From Wikipedia, the free encyclopedia
Iòssif Vissariònovich Jogachvili (18 de decembre de 1878, Gòri - 5 de març de 1953, Moscòu), mai conegut per son subrenom Iòssif Stàlin[1], es un òme d'Estat sovietic que dirigiguèt l'URSS de 1928 a 1953.
Originari de Georgia, jonhèt lei partisans de Lenin tre 1901 e venguèt rapidament una personalitat importanta entre lei bolchevics. A partir de 1906-1907, venguèt un collaborator regular de Lenin e lo sostenguèt durant leis eveniments dei revolucions de 1917 e dins lo corrent de la Guèrra Civila Russa. Vengut secretari generau dau partit, aquò li permetèt de se presentar coma l'eiretier de Lenin. Après una lònga lucha intèrna còntra leis autrei companhons de Lenin, prenguèt lo poder en 1928.
Instaurèt alora un regime brutau e repressiu que causèt la mòrt de plusors milions de personas. Pasmens, capitèt d'industrializar e de desvolopar economicament son país. De mai, sa resisténcia e sa victòria còntra lo nazisme e l'Alemanha d'Adolf Hitler li donèron un prestigi immens que li permetèt de transformar l'URSS en una superpoissança capabla de rivalizar ambé leis Estats Units d'America. Après sa mòrt, la violéncia de sei metòdes e son culte de la personalitat foguèron denonciats per Nikita Khrushchov.
Iòssif Vissariònovich Jogachvili nasquèt en Georgia, a Gòri, lo 3 d'abriu de 1878 dins una familha paura[2]. Son paire, Vissarion, èra pegòt. Òme brutau, foguèt obligat de quitar la vila per trabalhar dins una usina de cauçaduras de Tiflis (uei Tbilissi). I moriguèt en 1890 après aver probablament abandonat sa frema e son fiu. La maire de Iòssif Jogachvili, Ekaterina, èra una sèrva anciana que trabalhava coma domestica e que capitèt de ganhar pron de sòus per pagar – ambé dificultats – d'estudis a son fiu. Ansin, poguèt anar a l'escòla ortodòxa de Gòri avans d'integrar lo seminari en 1894[3].
Iòssif Jogachvili estudièt au seminari de 1894 a 1899. Aqueu periòde de sa vida es mau conegut franc de quauqueis aspècts generaus. La disciplina de l'endrech èra dura e l'agitacion politica importanta. D'efèct, a la fin dau sègle XIX, un corrent nacionalista georgian s'opausava au regime tsarista e leis idèas revolucionàrias èran ben conegudas dei classas educadas. Per exemple, en 1886, lo cap de l'establiment èra estat tuat per un estudiant excluch.
Dins una tala atmosfèra, Iòssif Jogachvili descurbiguèt tant la politica que la religion e semblèt sustot s'interessar a la premiera. Tre 1895, publiquèt un poèma patriotic dins la revista nacionalista Iberya e comencèt de legir de tèxtes « subversius ». En particular, recebèt una punicion per aver legit Lei Trabalhaires de la mar de Victor Hugo. En 1898, venguèt sòci d'un grop clandestin nacionalista, dich Messame-Dassi, onte dominavan lei pensadas socialistas. I foguèt cargat de la creacion de ceucles d'estudis entre leis obriers. Un an pus tard, seis idèas entraïnèron son exclusion dau seminari.
Après son expulsion dau seminari, Iòssif Jogachvili conoguèt doas annadas malaisadas avans d'intrar dins la clandestinitat en 1901. Levat quauquei periòdes limitats, i demorèt fins a 1917. I descurbiguèt l'òbra de Karl Marx e rompèt ambé lei nacionalistas de Messame-Dassi. En 1901, s'installèt dins la vila industriala e portuària de Batumi onte prenguèt lo subrenom de Koba. I participèt a la creacion dau jornau Brdzola (« La lucha » en occitan). Arrestat un premier còp en abriu de 1902, foguèt condamnat a tres ans de desportacion mai s'enfugiguèt en genier de 1904. Enterin, a partir de 1903, comencèt de promòure lei tèsis dau Partit obrier sociau democrata de Russia (POSDR).
En 1905, après lei desfachas en Orient còntra Japon, l'Empèri Rus conoguèt un periòde d'agitacions, de grèvas e de manifestacions. Per amaisar la situacion, lo govèrn de Nicolau II utilizèt la repression mai deguèt tanben far de concessions a certanei movements reformistas. Koba-Jogachvili participèt activament a l'agitacion en Caucàs e foguèt elegit delegat a la conferéncia nacionala dau partit bolchevic organizada a Tammerfors en Finlàndia[4]. Aquò li permetèt de rescontrar Lenin per lo premier còp e de viatjar en Euròpa. Ansin, de 1906 a 1907, anèt a Estocòlme e a Londres per participar ai congrès dau partit. I prenguèt rapidament una certana importància politica.
