Loading AI tools
wielki książę kijowski Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Światosław I Igorowicz (Chrobry) (st. rus. i scs: Свѧтославъ /Svętoslavŭ/ śr. grec. Σφενδοσθλάβος /Sfendosthlávos/), (ur. ok. 942 r., zm. 972 r.) – kniaź Rusi Kijowskiej w latach 945–972. Syn Igora Rurykowicza i Olgi Kijowskiej.
Książę Kijowski do 957 pod regencją matki | |
Okres |
od 945 |
---|---|
Poprzednik | |
Następca |
podział państwa: |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data urodzenia |
ok. 942 |
Data i miejsce śmierci |
972 |
Przyczyna śmierci |
zasadzka Pieczyngów |
Ojciec | |
Matka | |
Dzieci |
Rządy księcia rozpoczęły się w 957 roku. Podczas jego kampanii wojennych władzę w kraju sprawowała jego matka Olga, która zmarła w 969 roku. W 965[1] roku spustoszył Chazarię i zdobył dwa grody – Itil i Sarkel. Walczył z zamieszkującymi Kaukaz Jasami i Kasogami. Podporządkował sobie słowiańskich Wiatyczów.
W 967 r. pozostając w sojuszu z Bizancjum, podjął wyprawę przeciw Bułgarom naddunajskim. Zajął ujście Dunaju i podjął próbę utworzenia tam państwa, ze stolicą w Presławcu. Plany te się nie powiodły ze względu na najazd Pieczyngów, którzy w 968 r. oblegli Kijów.
Druga wyprawa naddunajska Światosława przekształciła się w wojnę z Bizancjum – po stronie Rusi stanęli Bułgarzy i Węgrzy. Zwycięskie Bizancjum, rządzone wówczas przez cesarza Jana Tzimiskesa, zmusiło kniazia ruskiego do podpisania ugody w Durostolonie. Światosław zobowiązał się nie organizować wypraw na Bałkany, wypuścić wszystkich jeńców, a w razie potrzeby wesprzeć cesarza zbrojnie. W drodze powrotnej Światosław spędził zimę u ujścia Dniepru, a na wiosnę 972 r. wyruszył łodziami w górę rzeki. Przed porohami na Dnieprze łodzie wyciągano na ląd i ciągnięto. Tam też Światosław wpadł w zasadzkę przygotowaną przez Pieczyngów. Światosław oraz większość jego żołnierzy i towarzyszy zginęło podczas walki. Na znak zwycięstwa Pieczyngowie z jego czaszki mieli sporządzić puchar.
Podstawowym źródłem informacji na temat ówczesnej Rusi pozostaje dzieło ruskiego rocznikarza Nestora, Powieści minionych lat (około 1113 r.). Wiele informacji pochodzi także z opisów i kronik bizantyjskiego historyka Leona Diakonosa. Z powodu jego licznych interwencji i wypraw w sprawach Cesarstwa, na bieżąco opisywał on dzieje i historię księcia ruskiego.
Światosław to pierwszy znany ruski książę, noszący słowiańskie imię.
Według części badaczy imię to jest połączeniem nordyckich imion jego poprzedników przetłumaczonych na język słowiański: Olga/Helga lub Oleg/Helgi (heilagr – święty, błogosławiony) oraz Ruryk/Hrœrekr (Hrǿríkʀ – sławny król)[2].
Ojcem Światosława był Igor, syn Ruryka, a matką żona Igora, Olga. Igor, nie tracąc impetu działań swojego poprzednika, coraz bardziej poszerzał ziemie Rurykowiczów, organizując wyprawy na Pieczyngów i Konstantynopol (941-944). Został zabity podczas ściągania okupu z Drewlan w 945 roku. Olga, matka Światosława, organizowała reformy podatkowe nawet po zakończeniu jej regencji pomagała synowi podczas jego wypraw wojennych. Samego Światosława przedstawiano w ikonografii jako władcę zaradnego i śmiałego zarazem. Z opisów historyka Rusi Borisa Rybakowa wiadomo, że już w młodzieńczych latach Światosław otrzymał od ojca Nowogród pod zarząd.
