From Wikipedia, the free encyclopedia
Michael Faraday (Newington, 22 de setembre de 1791 - Hampton Court, 25 d'aost de 1867) es un fisician e quimista britanic de la premiera mitat dau sègle XIX. Scientific major de son periòde, es famós per sa descubèrta de plusors lèis e fenomèns fondamentaus en electroquimia, en electricitat e en electromagnetisme. A ansin laissat son nom a plusors relacions capitalas coma la lèi de Lenz-Faraday en induccion electromagnetica, lei lèis de Faraday en electroquimia ò l'efiech Faraday e la lèi de Maxwell-Faraday en electromagnetisme. Lo tèrme farad, chausit en 1881 per designar l'unitat de capacitat electrica, es inspirat per son nom[1].
| Michael Faraday | |
 | |
| Naissença | 22 de setembre de 1791 Newington, Reiaume Unit |
|---|---|
| Mòrt | 25 d'aost de 1867 |
| Conjunt | Sarah Bernard |
| Distincions | Medalha Copley (1832 e 1838) Medalha Rumford (1846) |
| Signatura |  |
Michael Faraday nasquèt lo 22 de septembre de 1791 a Newington Butts[2] au sen d'una familha modèsta. Son paire, James Faraday, èra un fabre que frequentava la sècta protestanta dei Glasites, movement religiós qu'anava fòrtament influenciar la vida de son fiu. Sa maire, Margaret, èra estada domestica avans son maridatge. Lo pareu aguèt quatre enfants.
A 13 ans, Michael Faraday deguèt abandonar l'escòla per venir l'aprendís d'un librari dich George Riebau. I demorèt de 1805 a 1812, çò que li permetèt de legir un nombre important d'obratges scientifics. Aquistèt ansin un interès per la quimia e per l'electricitat e comencèt de realizar d'experiéncias personalas per verificar lei conoissenças dau periòde.
En 1812, après la fin de son aprendissatge, Faraday obtenguèt, gràcias a una practica de son mèstre, un accès a una tiera de conferéncias donadas per lo quimista Humphry Davy (1778-1829) sus l'accion fisiologica de certanei gas. Impressionat, mandèt una letra a Davy, acompanhada d'un libre de 300 paginas redigit a partir de nòtas presas durant lei presentacions. Aquò convenquèt Davy de l'engatjar coma assistent en març de 1813.
Aqueu trabalh permetèt a Faraday de menar d'experiéncias sus lo foncionament dei pilas e de viatjar en Euròpa, oficialament coma domestic de Davy, onte rescontrèt plusors sabents importants. A partir deis ans 1820, multipliquèt lei descubèrtas, principalament dins lei domenis de l'electrolisi e de l'electricitat. Se maridèt en 1821 amb Sarah Bernard (1800-1879[3]) e, tres ans pus tard, foguèt elegit sòci de la Royal Society.
En 1833, Faraday venguèt professor de la cadiera de quimia dau Royal Institut, sensa obligacion d'ensenhar. Venguèt pereu membre de plusors societats sabentas d'Euròpa. En revènge, refusèt leis onors pus importants coma la presidéncia de la Royal Society ò un anobliment.
A partir deis ans 1840, Faraday foguèt pauc a pauc afeblit per de problemas de pèrda de memòria. Aquò l'empediguèt pas de realizar de descubèrtas importantas, especialament en electromagnetisme. Pasmens, foguèt finalament obligat de se retirar en 1858. S'installèt dins un ostau ofèrt per lo govèrn e i demorèt fins a sa mòrt lo 25 d'aost de 1867. Foguèt enterrat dins lo cementèri londonenc de Highgate.
En quimia, l'òbra principala de Faraday es la descubèrta dei lèis fondamentalas de l'electrolisi a partir d'una tiera d'estudis realizats entre 1832 e 1834. Aquò li permetèt d'establir que :
Totjorn utilizadas a l'ora d'ara, especialament en metallurgia, aquelei lèis permèton de preveire ò de seguir aisament l'avançament d'una reaccion d'electrolisi a partir de l'intensitat e de la durada de reaccion.
En mai d'aquò, Faraday participèt largament a la difusion dei tèrmes « anòde », « catòde », « electròde » e « ion » que fan uei partida dau vocabulari de basa de la quimia modèrna.
Faraday contunièt e perseguiguèt leis experiéncias d'Humphry Davy dins lo domeni de la quimia organica. En particular, s'interessèt au carbòni e au clòr. Publiquèt ansin, en 1821, la premiera sintèsi dau tetracloroetilèn C2Cl4 e de l'exacloroetan C2Cl6. Dos ans pus tard, establiguèt la composicion de l'idrat de clòr[4]. Puei, en 1825, descurbiguèt lo benzèn, molecula fòrça importanta per la quimia modèrna[5].
En fòra de l'electroquimia e de la quimia organica, Faraday menèt de recèrcas sus la difusion dei gas, sus la fabricacion de vèires especiaus (a l'origina de la descubèrta de la polarizacion deis ondas electromagnetics) e inventèt una forma primitiva de bec Bunsen.