Après aqueu periòde, s'installèt a Bakó en Azerbaitjan. La vila èra venguda un important centre petrolier ambé d'obriers d'originas variadas (Rus, Azèris, Armènis, Georgians...). Ambé Stepan Chaumian (1878-1918) dich « lo Lenin de Caucàs », organizèt leis activitats dei Bolchevics en Caucàs e Bakó venguèt lo centre principau dau partit dins la region. Lo ròtle de Koba-Jogachvili foguèt fòrça important dins leis activitats de propaganda e dins l'organizacion d'accions violentas còntra de bancas per finançar lo partit. Pasmens, lei relacions ambé Chaumian se desgradèron rapidament. Son arrestacion permetèt de reglar lo problema mai Koba-Jogachvili foguèt sospichat d'aver denonciat son rivau a la polícia tsarista.
De 1908 a 1917, Koba foguèt arrestat mai d'un còp e regularament desportat. Aquò renforcèt son influéncia au sen dau Partit coma un dei caps principaus dei bolchevics « de l'interior » e li permetèt de venir un collaborator regular de Lenin. Ansin, Jogachvili foguèt arrestat en 1908, en 1912 e en 1913. Lei dos premiers còps, capitèt rapidament de s'evasir. En revènge, lo tresen còp, foguèt mandat dins una region fòrça isolada dau nòrd de Siberia e estrictament susvelhat. Ne foguèt liberat unicament per la revolucion de febrier-març de 1917.
Durant aqueu periòde, Koba venguèt mai e mai important entre lei bolchevics. Intrèt au Comitat centrau e participèt a la creacion dau jornau La Pravda en 1912. I foguèt l'autor dau premier editoriau. De mai, en novembre de 1912, Lenin li demandèt de trabalhar amb eu sus la question dei problemas nacionaus. Koba venguèt ansin una figura majora dau partit sus aquela problematica e apareguèt per lo premier còp lo faus-nom « Stàlin » coma signatura d'un article sus « lo Marxisme e la question nacionala ».
En febrier-març de 1917, lo succès de la Revolucion de Febrier entraïnèt l'abdicacion dau tsar Nicolau II e la formacion d'un govèrn provisòri dirigit per lo prince Lvov. Dins lei fachs, la borgesiá occupava lo poder mai deviá negociar ambé lo soviet de Petrograd[5], lei menchevics, lei bolchevics e lei SR (socialistas-revolucionaris, partit revolucionari non marxista[6]). Aquò permetèt a Stàlin d'èsser liberat e d'arribar a Petrograd lo 25 de març.
En l'abséncia de Lenin, Stàlin assegurèt de facto un ròtle fòrça important au sen de la direccion dau Partit e au sen de La Pravda. I adoptèt una posicion « centrista » còntra lei posicions de la drecha dau partit representada per Lev Kamenev (1883-1938), demandant de sostenir d'un biais critic lo govèrn provisòri, e de la senèstra que voliá una rompedura immediata. Aquela politica foguèt fòrça criticada per Lenin a son retorn d'exili lo 16 d'abriu. Pasmens, après quauqueis esitacions, Stàlin acceptèt de sostenir lei tèsis de son cap e foguèt elegit tornarmai au Comitat centrau. I venguèt un sostèn determinat de Lenin e aguèt un ròtle decisiu dins l'organizacion dau partit. De mai, s'afiermèt coma l'especialista de la question dei nacionalitats.
En julhet de 1917, la revirada de jornadas revolucionàrias afebliguèt lo partit e entraïnèt l'arrestacion (Kamenev, Trotski...) ò l'exili (Lenin) de plusors caps. Stàlin assegurèt alora tornarmai de facto la direccion dau partit. En despiech de la repression, capitèt de'n desvolopar l'influéncia dins lei mitans obriers, dins l'armada e mai au sen de certanei movements de païsans. De mai, en setembre, lei bolchevics participèron victoriosament a la resisténcia dau govèrn provisòri còntra la temptativa de còp d'estat militar dirigida per lo generau Lavr Kornilov. Aquò permetèt au partit de prendre lo contraròtle dei soviets de Petrograd, de Moscòu, de plusors autrei vilas importantas e de plusors regiments.
Après aqueleis eveniments, lo govèrn provisòri èra fòrça feble e dependent dau sostèn dei bolchevis. A son retorn, Lenin poguèt ansin aisament preparar una revolucion novèla per prendre lo poder. Lo ròtle precís de Stàlin dins aqueleis eveniments es mau conegut mai sembla segondari. En revènge, èra alora un sostèn solide de Lenin ambé Trotsky (1879-1940) e Iakov Sverdlov (1885-1919). Representent dau Partit au Comitat revolucionari dau Soviet de Petrograd e membre dau Burèu politic, tenguèt probablament lo ròtle de relèu dau partit a Smolnyi qu'èra alora lo quartier generau deis insurgents.
