4 Pułk Piechoty (LP)

4 Pułk Piechoty (4 pp) – pułk piechoty Legionów Polskich istniejący w latach 1915–1917. Żołnierze pułku nazywani byli „czwartakami”.

Ten artykuł dotyczy 4 Pułku Piechoty Legionów Polskich. Zobacz też: inne pułki piechoty z numerem 4.

4 Pułk Piechoty

Odznaka 4 Pułku Piechoty (tak zwana swastyka)
Historia
Państwo	Austro-Węgry
Sformowanie	8 maja 1915
Rozformowanie	15 września 1917
Tradycje
Rodowód	4 Pułk Piechoty Liniowej[1]
Kontynuacja	4 Pułk Piechoty Legionów
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Bolesław Roja
Ostatni	kpt. Franciszek Sikorski
Działania zbrojne
I wojna światowa: front wschodni
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	III Brygada Legionów Polskich

4 pułk piechoty został sformowany wiosną 1915 w Piotrkowie Trybunalskim^[2]. Kadry tworzyły wydzielone pododdziały II Brygady Legionów. Służyli w nim głównie ochotnicy z Podhala i Królestwa Polskiego. Pułk został włączony w skład III Brygady Legionów Polskich.

Wysłany na front w lipcu 1915, co opisał Władysław Orkan w utworze Drogą Czwartaków. Od Ostrowca na Litwę. Chrzest bojowy przeszedł pod Jastkowem^[3]. Następnie walczył na Lubelszczyźnie i Wołyniu, między innymi pod Kostiuchnówką. Na froncie pozostał do jesieni 1916.

Rozwiązany został 15 listopada 1917, po kryzysie przysięgowym Legionów Polskich. Większość żołnierzy została internowana albo trafiła do Polskiego Korpusu Posiłkowego.

Żołnierze pułku

Komendanci pułku

• ppłk Bolesław Roja (18 III 1915 – 18 VI 1917 → dowódca III Brygady Legionów Polskich)
• ppłk Andrzej Galica (1917)
• kpt. Edward Szerauc (p.o. od 25 VIII 1917^[4])

Obsada personalna pułku^[5] 

sztab pułku

• Emil Bobrowski – lekarz pułkowy
• Antoni Bancer – oficer rachunkowy
• Filip Zawada - oficer łącznikowy, zastępca komendanta 1 Kompanii
• Feliks Gwiżdż – komendant oddziału sztabowego
• Aleksander Wójcicki – komendant plutonu pionierów
• Jan Słuszkiewicz – komendant plutonu pionierów (od 1 VII 1915)
• Zygmunt Zygmuntowicz ps. „Ostersetzer” – komendant plutonu telefonicznego
• Henryk Doskoczyński – zastępca komendanta plutonu telefonicznego
• sierż. Franciszek Martynowicz – komendant plutonu muzyki (do VI 1915)
• sierż. Roman Marian Zagłoba-Kaniowski – komendant plutonu muzyki (od VI 1915)

I batalion

• Andrzej Galica – komendant I baonu
• Józef Relidzyński – adiutant
• Ryszard Zacharski – lekarz I baonu
• Władysław Bończa-Uzdowski – komendant 1. kompanii
• Tadeusz Wasung – komendant 2. kompanii
• Tadeusz Krajewski^{[uwaga 1]} – komendant 3. kompanii
• Jan Ferdynand Stettner – komendant 4. kompanii
• Adam Brzechwa-Ajdukiewicz – komendant 1 oddziału karabinów maszynowych

II batalion

• Franciszek Sikorski – komendant II baonu
• Leon Marian Michnowski vel Sternberg – lekarz II baonu
• Józef Kwaciszewski – komendant 2 oddziału karabinów maszynowych

III batalion

• Edward Szerauc – p.o. komendanta III baonu
• Teofil Kucharski – lekarz III baonu
• Józef Klisiewicz – komendant 3 oddziału karabinów maszynowych^{[uwaga 2]}