Światosław był nieprzychylny chrześcijaństwu i nawet po tym, gdy jego matka przyjęła chrzest w Konstantynopolu w 955 roku, pozostał wierny religii swych nordyckich przodków. Odznaczał się nieprzeciętnym zmysłem taktycznym, odwagą i oddaniem, co czyniło go popularnym wśród żołnierzy. Ciągłe przebywanie władcy w wyniku wypraw wojennych poza granicami państwa nie wpływało pozytywnie na jego wizerunek w kraju. Pod nieobecność syna państwem skutecznie zarządzała Olga . Bizantyjscy dziejopisarze sportretowali Światosława następująco:
„Z wyglądu tak oto się on przedstawiał: średniego wzrostu, ani zbyt wysoki, ani zbyt mały, o krzaczastych brwiach, błękitnych oczach, płaskim nosie, z ogoloną brodą i z gęstymi, długimi, wiszącymi na górnej wardze włosami. Głowę miał całkiem gołą; po jednej tylko stronie głowy wisiał pukiel włosów, oznaczający znakomitość rodu; szyja gruba, ramiona szerokie i cała postać dość kształtna. Wydawał się ponury i surowy. W jednym jego uchu wisiała złota zausznica, ozdobiona dwiema perłami z rubinem umieszczonym pośrodku. Odzież miał białą, niczym prócz czystości nie różniącą się od innych...”
Ojciec Światosława zginął w roku 945 z rąk Drewlan, podczas poboru daniny przekraczającej określone wcześniej, w ramach porozumienia, normy. Olga po śmierci męża wyprawiła się na Drewlan. Podporządkowała Kijowowi księstwo nowogrodzkie i odnowiła traktaty handlowe z Bizancjum, zawarte jeszcze przez Igora. W 955 roku przyjęła w Konstantynopolu chrzest i rozpoczęła proces chrystianizacji kraju. Polityczne życie Światosława rozpoczęło się dopiero w 957 roku, pełnię władzy uzyskał natomiast po śmierci matki w 969 roku.
Światosław kontynuował politykę ekspansji terytorialnej prowadzoną przez ojca i pracował nad zwiększeniem roli Rusi jako pośrednika w handlu między Europą a Azją. Istniały dwa główne szlaki handlowe, którymi ruscy kupcy wieźli swoje towary. Pierwszy biegł z Kijowa przez Kraków, gdzie spotykali się z polskimi kupcami, a dalej przez Pragę na ziemie środkowej Europy. Drugi natomiast, tak zwany „drogą od Greków do Waregów”, przez Połock lub Smoleńsk i Nowogród nad „Morze Wareskie” i dalej na ziemie Słowian zachodnich, Niemców i Franków. Od końca IX wieku ta wymiana handlowa zaczęła być zagrożona pojawieniem się na mapie Europy koczowniczych Węgrów i Pieczyngów.
Pierwszym celem księcia kijowskiego było państwo Chazarów. Ta wyprawa okazała się serią zwycięstw, zdobyto główne grody warowne Chazarów: Sarkel, Itil i Samender. Te klęski przyspieszyły trwający już wcześniej proces dezintegracji państwa Chazarów. Resztki jego położone były nad dolną Wołgą pod nazwą państwa Saksynów i nie przedstawiały sobą już żadnej siły militarno-politycznej.
Po tej kampanii Światosław skierował swoje armie, do posiadłości Chazarów na północnym Kaukazie. Tam podbił Jasów i Kasogów, a następnie założył warowny gród Tmutorakań, który stanowił bazę wypadową do ataków na greckie kolonie na Krymie.
Kolejnym wielkim przedsięwzięciem Światosława była wyprawa na Bułgarię. W tym okresie państwo to pogrążone było w kryzysie dynastycznym, co chciał wykorzystać bizantyjski cesarz Nicefor Fokas poprzez skłonienie Rusi do ataku. W tym celu wysłał dyplomatę Kalokirosa do Kijowa, który miał 1500 funtów złota ruskiemu księciu i obiecać mu Bułgarię na własność. Wyprawa rozpoczęła się w 967 roku. Już na samym jej początku działania księcia kijowskiego pokrzyżowały plany Bizancjum, które zakładało długą i wyczerpującą wojnę obu stron. Światosław niespodziewanie, w pierwszych paru bitwach, rozgromił armię bułgarską i dotarł aż do centrum kraju, gdzie w Perejesławcu postanowił zatrzymać się na stałe. W tej sytuacji kolejny cesarz bizantyjski Konstantyn Porfirogeneta, wykorzystując tę samą taktykę użytą przeciw Bułgarom, tylko na Rusinach, podburzył przeciw nim Pieczyngów, którzy zaatakowali Kijów. Światosław szybko wycofał się z Bułgarii, pokonał i przepędził