De 1918 a 1923, Russia conoguèt un periòde de guèrra civila saunosa marcat per l'afrontament entre lei Roges (lei bolchevics), lei Blancs (coalicion eteroclita gropant divèrseis adversaris dei bolchevics), divèrsei movements nacionalistas desirós d'establir l'independéncia de certanei pòbles periferics de l'Empèri Rus, de movements de païsans armats e d'intervencions estrangieras (Reiaume Unit, França, Japon...). Durant aqueu periòde, Stàlin confiermèt son ròtle de premiera importància au sen dau partit e dau movement bolchevic.
D'efèct, après la Revolucion d'Octòbre, Stàlin fasiá partida de l'executiu dau Comitat centrau – organ format de Lenin, de Trotski, de Sverdlov e d'eu meteis per dirigir la revolucion – e foguèt nomat au Conseu dei comissaris dau pòble – es a dire lo govèrn bolchevic – coma comissari ai Nacionalitats. Dins lo contèxte d'afondrament de l'Empèri Rus e dei guèrras d'independéncia menadas per plusors pòstes periferics, aqueu pòste èra fòrça important e Stàlin i definiguèt una politica federala basada sus quatre principis fondamentaus :
Pasmens, l'aplicacion d'aquelei resolucions foguèt pas totjorn aisada car dins mai d'una region de Caucàs, de Finlàndia ò d'Euròpa de l'Èst, lei bolchevics èran febles e atacats per de movements [(nacionalisme|nacionalistas]] de drecha sostenguts per de poissanças estrangieras[7].
Durant aqueu periòde, Stàlin sostenguèt fidelament Lenin, compres quand lo cap de la revolucion foguèt més en minoritat a prepaus dei negociacions amb Alemanha. Puei, foguèt cargat de protegir l'avitalhament dei regions tengudas per lei Roges. Durant l'estiu de 1918, deguèt donc participar, coma comissari politic, a la defensa de Tsaritsyne (la futura Estalingrad) còntra leis armadas blancas. Lei combats durèron fins a octòbre-novembre e s'acabèron per una victòria importanta deis armadas rojas. Aquel episòdi permetèt tanben a Stàlin de formar un grop de fidèus qu'anavan tenir un ròtle important dins sa conquista dau poder entre 1922 e 1928. En mai d'aquò, comencèt de s'opausar a Trotski que se presentava tanben coma lo venceire de la batalha de Tsaritsyne.
Après aqueu succès, Stàlin foguèt mandat sus d'autrei frònts, totjorn coma comissari politic. En 1919, luchèt còntra lo generau Anton Denikine e en 1920, foguèt mandat en Polonha. Dins aqueu segond cas, son comandament foguèt marrit e foguèt en partida responsable de la desfacha sovietica a l'entorn de Varsòvia. Aquò agravèt l'antagonisme ambé Trotski que l'accusèt d'èsser lo responsable principau de la revirada polonesa. Pasmens, per seis accions durant la guèrra civila, Stàlin foguèt guierdonat de l'Òrdre dau Drapèu Roge e ganhèt una reputacion d'organizator eficaç. Ansin, Lenin li fisèt la direccion de l'Inspeccion obriera e païsana, un organisme novèu destinat a luchar còntra la burocràcia.
Fòrça malaut a partir de 1922, Lenin se retirèt largament deis afaires publics fins a sa mòrt en 1924. Durant aqueu periòde, lo partit bolchevic s'institucionalizèt mai sei caps gardèron lei reflèxes deis annadas de clandestinitat e de complòts. Una lucha fòrça dura aguèt donc luòc entre lei caps principaus dau partit per la succession de Lenin. Se presentant coma l'eiretier naturau dau fondator de la revolucion, Stàlin capitèt de'n sortir venceire en 1928. Dins aquò, aquela ascension foguèt malaisada e necessitèt plusors etapas.
Lo fondament de son succès foguèt sa posicion de secretari generau dau partit. Stàlin i foguèt elegit lo 3 d'abriu de 1922. Lo pòste èra novèu e orientat vèrs la gestion de la vida administrativa dau partit. Pasmens, anava rapidament prendre una gròssa importància. Fatigat, Lenin lo comprenguèt en decembre de 1922, l'escriguèt dins de nòtas publicadas après sa mòrt sota lo nom de testament de Lenin. Pasmens, en causa de sa malautiá, poguèt pas intervenir còntra son ancian protegit. Stàlin demorèt donc secretari generau mai, dins lei fachs, lei conflictes intèrnes entre bolchevics demorèron limitats. D'efèct, Lenin gardava encara la direccion nominala de la revolucion e d'autra part, la prioritat èra de redreiçar un país en crisi après mai d'un decenni de guèrra.
