Aktinidia smakowita

Aktinidia smakowita (Actinidia deliciosa) – gatunek rośliny z rodziny aktinidiowatych. Pochodzi z południowych Chin, z prowincji Fujian, Hubei, Jiangxi, Syczuan, Zhejiang^[3]. Uprawiany w Nowej Zelandii, Australii, Kalifornii, Chile i w basenie Morza Śródziemnego. Jej owoce znane są pod nazwą kiwi.

Aktinidia smakowita

Owoce aktinidii smakowitej
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	aktinidiowate
Rodzaj	aktinidia
Gatunek	aktinidia smakowita
Nazwa systematyczna
Actinidia deliciosa (A. Chev.) C. F. Liang & A. R. Ferguson Guihaia 4:181. 1984
Synonimy
Actinidia latifolia var. deliciosa A. Chev. Actinidia chinensis var. hispida C. F. Liang. Actinidia chinensis var. deliciosa (A. Chev.) A. Chev[3].

Pęd z owocami

Morfologia

Pokrój

Pnącze o zdrewniałych pędach pokrytych czerwonymi włoskami. W warunkach optymalnych rośnie bardzo szybko; roczne pędy mogą osiągnąć grubość kciuka.

Liście

Jajowate, długości ok. 20 cm, pokryte czerwonymi włoskami

Owoc

Jagody, o brązowej skórce, porośniętej czerwonawym kutnerem. Miąższ soczysty, zielony, w środku białawy. Nasiona liczne, drobne, czarne, rozmieszczone wokół białego centrum owocu.

Zastosowanie

Roślina jadalna. Owoce zawierają m.in. witaminę C, kwasy organiczne, cukry, sole mineralne. Jest to gatunek aktinidii najczęściej uprawiany dla owoców, nazywanych "kiwi", tak jak owoce np. aktinidii chińskiej.

Prawie wszystkie owoce kiwi będące w sprzedaży należą do kilku odmian uprawnych aktinidii smakowitej: 'Hayward', 'Chico' i 'Saanichton 12'. Owoce tych odmian są praktycznie nie do odróżnienia i odpowiadają opisowi podstawowego gatunku.

Historia

W 1847 r. okaz rośliny został zabrany przez przedstawiciela Royal Horticultural Society w Londynie. Na początku XX wieku uprawa rozprzestrzeniła się z Chin, kiedy nasiona zostały sprowadzone do Nowej Zelandii przez Isabel Fraser, członka kadry kierowniczej Wanganui Girls' College, która odwiedziła szkoły misyjne w Yichang (prowincja Hubei w Chinach). Ziarna zostały posadzone w 1906 r. przez ogrodnika z Wanganui, Alexandra Allisona, pierwszy raz zaowocowały w 1910 r. Ci, którzy skosztowali tych owoców uznali, że smakują jak agrest i nazwali je chińskim agrestem. Odmiana 'Hayward' została stworzona przez Haywarda Wrighta w Avondale w Nowej Zelandii około 1924 r. Początkowo była uprawiana w przydomowych ogródkach. Uprawa komercyjna zaczęła się w latach 40. XX wieku. W 2005 roku liderem produkcji kiwi były Włochy, następnie Nowa Zelandia, Chile, Francja, Grecja, Japonia i Stany Zjednoczone. Kiwi jest wciąż także uprawiane w Chinach, gdzie rośnie głównie w terenach górzystych w górnym biegu rzeki Jangcy, oraz również na innych terenach Chin, włącznie z Syczuanem.

Zobacz też

• Fenakiwi (Święto kiwi)

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-12] (ang.).
3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].

Encyklopedie internetowe (takson):

• SNL: kiwi

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 5706136
• GBIF: 7270761
• identyfikator iNaturalist: 125395, 125392
• IPNI: 913605-1
• NCBI: 3627
• Plant Finder: 275437
• identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2620664
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:913605-1
• Tela Botanica: 726
• identyfikator Tropicos: 500181
• CoL: 8V6YT