spod stolicy oblegające wojska i od razu zawrócił do Perejasławca. W tym czasie Bizancjum zdążyło już wmieszać się w sprawy opuszczonej przez Światosława Bułgarii, tym razem stając w jej obronie. Gdy tylko książę wiosną 969 roku znalazł się na jej ziemiach, doszło do kolejnych walk. Zdezorientowani Bułgarzy, wrogo nastawieni do Bizancjum, stanęli po stronie wojsk ruskich. W wyniku rozczarowania dwuznaczną dyplomacją Greków, część wrogich cesarzowi Bułgarów, Węgrów i Pieczyngów wyruszyło pod wodzą księcia Kijowa na Konstantynopol. Po bitwie pod Arkadiopolis Światosław przekroczył Bałkany, zdobył Filipopol i zbliżył się do bizantyjskiej stolicy. Po przewrocie pałacowym władzę nad krajem objął Jan Tzimiskes. Dopiero w 972 roku, po zdławieniu wewnętrznej opozycji, wyruszył z resztą wojsk ku zachodniej granicy, na spotkanie z Rusinami, rozbijając po drodze wysunięte oddziały Bułgarów. Zdając sobie sprawę z przewagi militarnej Bizancjum, część możnych Bułgarii zerwała sojusz z Rusinami i zaczęła się wycofywać. Po długich pertraktacjach między cesarzem a księciem kijowskim, w których Jan Tzimiskes starał się odwieść Światosława od walki, powołując się na dawne traktaty z Igorem i na przewagę liczebną wojsk bizantyjskich, Rurykowicz odmówił wycofania wojsk. Rozpoczęła się więc bitwa. Książę kijowski tak powiedzieć miał przed bitwą do swych wojów, dla pokrzepienia ich serc i dusz: „Zginie sława, towarzyszka oręża Rusów, którzy bez trudu zwyciężali ludy sąsiednie i bez krwi przelewu podbijali całe kraje, jeśli teraz haniebnie ustąpimy przed Rzymianami. A więc z męstwem przoków naszych i z tą myślą, że ruska siła była do tego czasu niezwyciężona, będziemy się bić dzielnie o życie nasze. Nie mamy zwyczaju ratować się ucieczką do ojczyzny, lecz albo żyć jako zwycięzcy, albo dokonawszy znakomitych czynów, umrzeć ze sławą...”.
Przewaga sił bizantyjskich przed bitwą była znaczna. Wojska ruskie były wyczerpane długą kampanią i wieloma ranami. Nie były w stanie stawić czoła żołnierzom cesarza. Bitwa trwała wiele godzin ze znacznymi stratami po obu stronach. Pomimo przegranej, Światosław był w stanie wynegocjować dobre warunki, m.in. zastrzegł sobie prawo odprowadzenia całego wojska wraz z uzbrojeniem do Rusi i zaopatrzenie w prowiant na całą tę drogę. Historyk bizantyjski Leon Diakonos pisał o bitwie: ”... zwyciężeni Tauroscytowie (tak nazywał Rusinów) nigdy żywi się nie poddają... i że naród ten odważny jest do szaleństwa, dzielny i potężny...”[3].
Po bitwie, Światosław wysłał wojewodę Swenelda z wojskiem do Kijowa, a sam został na zimę w Białobrzeżu nad Dunajem. Świadczyć to mogło o jego dalszych planach militarnych związanych z Bułgarią. Tam właśnie zastali ich Pieczyngowie, powiadomieni przez Greków. Światosław został zabity w 973 roku, w wieku trzydziestu jeden lat. Według legendy[4] władca Pieczyngów kazał zrobić sobie z czaszki Światosława puchar oprawiony w złoto. Po śmierci Światosława doszło do walk o władzę między jego synami, z której jako jedyny cało wyszedł Włodzimierz I Wielki, który rządził od 978 do 1015 roku, a za czasów którego nastało wiele zmian w państwie ruskim.
Światosław I, syn Igora, książę kijowski pozostawił po sobie państwo kilkukrotnie większe niż otrzymał w spadku po ojcu. Jego działania zarówno na polu bitwy, jak i w polityce świadczą o wybitnym talencie politycznym, jego inteligencji i odwadze. Lata jego panowania to nie tylko nieustanne kampanie militarne, ale także poważne zabiegi dyplomatyczne, kontrakty i ugody handlowe, jak i przede wszystkim pojawienie się spójnej państwowości ruskiej. Za czasów tego księcia młode państwo kijowskie zaistniało na arenie międzynarodowej.
4. Ruryk ok. 830-879 | ||||||
2. Igor przed 880-945 | ||||||
5. NN | ||||||
1. Światosław I 942-972 | ||||||
6. NN | ||||||
3. Olga ok. 903-969 | ||||||
7. NN | ||||||
+ Przedsława:
+ Malusza:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.