Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pociąg Pancerny Nr 2, Pociąg Pancerny „Śmiały”, Pociąg pancerny Nr 53 – uzbrojony w armaty wz. 02/26 i haubice wz. 14/19A, a także wyposażony w czołgi Renault FT oraz tankietki TK-3. Brał znaczący udział w bitwie pod Mokrą; przedostał się do Brześcia (zob. obrona twierdzy brzeskiej), a następnie przez Kowel w okolice Lwowa, gdzie wziął udział w obronie miasta. 22 września 1939 r, po kapitulacji Lwowa opuszczony przez załogę, został zajęty przez wojska radzieckie.
 odznaka pamiątkowa | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1918 |
| Rozformowanie |
1939 (1944) |
| Nazwa wyróżniająca |
„Śmiały” |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
por. art. Jerzy Lewakowski |
| Ostatni | |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-ukraińska bitwa o Lwów (1918–1919) wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa bitwa pod Mokrą Obrona Lwowa (1939) | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
.jpg)
Był to pierwszy polski pociąg pancerny (Przed odzyskaniem niepodległości, w dniach 10 lutego – 10 maja 1918, walczył improwizowany pociąg pancerny Związek Broni).
1 listopada 1918 roku oddział złożony z kolejarzy i dezerterów z armii austriackiej narodowości polskiej na stacji Prokocim koło Krakowa zdobył nieuszkodzony, nowoczesny, austro-węgierski pociąg pancerny, składający się z dwóch wagonów czołowych-artyleryjskich, dwóch wagonów piechoty i jednego szturmowego. Ze składu tego pociągu zorganizowane zostały dwa pociągi pancerne: „Piłsudczyk” (P.P. nr 1) i „Śmiały” (P.P. nr 2), które wzięły udział w walkach o Lwów. Pierwszym dowódcą pociągu i nowo skompletowanej załogi został por. art. Jerzy Lewakowski[1].
Pociąg brał udział w konflikcie polsko-ukraińskim w 1918 roku, walcząc pod Przemyślem, Niżankowcami, Milatynem i Kamieniobrodem[2].
26 listopada 1918 pociąg wrócił do Lwowa i otrzymał nazwę „Śmiały”[1].
11 grudnia komendantowi pociągu podporządkowano pod względem taktycznym 1. kompanię polową krakowskiego batalionu akademickiego, jako kompanię szturmową. Dowódcą kompanii był por. Radecki, a dowódcami plutonów podporucznicy: Stefan Buczma (†30 XII 1918[1][3]), Zygmunt Blumski i Stachowicz. Kompania liczyła 110 ludzi i posiadała 2 karabiny maszynowe[1].
12 kwietnia 1919 pociąg wyjechał z Warszawy na front litewsko-białoruski[4]. 8 maja 1919 roku część załogi przeniesiono do pociągu Śmiały szeroki, którego dowódcą (do lipca 1919) zostaje ppor. Biegai[5].
25 lipca w boju pieszym z oddziałem bolszewickim (składającym się wg świadków z Chińczyków) zginął por. Małagowski. W czasie odwrotu wojsk polskich z Ukrainy i Białorusi, latem 1920 r., w ciągu ośmiu tygodni walk utracono 12 spośród 22 posiadanych wówczas przez Polskę pociągów pancernych. Na skutek intensywnego ostrzału artyleryjskiego, uszkodzone zostały wszystkie działa „Śmiałego" i pociąg wycofano na tyły do naprawy. Na front powrócił we wrześniu, walcząc do końca wojny na terenach dzisiejszej Białorusi[6].
Od 1928 był na składzie 2 dywizjonu pociągów pancernych w Niepołomicach.
We wrześniu 1939 był uzbrojony w 2 haubice 100 mm, 2 armaty 75 mm i 19 ckm-ów"[7].
Został zmobilizowany 27 sierpnia 1939 i przydzielony do Wołyńskiej Brygady Kawalerii przy Armii „Łódź". Przed wojną patrolował linię kolejową Brzeźnica nad Wartą – Siemkowice – Działoszyn – Kłobuck.
