraz częściowo ze względu na charakterystyczny wielkomiejski styl, obecny w byłej NRD. Pozostawiono też niewielką liczbę nazw z czasów Niemiec Wschodnich upamiętniających bohaterów socjalistycznych, takich jak Karl-Marx-Allee, Rosa-Luxemburg-Platz, Karl-Liebknecht-Straße.

Władze

Nadburmistrzowie Berlina (wschodniego)

Osobny artykuł: Burmistrzowie Berlina.

Nadburmistrzowie Berlina Wschodniego

Lp.	Nadburmistrz	Partia	Kadencja	Uwagi
1.	Friedrich Ebert jun.	SED	30 listopada 1948 – 5 lipca 1967
2.	Herbert Fechner(inne języki)	SED	5 lipca 1967 – 11 lutego 1974
3.	Erhard Krack	SED	11 lutego 1974 – 15 lutego 1990
4.	Ingrid Pankraz(inne języki)	SED	15 lutego 1990 – 23 lutego 1990	komisarz
5.	Christian Hartenhauer(inne języki)	SED	23 lutego 1990 – 30 maja 1990
6.	Tino Schwierzina	SPD	30 maja 1990 – 11 stycznia 1991
7.	Thomas Krüger	SPD	11 stycznia 1991 – 24 stycznia 1991	komisarz

I sekretarze SED okręgu Berlin

I sekretarze SED okręgu Berlin

Lp.	I sekretarz	Kadencja
1.	Hans Jendretzky(inne języki)	1948–1953
2.	Alfred Neumann	1953–1957
3.	Hans Kiefert(inne języki)	1957–1959
4.	Paul Verner	1959–1971
5.	Konrad Naumann	1971–1985
6.	Günter Schabowski	1985–1989
7.	Heinz Albrecht	1989

Geografia

Marx-Engels-Platz w Berlinie wschodnim. Po prawej Pałac Republiki, w tle wieża telewizyjna, 1988

Berlin wschodni, Friedrichstraße, 1990

Berlin wschodni, Defilada z okazji 25-lecia Muru Berlińskiego, 1986. Napis głosi: Dwudziestopięciolecie antyfaszystowskiego muru.

Podział administracyjny

Berlin wschodni początkowo był podzielony na osiem okręgów administracyjnych. W latach 70. i 80. XX w., ze względu na nowe budownictwo, granice miasta zostały rozszerzone na wschód. W 1990, tj. do zjednoczenia RFN i NRD, Berlin Wschodni składał się z jedenastu okręgów administracyjnych zwanych Stadtbezirk (w odróżnieniu od okręgów administracyjnych Berlina Zachodniego zwanych Bezirk):

1. Friedrichshain
2. Hellersdorf(inne języki) (powstały w 1986 r., wydzielony z Marzahn(inne języki))
3. Hohenschönhausen(inne języki) (powstały w 1985 r., wydzielony z Weißensee(inne języki))
4. Köpenick(inne języki)
5. Lichtenberg
6. Marzahn(inne języki) (powstały w 1979 r., wydzielony z Lichtenberga)
7. Mitte
8. Pankow
9. Prenzlauer Berg
10. Treptow(inne języki)
11. Weißensee(inne języki) (rozbudowany w 1985 r. z części Pankow)

Demografia

Największa liczba mieszkańców zamieszkiwała Berlin wschodni w 1988, tj. ok. 1 280 000 os., natomiast najniższa była w 1961, tj. ok. 1 060 000 os. w okresie budowy Muru Berlińskiego.

Liczba mieszkańców Berlina Wschodniego^[2]

Data ludność 29 października 1946[6] 1 174 582 31 sierpnia 1950[6] 1 189 074 31 grudnia 1955 1 139 864 31 grudnia 1960 1 071 775 31 grudnia 1961 1 055 283 31 grudnia 1964[6] 1 070 731

Data ludność 1 stycznia 1971[6] 1 086 374 31 grudnia 1975 1 098 174 31 grudnia 1981[6] 1 162 305 31 grudnia 1985 1 215 586 31 grudnia 1988 1 284 535 31 grudnia 1989 1 279 212

Zobacz też

• Czerwony Ratusz
• Blokada Berlina
• Granica wewnątrzniemiecka
• Grupa Wojsk Radzieckich w Niemczech
• Radziecka Administracja Wojskowa w Niemczech (1945-1949)
  • Niemiecka Komisja Gospodarcza (1947-1949)
• Radziecka Komisja Kontroli w Niemczech (1949-1953)
• Wysoki Komisarz ZSRR w Niemczech (1953-1955)
• Muzeum Niemiecko-Rosyjskie Berlin-Karlshorst
• Ambasada Rosji w Berlinie
• Berlin Zachodni

Przypisy

1. NRD się przedstawia, Zeit im Bild, Drezno 1971, s. 241 (pol.).
2. Statistisches Jahrbuch der DDR.
3. Zarządzenie nr 1/75 Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 8 stycznia 1975 r. w sprawie ustalenia brzmienia nazw miejscowości i obiektów geograficznych znajdujących się poza granicami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki z dnia 21 stycznia 1975 r., nr 2, poz. 6).
4. Gazety wojenne, 114 – Berlin roku 1948, P.O. Polska, Warszawa 1998, s. 2267, ISSN 1505-0122.
5. Sylwetka człowieczka na sygnalizatorach dla pieszych pochodzie z NRD, jednak obecnie stała się sentymentalnym symbolem Berlina uznawanym w całym mieście. Z tego powodu władze komunikacyjne znalazły wybieg prawny umożliwiający możliwie szerokie rozpowszechnienie tej postaci znaku, niezgodnego z zaleceniami organów Unii Europejskiej, dążących do ujednolicenia także i tego elementu przepisów drogowych w ramach Unii: wykorzystano słowa mówiące o stosowaniu "oficjalnego" wzoru na drogach głównych, do których nie zalicza się większości berlińskich ulic. W Berlinie istnieją sklepy z pamiątkami z Ampelmannem, bo tak dziś brzmi nazwa tej postaci (bez zdrobnienia, por. człowiek – człowieczek)
6. Spis statystyczny.

Linki zewnętrzne

• Ostberlin, East-Berlin. ostberlin.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].
• Fotografie Berlina z lat 1949–1973
• Fotografie Berlina 1989–1999

Kontrola autorytatywna (miasto liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców):

• VIAF: 142472483
• LCCN: n79113106
• GND: 4087295-6
• SUDOC: 027427544
• NKC: ge134033
• J9U: 987007552631905171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: place/East-Berlin
• NE.se: östberlin
• Catalana: 0223713