From Wikipedia, the free encyclopedia
Lo golf Persic (latin Persicus Sinus, grèc Περσικός Κόλπος Persikos kolpos, persan خلیج فارس, Khalij-e-Fars; arabi خليج فارس, Khalīje fars, vulgar Bahr Faris) es un grand golf format per una partida de la mar de Pèrsia, situat entre la peninsula Aràbia e Iran. Sa superfícia es de 233 000 km2 e sa longor de 989 km. L'estrech d'Ormuz n'es la part mai estrecha (fa 56 km de larg) e s'escampa dins lo golf d'Oman. Las aigas i son pauc prigondas, amb un maximum de 102 mètres, e una mejana de 50 mètres.
Sus la còsta nòrd del golf i a Iran e la còsta sud se dividís entre divèrses territòris: Musandam, jos la sobeiranetat d’Oman; la partida occidentala de l'emirat de Ras al-Khaimah, l'emirat d'Umm al-Qaiwain, la partida principala de l'emirat de Sharjah, la partida principala de l'emirat d'Ajman, l'emirat de Dubai e l'emirat d'Abu Dhabi, coneguts ensems coma los Emirats Arabis Units; l'emirat de Qatar, lo reialme de Bahrayn, la còsta d'Al-Hasa (Arabia Saudita), l'emirat de Kowait e una pichona zona de sobeiranetat d'Iraq, ont i a las illas de Warba e Bubiyan, qu'apartenián a Kowait mas que los regims iraquians reclamèron fins a l'ocupacion americana. Al mitan del golf i a divèrsas illas, qu'una de las pus importantas es l'illa iraniana de Qeshm. Qualques illas an lor sobeiranetat disputada coma las illas Tonb, que la reclaman Ras al-Khaimah e Iran (que las ocupavan), o Abu Musa (ocupada per Iran mas qu'aperteniá abans a Sharjah). Las autras illas son Banu Yas e Sirri.
A l'extremitat occidentala se tròba lo dèlta del Shatt al-fars, que recep las aigas d'Eufrates e de Tigre.
La plataforma petrolièra mai importanta del monde, Al-Safaniya, es dins aquel golf.
L’istòria del golf Persic foguèt dempuèi totjorn animada de fòrça conflictes, que demeniguèron son influéncia dins los ligams entre Orient e Occident, e faguèt de la mar Roja, mai a l’oèst, la via de relacion privilegiada.
Las populacions del littoral s’afrontèron regularament, entre tribús, clans, territòris.
Las populations de l’interior de las tèrras cerquèron sovent a profeitar de las bòcas maritimas.
Al sègle XIII, los mongòls i establiguèron lor influéncia. Una rota maritima, utilizada par Marco Polo, lo religava a China. Al sègle XVI, lo golf Persic èra contraròtlat per Portugal, que n'es fòragetat per l'Iran dels Sefevidas. Al sègle XIX, los britanics s'i establiguèron amb per pretèxte lo combat contra la piratariá. Ne gardèron lo contraròtle fins a la Segonda Guèrra Mondiala, e la creacion dels Emirats Arabis Units.
Pus recentament, lo golf Persic encara foguèt agitat de conflictes:
Dempuèi aquel temps de guèrras, maites nacionalistes arabs an ensajat de remplaçar lo nom per golf Arabic (qu’un còp èra s’utilazava per la mar Roja) o golf Arabopersic. Lo sol nom internacionalament admés demòra pasmens golf Persic.
L’estrech d’Ormuz es uèi contrarotlat ensems per Iran e Oman.
La font economica gaireben unica del golf Persic es lo petròli. Los païses mai grands del golf Persic son regropats dins l’Organizacion dels Païses Exportadors de Petròli (OPEP) e contraròtlan lo camin mercé a de petrolièrs gigants, o per d'oleoductes en ligam cap a Mediterranèa e mar Roja, atal evitant lo passatge per l'estrech d’Ormuz e lo canal de Suèz. Aquò provòca una granda pollucion, dempuèi 2000 se seriá escampat 1,14 million de tonas de petròli cada an largat per 40 % dels 6000 petrolièrs que travèrsan cada an l'estrech d'Ormuz.
Lo Conselh de Cooperacion del Golf foguèt creat lo 25 de mai de 1985 a Abu Dhabi, als Emirats Arabis Units. Sièis Estats arabis del golf Persic ne son membres:
Los reialmes de Marròc e de Jordania son eles en cors d'adesion. Le Conselh a per objectiu de favorizar la cooperacion e la coordinacion entre los Estats membres dins de domenis coma l'economia, las finanças, lo comèrci, las doanas, lo torisme e la recèrca.
Long d'un milièr de quilomètres, larg de 200 a 300 km, lo golf Persic es gaireben una mar tancada que sa prigondor mejana es sonque de 50 mètres. Recep mens d'aiga dels flums d'Iran e d'Iraq que ne pèrd amb l'evaporacion. Aquò explica sa salinitat, que pòt montar de 45 a 100 gramas per litre. De còps qu'i a va al delà dels 100 gramas per litre, se pòt alara se formar de « sebhas » o paluns salagats naturals. Lo nivèl se manten mercé al corrent venent de l'ocean Indian per l'estrech d'Ormuz, que vira dins lo sens invèrs de las agulhas del relòtge.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