Nocą z 31 sierpnia na 1 września pociąg ruszył do Siemkowic, gdzie dojechał ok. 5 rano[8]. Stacjonował w Rudnikach[8]. O 9 odjechał do Miedźna, otrzymał rozkaz patrolowania linii Kłobuck – Miedźno[9]. Podczas bitwy pod Mokrą, ze skrzyżowania toru z drogą Mokra – Miedźno, wsparł 4 szwadron 21 pułku ułanów, pomagając odeprzeć atak niemieckiej 4 Dywizji Pancernej[8]. Następnie pociąg wycofał się do Działoszyna i rozpoczął patrol toru Działoszyn – Miedźno; tam odparł drugi atak czołgów niemieckich, niszcząc kilka[10]. Na skrzyżowaniu toru z drogą Rębielice – Izbiska pociąg natrafił na gotującą się do ataku niemiecką kolumnę I batalionu 12 pułku strzelców zmechanizowanych; zadał jej znaczące straty ale po kilku trafieniach (uszkodzona wieża 75 mm, pożar na platformie amunicyjnej) musiał się wycofać do Miedzna i następnie Działoszyna; oddziały niemieckie także się wycofały[11]. 2 września pociąg osłaniał lewe skrzydło Brygady; ostrzelano elementy 1 Dywizji Pancernej koło Czarnego Lasu i Woli Kiedrzyńskiej, pociąg wycofał się (do Łasku) gdy na jego odcinek Niemcy ściągnęli cały dywizjon artylerii ciężkiej[12]. 3 września pociąg przejechał do Łodzi, następnie na stację w Koluszkach; tam, razem z pociągiem pancernym nr 55 „Bartosz Głowacki” do 5 września oczekiwał na rozkazy[13]. 5 września na tejże stacji niemieckie bombowce zniszczyły skład gospodarczy „Śmiałego”[13].
Wieczorem 5 września jednostki polskie rozpoczęły odwrót w tym rejonie frontu; rankiem 6 września 53 i 55 pociąg pancerny także przejechały z Koluszek do Skierniewic[14]. Zniszczenia torów zapobiegły planowanemu na 7 września rozpoznaniu na linii Skierniewice–Łowicz[15]. 8 września pociągi patrolowały odcinek Skierniewice – Żyrardów, a następnie przejechały przez Warszawę udając się do Mińska Mazowieckiego[15]. W Mińsku otrzymano rozkaz udania się do Siedlec, gdzie pociągi dotarły 10 września[15]. Wobec zagrożenia miasta w nocy z 10 na 11 września pociągi odjechały do Łukowa; 12 września Łuków był już zagrożony, pociągi wycofały się do Międzyrzeca Podlaskiego, po drodze otrzymano rozkaz udania się na Brześć nad Bugiem, gdzie dotarły 14 września[16]. Tego samego dnia pod miasto podszedł niemiecki XIX Korpus[16]. Pod Katenborgem „Śmiały” wsparł piechotę, odrzucając czołgi 10 Dywizji Pancernej[17]. Po południu Niemcy zajęli Dworzec Główny w Brześciu, i pociągi otrzymały rozkaz wycofania się na Kowel, gdzie dotarły 15 września. 16 września pociągi zostały odesłane do Łucka[18]. 17 września otrzymano informację o wkroczeniu Armii Czerwonej, dowódcy pociągów podjęli decyzję o przebiciu się na Lwów, gdzie dotarły przez Łuck – Sienkiewiczówkę – Stojanów 18 września[18]. „Śmiały” operował w okolicy Dworca Łyczakowskiego, później wsparł uderzenie piechoty na Sichów i Pirogowkę[18][19]. 19 września ostrzeliwał Zboiska, dokonał wypadów na Kamionkę Strumiłową, wieczorem wrócił na stację Podzamcze, a w nocy z powrotem na Dworzec Łyczakowski[19].
Po kapitulacji przed najeźdźcą sowieckim 22 września pociąg opuszczony przez załogę, został zajęty przez wojska radzieckie. Wraz ze zdobytymi przez sowietów pociągami pancernymi „Głowacki" i „Marszałek" został wcielony do wojsk NKWD. W nowej służbie przemianowano jego nazwę na BEPO 75, obsadzono sowiecką załogą pod dowództwem starszego lejtnanta Mieszkowa, wszedł w skład 75 pułku 10 Dywizji NKWD, stacjonującej w rejonie Rawy Ruskiej.
Po agresji Niemców na ZSRR w 1941 roku pociąg trafił w ręce Wehrmachtu po wcześniejszym remoncie. Pod nowym sztandarem występował pod nazwą Pz Zug 10. W czasie walk na froncie wschodnim trafił m.in. do zewnętrznego kręgu kotła stalingradzkiego.
10 czerwca 1944 roku, oficjalnym rozkazem O.K.H. pociąg pancerny Pz Zug 10 został skreślony z ewidencji niemieckich jednostek bojowych, a los dwóch ostatnich wagonów artyleryjskich „Śmiałego" pozostał nieznany.
Służył kolejno w armiach:
Pierwszy skład powstał na bazie taboru zdobytego 1 listopada 1918 r. pod Krakowem.
Zdobyty tabor:
Odznaka okrągła, ażurowa, o średnicy 46 mm, tłoczona w blasze o grubości 1 mm z żółtego metalu, posrebrzana i oksydowana, nieco wypukła. Na pierścieniu u góry napis: Pancerny śmiały, u dołu stylizowane gałązki laurowe związane wstęgą. W środku sylwetka wozu bojowego na szynach kolejowych. Odznaka przypinana na śrubie, na tle czerwonego sukna (jedwabiu)[uwaga 1][26].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