En 1847, Faraday observèt que leis atòms d'una solucion colloïdala d'aur avián de proprietats diferentas d'aquelei dau metau correspondent. Aquò correspond probablament a l'observacion pus anciana d'une solucion de nanoparticulas. Ansin, se Faraday foguèt pas capable d'explicar aqueu fenomèn, es uei relativament documentat qu'es a la basa de la fabricacion de materiaus fachs de nanoparticulas.
La descubèrta de l'electromagnetisme per lo quimista danés Hans Christian Orsted (1777-1851) en 1820 decidèt plusors sabents dau periòde, compres Humphry Davy, de concebre un motor electric. Pasmens, mau capitèron e lo premier motor d'aqueu tipe foguèt l'òbra de Faraday, en 1821[6]. Per aquò, placèt un fieu conductor dins un banh de mercuri que son centre èra ocupat per un aimant. Puei, observèt lo fieu, quand èra percorrut per un corrent electric, realizar un movement circular a l'entorn de l'aimant.
Dich motor omopolar, aqueu sistèma permetèt de confiermar la possibilitat d'utilizar d'electricitat per produrre un movement. Durbiguèt ansin un camp larg de l'engenhariá bòrd que la màger part dei maquinas modèrnas son electricas[7]. En revènge, lo motor omopolar eu meteis aguèt pauc d'aplicacions[8].
Faraday reprenguèt sei recèrcas sus l'electromagnetisme en 1831[9][10]. Plaçant dos fieus conductors isolats a l'entorn d'un disc metallic, descurbiguèt que lo passatge d'un corrent electric dins un fieu entraïnava l'aparicion d'un corrent dins lo segond. Aqueu fenomèn s'explica per la capacitat d'un camp magnetic variable de congrear una fòrça electromotritz dins un conductor.
Dich induccion mutuala, aqueu fenomèn es un aspècte fondamentau de l'electromagnetisme modèrne. Matematizat per lo fisician escocés James Clerk Maxwell (1831-1879) dins la relacion de Maxwell-Faraday, fa partida dei quatre eqüacions de Maxwell que permèton de descriure leis ondas electromagneticas[11].
En 1832, Faraday menèt divèrseis experiéncias necessitant d'electricitat (electrolisi, attraccion, magnetisme...) a partir de fònts d'electricitat estatica, de fònts d'electricitat animala e de pilas electricas. Aquò li permetèt de descubrir la natura unica de l'electricitat e d'invalidar lei teorias imaginant de fenomèns de natura diferenta segon la natura dau generator. Foguèt un progrès important per la comprenença globala de l'electricitat.
En 1845, Faraday descurbiguèt lo diamagnetisme, es a dire la proprietat d'un materiau somés a un camp magnetic exterior de crear un camp magnetic intèrne opausat au premier[12]. Sovent esconduda per lo paramagnetisme ò lo fèrromagnetisme, aquela reaccion es presenta dins totei lei materiaus. Es fòrça estudiada car es una proprietat de remarca de la matèria qu'explica, per exemple, la supraconductivitat.
Gràcias a sei recèrcas sus la fabricacion de vèires especiaus, Faraday foguèt capable d'estudiar la polarizacion de la lutz, proprietat deis ondas electromagneticas de presentar una orientacion preferenciala dei vibracions que lei compausan. En particular, descurbiguèt l'efiech Faraday qu'es lo fenomèn de desviacion dau plan de polarizacion d'una onda linearament polarizada per un camp magnetic[13].
Faraday descurbiguèt lo principi de la gàbia de Faraday dins lo corrent deis ans 1830 e li donèt son nom en 1836[14]. Lo trobèt gràcias a d'experiéncias que li prrmetèron d'establir que la carga electrica portada per un conductor èra localizada sus sa fàcia extèrna. Aqueu fenomèn es uei utilizat per protegir d'equipaments electronics sensibles ò per formar de sistèmas de seguretat.
Scientific major de la premiera mitat dau sègle XIX, Faraday refusèt lei guierdons pus importants que li foguèron prepausats (ennobliment, presidéncia de la Royal Society). Recebèt pasmens una quantitat considerabla d'onors coma la medalha Copley (1832[15] e 1838[16]), la Royal Medal (1835[17] e 1846[18]) e la medalha Rumford (1846[19]). Foguèt tanben elegit sòci de plusors societats sabentas europèas.
A la fin de sa vida e, subretot, après sa mòrt, recebèt d'onors postums variats coma una unitat derivada de son nom, lo farad, que foguèt adoptada per lo sistèma internacionau coma unitat de capacitat. Un cratèr lunar pòrta son nom dempuei 1935 e foguèt representat sus de bilhets de banca. Au mens quatre prèmis scientifics foguèron dichs en son onor.
Faraday foguèt tanben l'iniciator dei Royal Institution Christmas Lectures (« Cors de Nadau de la Royal Institution » en occitan) que son de presentacions de vulgarizacion scientifica. I participèt personalament 19 còps.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