Lo combat vertadier comencèt en octòbre de 1924 ambé d'accusacions d'activitat fraccionala e de projèctes economics erronèus dirigidas còntra Trotski. En mai d'aquò, Stàlin utilizèt sa posicion de secretari generau per nomar pauc a pauc lei partisans de Trotski a l'estrangier ò dins de regions alunchadas. Son rivau foguèt ansin pauc a pauc isolat e, en genier de 1925, una premiera resolucion dau Comitat centrau, sostenguda per Stàlin, Lev Kamenev e Grigori Zinoviev (1883-1936), condamnèt leis opcions politicas defendudas per Trotski. Puei, Stàlin ataquèt sei dos aliats que foguèron a son torn condamnats gràcias a l'abstencion de Trotski e de sei partisans. Aquò permetèt a Stàlin de prendre definitivament lo contraròtle dau partit e de la revolucion. Enfin, lo 15 de novembre de 1927, Trotski e Zinoviev, d'ara endavant ligats còntra Stàlin, foguèron condamnats ensems per lo Comitat centrau e excluchs dau partit. Un mes pus tard, foguèt lo torn de sei partisans a l'eissida dau XVen congrès dau partit.
En delà dei conflictes personaus entre leis eiretiers de Lenin, aquelei luchas intèrnas èran motivadas per de questions regardant l'evolucion de la revolucion. Òr, après la revirada dei movements revolucionaris dins leis autrei país, l'internacionalisme de Lenin e de Trotski semblava perilhós car la poissança militara deis estats capitalistas èra largament superiora an aquela de l'URSS. De mai, la militarizacion de la societat defenduda per Trotski èra gaire populara. Ansin, Stàlin, defensor de l'idèa d'una revolucion unicament en URSS e d'una concepcion « moderada » – es a dire entre la senèstra de Trotski e la drecha de Kamenev – foguèt pus aisament sostengut per la majoritat dau partit. Lei sòcis dau partit, onte la burocràcia començava de prendre lo poder, sostenguèron tanben Stàlin per de rasons materialas.
A la fin de 1927, l'autoritat de Stàlin sus lo partit èra venguda incontestabla e la construccion dau socialisme dins un país solet venguèt lo mòt d'òrdre. Pasmens, en despiech de sa victòria, lei bolchevics demoravan relativament febles e avián de dificultats importantas per dirigir lo país. D'efèct, lo partit, supausat èsser la basa de la revolucion, n'aviá pas lei capacitats. Premier, lei luchas de succession e lei combats de la guèrra avián entraïnat l'eliminacion ò la mòrt de quadres experimentats. Ansin, se lo nombre de sòcis èra tres còps pus grand en 1929 qu'en 1924, lo nivèu de formacion e l'experiéncia politica dei recrutas èran febles.
Dins aquelei condicions, lo partit podiá pas èsser l'otís que necessitava lei cambiaments radicaus e rapides dau projècte politic de Stàlin. Per lo remplaçar, decidèt donc de s'apielar sus la « Comission extraordinària » (Tcheka), polícia politica provisòria instaurada per Lenin durant la guèrra civila. Inicialament au servici de la revolucion e destinada a sa defensa, venguèt una institucion permanenta, dicha « Administracion Politica d'Estat » (GPU), que son contraròtle èra estendut ais activitats dau partit. Lei servicis de seguretat venguèron donc l'instrument de la politica volontarista de Stàlin. Pasmens, aquò entraïnèt la formacion d'un sistèma politic mai e mai repressiu.
A la fin deis ans 1920, Stàlin comencèt una politica d'industrializacion accelerada de l'Union Sovietica. D'efèct, en 1929, lo país èra encara largament rurau amb un taus d'urbanizacion de solament 20%. Pasmens, lei dificultats èran importantas car ges de país estrangier èra desirós d'investir en URSS. Lei ressorsas devián donc venir de l'interior e Stàlin decidèt d'utilizar lei capitaus de la paisanariá. Aquò prenguèt la forma de la collectivizacion fòrçada dei tèrras.
L'aplicacion d'aquela politica foguèt menada violentament e a la lèsta. Comencèt en genier de 1930 quand Stàlin ordonèt la « liquidicacion dei kulaks coma classa ». Lei kulaks èran de païsans aisats, pas totjorn presats per lo rèsta dau mond rurau. Dins aquò, la sasida dei bens ruraus regardèt la quasi totalitat dei païsans sovietics e se turtèt donc a una viva resisténcia. Pièger, la collectivizacion desorganizèt lei rets de produccion e entraïnèt de faminas grèvas que culminèron en 1932-1933. Causèron la mòrt de plusors milions de personas, especialament en Ucraïna e en Cazacstan.
