From Wikipedia, the free encyclopedia
Lo plan continental, o plataforma continentala, es lo perlongament del continent sota la superfícia de l'ocean.
La zona submergida possedís totas las proprietats d'un continent (litologia acida, fòrta espessor de l'escòrça continentala, istòria geologica).
La transicion cap a l'ocean se fa de biais gradual, la prigondor aumentant progressivament, o brutalament (zona de subduction). La largor mejana du plan continental es de 74 km, amb d'escarts variant de 8,5 km (per exemple las plataformas de las Rocosas e de las Andas) a 500 km (plataforma siberiana en mar de Laptev)[1].
Lo plan continental es ara cobèrt d'una pro fèbla espessor d'aiga (fins a d'un centenat de mètres). Foguèt, en granda partida emergit pendent las glaciacions.
Atal, lo poblament inicial del continent american a podut se far per l'estrech de Bering, sul plan continental emergit pendent la darrièra glaciacion. L'arqueologia sosmarina montrèt que d'òmes preïstorics vivián, caçavan, pescavan dins lo Doggerland, entre l'actuala Anglatèrra e lo Danemarc, l'Alemanha e los Païses Basses, quitament i aviá de mamots e una fauna abondanta[2].
Las zonas costièras representan pas que 10 % de l'environament oceanic mas contenon unes 90 % de totas las espècias marinas. Levat excepcion, las zonas costièras son las zonas dels oceans mai ricas en nutriments.
Las dimensions dels plans continentals varian fòrça. Pòdon èsser gaireben inexistents. Es per exemple lo cas dins las zonas de subduction ont una placa oceanica cabuça sota l'escòrça continentala coma aquò se produch al larg de las còstas chilianas o l'oèst de l'illa de Sumatra. Pòdon tanben èsser fòrça espandits. Atal lo plan continental mai vast atenh 1 500 km de larg. Es lo plan de Siberia dins l'ocean Artic. Un autre vast plan continental es aqueste de la Sonda situat en mar de China meridionala que s'espandís entre las illas de Java, de Sumatra e de Borneo. Lo golf Persic e la mar del Nòrd son de mars que cobrisson entièrament un plan continental.
Los plans continentals son cobèrts de sediments terrigèns, que venon de l'erosion dels continents. Pasmens, pauc d'aquestes sediments foguèron portats pels riu. De 60 a 70 %, se pausèron pendent las glaciacions de l'èra Quaternària, quand lo nivèl de las mars èra de 100 a 120 mètres inferior a aqueste d'ara.
Los sediments venon mai sovent sempre mai prims que s'alunha de las còstas. Lo sable èra limitat a las zonas d'aiga pauc prigondas de contunh agitacion jos l'accion de las èrças, alara que lo les e l'argila se pausan dins las aigas mai prigondas e suavas situadas mai al larg. Aquestes sediments se pausan a la velocitat mejana de 30 cm per millenari, velocitat superiora a aquela que se pausa los sediments marins dins las planas abissalas.
Dins aquesta zona, definida per l'article 76 de la Convencion de las Nacions unidas sul drech de la mar signada en 1982 a Montego Bay, los Estats costièrs dispausan de drechs sobeirans sus l'expleitacion de las fonts del sòl e del sossòol dels fons marins (per exemple en idrocarburs).
Lo plan continental d'un Estat costièr compren los fons marins e lor sossòl fins al bòrd extèrne del marge continental, o fins a 200 milas marins de las linhas de basa, quand aqueste bòrd extèrne se trapa a una distança inferiora. Sa limita coïncidís alara amb aquesta de l'extension maximala de la zona economica exclusiva (ZEE), zona ont l'Estat costièr dispausa del drech d'expleitar totas las fonts economicas, dins las aigas, suls fons e dins lo sossòl. Coma la ZEE, sa limita pòt pasmens se situar a mens de 200 milas dins lo cas ont las còstas de dos Estats son adjacentas o se fan fàcia: una delimitacion maritima es alara necessària per definir las zonas sota la jurisdiccion de cada Estat costièr.
Quand lo marge continental s'espandís al delà de 200 milas, los Estats pòdon pretendre exercir lor jurisdiccion o fins a 350 milas de las linhas de basa, o fins a 100 milas de l'isobat 2500 mètres, segon de critèris geologics. En contrapartida, l'Estat costièr deu contribuir a un sistèma de partatge dels revenguts tirats de l'expleitacion de las fonts mineralas an delà de la limita dels 200 milas, gerit per l'Autoritat internacionala dels fons marins.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