Kawalerowie waleczni

Oficerowie i szeregowi 4 pp Leg. Pol. odznaczeni Krzyżem Walecznych „za udział w b. Legionach Polskich”^[6]:

• szer. Franciszek Szpala^[7] (po raz trzeci)
• chor. Zygmunt Berling (po raz drugi)
• plut. Kazimierz Gomulicki (po raz drugi)
• kpr. Władysław Garula^[8][9] (po raz drugi)
• sierż. Andrzej Gieras (po raz trzeci)
• plut. Stanisław Godawa (po raz czwarty)
• szer. Stanisław Malik (po raz drugi)
• szer. Adolf Ulrych (po raz pierwszy)
• sierż. Jan Zaręba (po raz drugi)

Oficerowie

• Andrzej Bieniek
• ppor. Bolesław Greffner
• Stanisław Habowski
• Stanisław Krzysik
• Kazimierz Szydłowski
• chor. Władysław Sujkowski

Legioniści

• Mieczysław Barys
• Edward Brajewski
• Karol Bunsch
• Lucjan Gawroński
• Leon Izdebski
• Marian Jana
• Wacław Koszela
• Franciszek Kozub
• Józef Marcickiewicz
• Ernest Marki
• Stefan Rachwał
• Zygmunt Siewiński
• Andrzej Styka

Symbole pułku

Chorągiew pułku

Pierwszą chorągiew, ofiarowaną przez ziemię krakowską, pułk otrzymał w 1915. Wręczyła ją delegacja z posłem Włodzimierzem Tetmajerem na czele. Miała powierzchnię 1½ m². Po jednej stronie był wizerunek oracza z pługiem, zaś po drugiej biały orzeł na amarantowym tle a pod nim napis: „Polskim Legionom – Polski Lud – 1915”. Chorągiew była wykorzystywana przez cały okres istnienia pułku. W latach 1918–1923 używał jej także 4 Pułk Piechoty Legionów nawiązujący do tradycji legionowego 4 Pułku Piechoty^[10].

Uwagi

1. Tadeusz Krajewski (ur. 14 sierpnia 1890 we wsi Skomorosze, zm. 26 października 1926) był odznaczony KN i KWx4.
2. Początkowo obowiązki komendanta 3 oddziału km pełnił sierż. Jan Henryk Służewski, a ppor. Klisiewicz zajmował się organizacją i szkoleniem wszystkich trzech oddziałów km pułku.

Przypisy

1. Lewicki 1929 ↓, s. 5.
2. Kosiński 2014 ↓, s. 33–35.
3. Kosiński 2014 ↓, s. 43.
4. Odprawy Komendy Legionów Polskich, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.295b, s. 570 .
5. Waligóra 1939 ↓.
6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 16 września 1922, s. 661-669.
7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929, s. 232, sprostowano nazwisko z „Spala” na „Szpala”.
8. Żołnierze Niepodległości : Garula Władysław. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2022-09-12].
9. 22 lutego 1937 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu Krzyża z powodu „ujemnej opinii”. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-09-12]..
10. Lewicki 1929 ↓, s. 50.

Bibliografia

• Damian Kosiński. 4 pułk piechoty Legionów 1915–1917. Organizacja i działania bojowe. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (249), 2014. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej. ISSN 1640-6281.
• Adam Lewicki: Zarys historji wojennej 4-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa, Departament Piechoty MSWojsk, 1937–1939. Reprint: Warszawa, Wydawnictwo Bellona, 1992
• Bolesław Waligóra. Organizacja 4 pułku Legionów Polskich. „Żołnierz Legionów i P.O.W.”. 3-4, s. 247-271, maj–sierpień 1939. Warszawa: Komenda Naczelna Związku Legionistów i Zarząd Główny Związku Peowiaków.
• Jerzy Osiecki, Stanisław Wyrzycki: 4 Pułk Piechoty Legionów, Kielce 2007, Agencja JP s.c., ISBN 83-60166-61-7
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].

Kontrola autorytatywna (oddział wojskowy):

• VIAF: 305240789