Maugrat aquela catastròfa, la planificacion dei mejans economics e dei ressorsas permetèron de concentrar lei fòrças sus lei sectors decisius de l'industria pesuca. Gràcias a la mobilizacion de tota la societat, permetèt de capitar l'industrializacion accelerada dau país. Avans la Segonda Guèrra Mondiala, l'URSS venguèt ansin una la tresena poissança industriala mondiala. En parallèl, de progrès importants foguèron realizats coma l'alfabetizacion de la màger part de la populacion de mens de 40 ans.
Se la politica economica de Stàlin enregistrèt mai d'un succès en matèria d'industrializacion, son autoritarisme se turtèt a un nombre creissent de comunistas. Per reprimir aquela oposicion – dispersada après l'eviccion de l'ala drecha dau partit en 1929 – lei poders de l'aparelh policier foguèron renforçats e la polícia politica, dicha NKVD a partir de 1934, se desbarrassèt de totei leis adversaris e critics politics dau regime gràcias a sei descubèrtas de complòts e de rets de sabotatge, reaus ò imaginaris. En parallèl, la propaganda dau regime establiguèt un culte de la personalitat Stàlin depintat coma la fònt de totei lei succès de l'URSS.
En decembre de 1934, l'assassinat de Serguei Kírov (1886-1934), secretari dau partit de Leningrad, marquèt lo començament d'una politica de terror pus sistematica. A partir de 1936, de purgas toquèron totei lei sectors de la societat coma lo partit, l'administracion, l'armada, lei mitans culturaus e mai de particulars. Lo movement culminèt ambé lei procès de Moscòu que li permetèt de condamnar a mòrt la màger part dei caps politics e militars de la Revolucion de 1917 e de la guèrra civila (Grigori Zinoviev, Lev Kamenev, lo manescau Tukhachevsky...) que foguèron accusats de complòts imaginaris per lo NKVD. Plusors centenaus de miliers de Sovietics foguèron ansin desportats dins de camps de trabalh. Per gerir un nombre tant important de presoniers, una administration especiala, dicha « Administracion especiala dei camps » (Gulag), foguèt creada en 1934. En mai d'aquò, en 1940, la repression de tota forma d'oposicion foguèt completada ambé l'assassinat de Trotski per un agent sovietic en Mexic.
Lo bilanç de la politica de terror deis ans 1930 es pasmens mau conegut car lei recèrcas dònan d'estimacions fòrça diferentas. Segon leis archius dau KGB, i aguèt aperaquí 682 000 execucions durant lei purgas de 1936-1938. Lo nombre d'arrestacions es pauc clar – es probablament inferior a un milion per an – mai la populacion dei camps dau Gulag passèt de 1,2 a 1,9 milions de personas entre 1937 e 1938[8]. De mai, i aguèt benlèu 140 000 mòrts dins lei camps durant leis ans 1936-1938. Lo bilanç de la collectivizacion dei tèrras es encara pus malaisat d'establir. Lo nombre d'executats sembla relativament feble (30 000) mai aperaquí 4 milions de païsans foguèron desportats e 600 000 moriguèron durant aquelei transferiments. Sustot, lei faminas causèron la mòrt de 5 a 7 milions de Sovietics, principalament en Ucraïna.
Diplomaticament, avans 1938, Stàlin assaièt de mantenir un raprochament estrategic ambé lei democracias occidentalas per tenir la menaça de l'Alemanha nazi. Pasmens, après lo refús francobritanic de signar un acòrd militar e economic e, sustot, après l'abandon de Checoslovaquia, Stàlin decidèt de venir neutre e de ganhar de temps. Per aquò, acceptèt de negociar ambé Hitler un partiment de l'Euròpa Orientala. Aquò li permetiá de renfòrçar sei defensas frontalieras ambé l'annexion de territòris suplementaris e d'estendre l'influéncia sovietica. La signatura dau pacte germanosovietic d'aost de 1939 foguèt la basa d'aquela politica.
Premier, l'URSS participèt donc a l'invasion de Polonha en setembre de 1939 e ne recebèt la mitat orientala. Puei, entre lo 28 de setembre e lo 10 d'octòbre, Stàlin impausèt la signatura de tractats d'assisténcia ai tres país baltics que permetián d'estacionar de garnisons sovieticas sus son territòri. Pasmens, aquò èra solament una etapa e dins lo corrent de junh de 1940, Moscòu annexèt dirèctament Estònia, Letònia e Lituània e ne faguèt de republicas constitutivas de l'Union Sovietica. Dins lo corrent dau meteis mes, annexèt Bessaràbia après un ultimatum mandat a Romania[9].
En revènge, leis exigéncias mandadas au govèrn finlandés (cession de basas militaras e de territòris a l'entorn de Leningrad) foguèt pus malaisadas d'obtenir. Après un refús, l'armada sovietica ataquèt Finlàndia esperant una victòria rapida (Guèrra d'Ivèrn). Pasmens, mau comandada e mau preparada, perdiguèt plusors centenaus de miliers d'òmes e deguèt luchar dau 30 de novembre de 1939 au 13 de març de 1940. Aquela guèrra saunosa donèt una opinion negativa dei capacitats de l'Armada Roja a la màger part deis expèrts militaras.
D'efèct, durant lei purgas de 1936-1938, Stàlin aviá eliminat la quasi totalitat dei generaus e la màger part dau còrs deis oficiers. Pasmens, aqueleis expèrts notèron pas – ò pauc – lei succès dei tropas sovieticas durant lei combats frontaliers de 1939 còntra Japon ni l'introduccion d'armas novèlas coma lei carris T-34 e KV. Ansin, se l'armada sovietica èra afeblida, gardava encara de capacitats importantas qu'anava permetre sa resisténcia a l'ataca alemanda.
Se Stàlin imaginava a tèrme mai ò mens lòng una guèrra còntra Alemanha, foguèt susprés per l'invasion alemanda dau territòri sovietic començada lo 22 de junh de 1941. Pasmens, après un periòde d'incertitud, s'adreicèt a l'Union Sovietica lo 3 de julhet e mobilizèt leis energias. En particular, decidèt de demorar a Moscòu en despiech de l'avançada de la Wehrmacht e s'adaptèt ai circonstàncias. Acceptèt pauc a pauc de laissar mai d'autonòmia a sei generaus e ais oficiers de terren. De mai, capitèt d'identificar e de promòure de caps eficaç coma Gueorgui Júkov, Vasily Chuikov, Aleksandr Vasilevsky, Ivan Koniev ò Rodion Malinovsky. Enfin, abandonèt lo discors marxista per restaurar lei valors tradicionalas de Russia e ordonèt una pausa dins la persecucion dua clergat ortodòx. En revènge, ordonèt la desportacion de mai d'un desenau de pòbles sospichats de collaboracion ambé leis Alemands.
Ansin, maugrat de pèrdas catastròficas liadas a d'errors de comandament, ais atrocitats dei tropas d'ocupacion alemandas que menava una guèrra d'exterminacion e a la duretat dei còntra-ofensivas sovieticas, l'Armada Roja capitèt de resistir. Premier, entre octòbre de 1941 e genier de 1942, lei Sovietics rebutèron leis ofensivas alemandas còntra Moscòu. Demorant a Moscòu en despiech de la menaça, Stàlin i aquistèt un important prestigi. Puei, de l'estiu de 1942 a febrier de 1943, la victòria sovietica de Stalingrad renforcèt mai aqueu prestigi e permetèt a l'Armada Roja de començar la liberacion dau país.
Après aquelei succès, lei fòrças sovieticas rebutèron pauc a pauc la Wehmarcht e foguèron a l'origina de la destruccion de la màger part de l'armada alemanda. Ansin, en abriu e mai de 1945, leis Occidentaus li laissèron l'onor de conquistar Berlin a l'eissida d'una batalha saunosa de doas setmanas. Lo prestigi de l'URSS e de Stàlin agantèt alora son apogèu e lo cap sovietic foguèt celebrat per totei lei venceires de la guèrra, compres lei país capitalistas.
Après la Segonda Guèrra Mondiala, l'Union Sovietica aviá perdut entre 20 e 40 milions de militars e de civius e la màger part dei regions occidentalas dau país èra ravatjada. Pasmens, la poissança de l'armada sovietica e l'importància de sei victòrias li avián donat un prestigi fòrça important. Stàlin l'utilizèt per gardar lo contraròtle de la mitat orientala d'Euròpa e obtenir de reparacions de part dei vencuts. Confiermèt tanben son ròtle de pòl centrau dau comunisme internacionau ambé la creacion dau Kominform. De mai, l'URSS venguèt un dei cinc membres permanents dau Conseu de Seguretat dei Nacions Unidas. Enfin, lo país capitèt de tornar construrre rapidament son industria pesuca a partir de 1947. En revènge, la produccion de bens de consumacion e l'agricultura demorèron de sectors en dificultats, especialament lo segond.
Lei tensions ambé lei país capitalistas tornèron venir rapidament a partir de 1946-1947. D'efèct, dins plusors país estrategics coma Iran, l'URSS sosteniá de movements comunistas combatuts per de tropas sostengudas per Londres ò per Washington. La question de la responsabilitat de l'entraïnament de la Guèrra Freja es malaisada : per leis Estatsunidencs, lei Sovietics adoptèron una politica expansionista agressiva e per lei Sovietics, leis Estats Units d'America èran a organizar l'enceuclament dau territòri sovietic. Dins totei lei cas, la rompedura definitiva aguèt luòc en 1948 ambé lo còp d'estat prosovietic en Checoslovaquia e lo blocus de Berlin. Un an pus tard, la capitada dau premier assai nuclear sovietic dotèt l'URSS de l'arma nucleara e equilibrèt lei fòrças dei dos camps. Comencèt ansin una lucha guèrra d'influéncia entre lei dos Grands que s'acabèt solament en 1991.
Après la destenduda sociala impausada per la mobilizacion necessària a la lucha còntra Alemanha, Stàlin restaurèt pauc a pauc sa politica de terror e son contraròtle absolut sus la societat sovietica. S'ocupèt tanben d'installar la dominacion sovietica sus lei país ocupats per lei Sovietics a l'eissida dau conflicte. Lei generaus venceires de la guèrra, coma lo manescau Gueorgui Júkov, foguèron alunchats dins de regions isoladas e lo govèrn de l'URSS se limitèt a quauquei responsables coma Andrei Jdanov, Georgy Malenkov, Lavrenti Beria, Nikolai Bulganin e Nikita Khrushchov. Au nivèu ideologic, de « complòts » foguèron descubèrts còntra de figuras jusievas accusadas de « cosmopolitanisme » a partir de 1948. Entraïnèron de purgas novèlas, compres dins lei país dau blòt sovietic.
En genier de 1953, de purgas novèlas se preparèron tornarmai còntra lei jusieus sovietics ambé l'afaire dei « blòdas blancas », complòt imaginat per Beria còntra de mètges jusieus accusats d'aver assassinat de caps sovietics dempuei un vintenau d'annadas. Lei rasons d'aquelei purgas son desconegudas e Stàlin moriguèt d'una emorragia cerebrala lo 5 de març après lei premiereis arrestacions. Lo comportament de plusors caps sovietics, accusats d'aver empedit l'arribada de mètges, demòra encara discutit.
Lo cadabre de Stàlin foguèt embaumat e plaçat dins lo mausolèu de la plaça Roja de Moscòu. Durant la ceremònia, una butassada de Sovietics desirós de li rendre un darrier omenatge entraïnèt de centenaus de mòrts. Totei lei país aliats de la Segonda Guèrra Mondiala e la quasi totalitat dei caps dau periòde li rendiguèron tanben omenatge.
Après la disparicion de Stàlin, Lavrenti Beria, caps dei servicis de seguretat, èra en posicion favorabla per li succedir. Comencèt una leugiera politica de destanilizacion mai foguèt rapidament eliminat per leis autrei caps sovietics que crenhava sa poissança (26 de junh de 1953). Finalament, après dos ans de lucha intèrna, Nikita Khrushchov s'impausèt coma lo successor de Stàlin. Pasmens, en 1956, denoncièt leis excès dau regime stalinian dins un rapòrt secrèt destinat au XXen Congrès dau Partit Comunista de l'Union Sovietica. En particular, condamnèt lo culte de la personalitat, lei metòdes brutaus de la polícia e leis errors estrategicas de la collectivizacion. Dins aquò, lo sistèma foguèt gaire reformat e la basa staliniana de la societat sovietica demorèt mai ò mens la nòrma fins a l'afondrament de l'Union.
En despiech d'una situacion economica catastròfica au començament deis ans 1920, deis atrocitats de la collectivizacion fòrçada dei tèrras e dei periòdes de terror e de l'invasion saunosa dau territòri sovietic per l'armada alemanda, Stàlin capitèt de transformar l'URSS en una superpoissança que dominèt lo mond – ambé leis Estats Units d'America – fins a 1991. D'efèct, en matèria economica, lo país èra vengut la segonda economia mondiala a sa mòrt e èra passat de l'estatut agricòla an aqueu de poissança industriala. Per exemple, la produccion d'acier èra estada multiplicada per 14 entre 1925 e 1951. En revènge, leis industrias pesucas e de l'armament èran privilegiadas, çò que limitavan la produccion de bens de consumacion. De mai, l'agricultura retrobèt jamai sei nivèus de produccion d'avans la collectivizacion avans l'afondrament de l'Union.
Au nivèu militar e diplomatic, lei succès de Stàlin foguèron tanben fòrça importants. La victòria còntra lo nazisme donèt un grand prestigi ai Sovietics e permetèt a sei fòrças d'ocupar la mitat orientala dau continent europèu. De mai, dins l'òrdre mondiau novèu, l'URSS foguèt oficialament reconeguda coma un dei dos « Grands » ambé leis Estats Units. Enfin, entre 1949 e 1952, l'armada sovietica capitèt d'assais nuclears mostrant son mestritge deis armas de fission e de fusion.
Lo periòde stalinian foguèt marcat per la mòrt ò l'arrestacion de plusors milions de personas. Se lo contèxte de la Guèrra Freja ò se l'anticomunisme de certaneis autors an entraïnat d'exageracions fòrça importantas dau nombre de victimas[10], la dubertura deis archius dau KGB en 1991 a permés de clarificar la situacion.
Ansin, de 1921 a 1953, i aguèt en URSS 4,6 milions de condamnacions per de rasons « politicas ». 800 000 entraïnèron una execucion, 2,6 milions un periòde de camp de trabalh ò de preson e 415 000 un exili[11][12]. Pasmens, lo nombre de victimas se limitèt pas ai condamnats per lo sistèma policier. I aguèt tanben aperaquí 600 000 mòrts durant lei desportacions de pòbles « traites », un nombre mau conegut de mòrts dau fam durant lei faminas deis ans 1930 (generalament estimat entre 5 e 7 milions) e un nombre important de presoniers de guèrra de l'Axe que moriguèron tanben dau fam durant la guèrra (benlèu un milion). Enfin, lo nombre de mòrt dins lei camps dau Gulag es tanben malaisat d'establir – e regarda pas unicament de presoniers politics car lei condamnats de drech comun i anavan tanben sovent. Segon leis archius oficiaus, varièt anualament entre 49 000 (periòde de patz) e 194 000 (periòde de guèrra). A la perfin, lo nombre de victimas dau stalinisme sembla donc se situar a l'entorn de 9 milions.
En 1956, tres ans après la disparicion de Stàlin, Nikita Khrushchov denoncièt lo stalinisme au XXen Congrès dau Partit Comunista de l'Union Sovietica. Pasmens, la condamancion se limitèt au culte de la personalitat, a la concentracion dau poder entre lei mans d'un individú unic e ai violéncias de la polícia politica. Lei sistèmas economic e politic foguèron gaire tocats per lei criticas e demorèron en plaça dins totei lei país dau blòt sovietic fins a la fin de la Guèrra Freja. De mai, certanei país, coma China, refusèron d'acceptar aquelei criticas e gardèron de sistèmas stalinians durant d'annadas entraïnant la rompedura sinosovietica.
Pasmens, après la mòrt de Mao Zedong, lei regimes stalinians venguèron pus rars e se limitèron a la China maoïsta, a l'Albania d'Enver Hoxha e la Corèa dau Nòrd. Pasmens, après la mòrt de Mao, la Republica Populara de China comencèt d'evolucionar vèrs un sistèma mai dubèrt au capitalisme. L'Albania d'Enver Hoxha subrevisquèt solament sièis ans a son fondator e dispareguèt en 1991. Enfin, se la Corèa dau Nòrd garda un estat policier inspirat dau stalinisme, la basa ideologica dau regime – lo juche – s'es pauc a pauc alunchada deis idèas comunistas per se centrar mai sus la defensa de la sobeiranetat dau país. En 2009, tota referéncia a Stàlin foguèt ansin oficialament abandonada amb una modificacion de la constitucion.
Dins lo rèsta dau mond, lei movements comunistas d'importància se revendicant de Stàlin son tanben venguts pauc nombrós. Se pòu citar la guerilha dau Sendier Luminós en Peró, la guerilha naxalita en Índia ò certanei corrents de la guerilha nepalesa durant la guèrra civila.
Iòssif Stàlin se maridèt dos còps. Sa premiera frema, Ekaterina Svanidze (1885-1907), foguèt tuada per lo tífus ò la tuberculòsi. Lo pareu aguèt un fiu, Iàkov Jogachvili (1907-1943). Lei relacions entre lo paire e l'enfant foguèron fòrça marridas e Iàkov Jogachvili assaièt mai d'un còp de se suicidar. Luòctenent dins l'armada sovietica en 1941, Iàkov foguèt capturat per la Wehrmacht que lo gardèt coma moneda de cambi. Pasmens, Stàlin refusèt e apliquèt la lèi còntra lei traites. Sa nòra passèt ansin dos ans en preson en causa de la rediccion de son marit. Finalament, Iàkov foguèt tuat en 1943 dins lo camp de Sachsenhausen siá durant una temptativa d'evasion siá après aver refusat d'obeïr a sei gardas.
La segonda frema foguèt de Stàlin foguèt Nadezhda Alliluyeva (1901-1932). Lo pareu se maridèt en 1919 e aguèt dos enfants. Pasmens, Nadezhda patiguèt pauc a pauc d'isolament en causa deis activitats politicas mai e mai importantas de son marit e se suicidiguèt. Aguèron dos enfants ensems. Lo premier, Vasily Jogachvili (1921-1962), s'orientèt vèrs l'aviacion militara. Se destrièt durant la Segonda Guèrra Mondiala e venguèt generau. Après la mòrt de son paire, foguèt arrestat per lei successors de son paire. Liberat en 1961, moriguèt d'alcoòlisme un an pus tard. Aviá una sòrre dicha Svetlana Alliluyeva (1926-2011). Quitèt l'URSS en 1967 per se refugiar ais Estats Units.
Enfin, Stàlin aguèt un fiu naturau nascut en 1918 a l'eissida de son exili siberian de 1913-1917.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
